Elity nie mogą być autorytetem dla społeczeństwa, a przede wszystkim dla młodych
Ksiądz Józef Tischner w książce “Etyka wartości i nadziei” napisał: “Człowiek, aby żyć, rozwijać się i być sobą, potrzebuje ethosu. (…) Wytwarzają go nie tylko powietrze, ziemia, woda, lecz przede wszystkim środowisko ludzkie, inni ludzie”.
W dzisiejszym świecie jednak często brakuje miejsca na poszukiwanie owego ethosu, coraz wyraźniejsza jest postępująca dewaluacja wartości. Zaobserwować można ogólny pęd ku pieniądzom, zaszczytom. Nie znajdujemy czasu na refleksję, na zastanowienie się, po co żyjemy i co zostanie po nas potomnym oprócz coraz bardziej zaawansowanych technologii, które w krótkim czasie i tak okażą się przestarzałe. Życie ludzkie stało się bezbarwne, pozbawione wyrazu i jakichś wyższych treści, które powinny kierować nas w inną stronę niż bezmyślny konsumpcjonizm.
Młodzi ludzie szukający autorytetów mają nie lada kłopot, bo w naszym kraju, a w zasadzie i na świecie, postacie mogące być życiowym drogowskazem, są dobrem wyjątkowo rzadkim. Jedynym niekwestionowanym autorytetem moralnym jest Jan Paweł II, wielce szanowany również przez ludzi innych wyznań niż rzymsko-katolickie.
Społeczeństwo nasze, jak to określił jeden z profesorów KUL, jest bardzo religijne, ale mało moralne. Ponad 90% ludzi deklaruje, że wierzy w Boga, ale zaraz po wyjściu z kościoła zapomina o chrześcijańskich zasadach traktowania bliźniego.
Papieskie nauki też nierzadko trafiają w próżnię – przyjmowane gorąco w trakcie pielgrzymki, po wyjeździe Ojca Świętego tracą walory użyteczności. Dla wielu zresztