Eureka

Autor: Przegląd | 9 grudnia, 2007

zdrowie
Nauka na zdrowie
Trzy wrocławskie uczelnie: Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Przyrodniczy i Akademia Medyczna oraz ponad 20 firm z Dolnego Śląska utworzyło tzw. klaster Nutribiomed. Klaster to sieć instytucji, ośrodków naukowych oraz przedsiębiorstw, które mają zamiar ze sobą kooperować. W ten sposób wyniki badań, pomysły i wynalazki będą wykorzystywane w przemyśle. Prof. Tadeusz Trziszka, biotechnolog z Uniwersytetu Przyrodniczego, zapowiada, że dzięki wspólnemu działaniu na Dolnym Śląsku będzie powstawała tzw. żywność funkcjonalna, czyli sprzyjająca zdrowiu, która zapobiega wystąpieniu chorób.
Przykładem może być pomysł prof. Antoniego Polanowskiego, biotechnologa z Uniwersytetu Wrocławskiego, na wykorzystanie kolostryniny, pozyskiwanej z mleka owiec i krów. Substancja ta zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na alzheimera. W USA i Kanadzie można już kupić gumę do żucia zawierającą kolostryninę. Duży potencjał mają w sobie np. kurze jaja, z których można pozyskać związki służące do utrwalania żywności, a jednocześnie działające antynowotworowo lub przeciw osteoporozie.

archeologia
Kakao jeszcze starsze
Ślady teobrominy, alkaloidu występującego w kakao, odkryto na fragmentach glinianych naczyń sprzed ponad 3 tys. lat, znalezionych podczas wykopalisk w wiosce Puerto Escondido w Hondurasie. Oznaczałoby to, że kakao jest o 500 lat starsze, niż dotychczas sądzono. Zdaniem Johna Hendersona z amerykańskiego Cornell University, przygotowywany wówczas napój nie miał jednak wiele wspólnego ze współczesnym. Przypominał bardziej piwo. Wyrabiano go ze sfermentowanego miąższu otaczającego nasiona kakaowca.

geologia
Lawina, jakiej świat nie widział
Zdarzyła się ok. 60 tys. lat temu, na dnie oceanu u północno-zachodnich wybrzeży Afryki, i była jednym z największych osunięć gruntu w historii Ziemi – biliony ton piasku i błota przemierzyły w ciągu najwyżej kilku dni dystans 1,5 tys. km. Jej przebieg uczeni brytyjscy z Southampton i Aberdeen oraz niemieccy z Bremy odtworzyli na podstawie analizy osadów dennych, pobranych w czasie rejsu statku badawczego „Charles Darwin” i opisali na łamach „Nature”. Zrozumienie mechanizmów takich zjawisk jest niezbędne w czasach, gdy coraz częściej czerpiemy bogactwa naturalne z dna oceanów.

kosmos
Chińskie marzenie
Chińska sonda lunarna Chang’e 1, wystrzelona 24 października, przesłała w ubiegłym tygodniu na Ziemię pierwsze trójwymiarowe zdjęcia Księżyca. Premier Chin Wen Jiabao oświadczył zadowolony: „Ponadtysiącletnie marzenie narodu chińskiego o locie na Księżyc zaczyna się spełniać”. Sonda ma masę 2,35 ton, będzie pełnić swą misję przez rok. Wysłanie Chang’e 1 to początek ambitnego programu lunarnego Państwa Środka. Przewiduje on lądowanie statku bezzałogowego na Księżycu w 2012 r. oraz wysłanie pięć lat później statku księżycowego z robotem na pokładzie. Robot zbierze próbki księżycowych skał i powróci z nimi na Ziemię. Sondę lunarną wysłała na księżycową orbitę także Japonia. W kwietniu 2008 r. ma wystartować ku Księżycowi sonda indyjska.

wynalazki
Na wypadek powodzi
Lech Michalczewski z Sopotu opracował urządzenie niezwykle przydatne na wypadek powodzi. Dzięki niemu w ciągu godziny można napełnić piaskiem 900 worków i ułożyć z nich wał przeciwpowodziowy o wysokości pół metra i długości 100 m.
Maszyna o nazwie Trrio przypomina karuzelę z łyżkami na piasek na końcach ramion. Napędzana jest elektrycznie, piasek nasypywany jest na łyżkę przez osobę obsługującą urządzenie wówczas, gdy ta znajduje się w najniższym punkcie podczas obrotu, następnie na łyżkę nakładany jest worek, do którego automatycznie zsypuje się piasek.
Wynalazek pana Michalczewskiego został nagrodzony na światowych targach wynalazczości w Brukseli. Teraz pora, by jak najszybciej zainteresowały się nim służby przeciwpowodziowe.

zdrowie
Migrena zostawia ślad
Ludzie, którzy cierpią na migrenowe bóle głowy, mają widoczne strukturalne zmiany w mózgu, szczególnie w korze mózgowej – taką informację przynosi najnowszy numer magazynu „Neurology”. Naukowcy z Massachusetts General Hospital w Bostonie wykonali tomografię komputerową mózgów 24 pacjentów, którzy przez 20 lat cierpieli na uporczywe ataki migreny, oraz 12 zdrowych osób.
Okazało się, że kora mózgowa – obszar mózgu, który odbiera takie bodźce jak ból, dotyk czy temperatura – u osób, które cierpią na migreny, była o 21% grubsza niż u pozostałych. – Największe różnice wystąpiły w części kory, która odpowiada za przetwarzanie informacji z głowy i twarzy – oznajmił dr Nouchine Hadjikhani, który kierował badaniami.
Migrena to ból głowy występujący jednocześnie z takimi objawami jak nudności, wymioty i nadwrażliwość na światło oraz dźwięk. Kobiety cierpią na migreny trzy razy częściej niż mężczyźni, często schorzenie to jest przekazywane z pokolenia na pokolenie.

biotechnologia
Supermysz odporna na raka
Mysz z genem uodporniającym ją na raka wyhodowali naukowcy z Uniwersytetu Kentucky – donosi magazyn „Cancer Research”. Wykorzystano do tego celu odkryty w latach 90. w komórkach nowotworowych prostaty gen Par-4. Został wprowadzony do komórki jajowej, którą następnie wszczepiono do macicy myszy już istniejącej rasy. Okazało się, że gen został przeniesiony na potomstwo i młode myszy były już odporne na raka, a nawet żyły nieco dłużej niż osobniki niewyposażone w Par-4. Kierujący badaniami dr Vivek Rangnekar stwierdził, że w odróżnieniu od większości znanych leków na raka gen ten potrafi niszczyć komórki nowotworowe, nie uszkadzając przy tym normalnych komórek. Na razie badania są na bardzo wstępnym etapie, ale naukowcy mają nadzieję, że odkrycie to pomoże w znalezieniu bezpieczniejszego i skuteczniejszego sposobu zwalczania raka u ludzi. Gen Par-4 byłby wprowadzany do organizmu za pomocą przeszczepu szpiku kostnego. Terapia genowa mogłaby ograniczyć stosowanie chemio- i radioterapii.

zwierzęta
Przeprowadzka niedźwiedzi
W Arktyce ocieplenie klimatu przebiega najszybciej. Naukowcy obawiają się o los niedźwiedzi polarnych, które szybko „tracą lód pod nogami”. Niektórzy, jak Mark Schwartz z University of California, snują więc plany przeniesienia białych misiów na Antarktydę, gdzie lodu wciąż jest pod dostatkiem. Ekolodzy zastanawiają się jednak, czy takie rozwiązanie jest sensowne – przecież te wielkie drapieżniki na Antarktydzie dokonają masakry bezbronnych pingwinów. Optymiści nie wykluczają, że niedźwiedzie polarne także bez lodu na biegunie północnym jakoś sobie poradzą.

psychologia

Maluchy wolą tych dobrych
Już kilkumiesięczne bobasy wolą pozytywnych bohaterów. Grupie dzieci w wieku 6-10 miesięcy naukowcy z Yale pokazywali scenki odgrywane przez schematyczne zabawki: czerwone wielkookie kółko wspinało się na strome zbocze, żółty trójkąt mu w tym pomagał, a niebieski prostokąt przeszkadzał. Po obejrzeniu takich scenek większość dzieci, mając do wyboru zabawkę „dobrą” i „złą”, sięgała po dobrą. Jeśli zabawkom przydzielano role pomagającego i obojętnego na wysiłki wspinacza, wciąż wybierały tę pomagającą. Co ciekawe, gdy w identycznych rolach pojawiały się zabawki bez oczu, nie budziły takiego zainteresowania maluchów. Według Kiley Hamlin i jej kolegów, którzy opisali swe badania w magazynie „Nature”, dzieci znacznie wcześniej, niż przypuszczano, stają się świadome zachowań społecznych i poddają je ocenie.

genetyka
Jak germańscy są Niemcy
Naukowcy szwajcarskiego uniwersytetu Igenea w Zurychu zbadali prawie 20 tys. próbek genetycznych, pochodzących od mieszkańców RFN płci obojga. Wnioski okazały się zaskakujące – tylko 6% niemieckich mężczyzn pochodzi od Germanów, za to aż 30% – od ludów Europy Wschodniej. Kobiety są bardziej „germańskie” – co druga Niemka miała Germanina za protoplastę. Ta różnica wynika z faktu, że mężczyźni w ciągu wieków ginęli na wojnach, a więc żyli krócej. Badania uniwersytetu Igenea to kolejny dowód, że wszelkie rasistowskie teorie są absolutnie bezpodstawne. „W każdym człowieku tkwią najprzeróżniejsze korzenie”, wyjaśnia uczestnicząca w tym projekcie dr Imma Pazos.

książki
Niemiecki dla ziomala i kibica
„Wielki słownik niemiecko-polski” to efekt kilkuletniej pracy zespołu redakcyjnego wydawnictwa LektorKlett. Pozycja szczególnie oczekiwana na rynku jest pierwszym od 30 lat tak obszernym i nowoczesnym słownikiem, skierowanym nie tylko do osób, które uczą się języka niemieckiego, ale także do specjalistów w różnych dziedzinach. Znajdziemy tam hasła ekonomiczne, informatyczne czy prawnicze, z mowy potocznej, a także neologizmy i zapożyczenia z angielskiego. Młodzież znajdzie w słowniku unikalny zestaw barwnych wyrażeń ze współczesnego języka młodzieżowego, a kibice minileksykon piłkarski. Ogromną zaletą tej publikacji jest jej aktualność i przejrzystość, które z pewnością spotkają się z oczekiwaniami odbiorców. Wydanie drugiej części słownika – „Wielkiego słownika polsko-niemieckiego” planowane jest na przyszły rok.
Wielki słownik niemiecko-polski, LektorKlett 2007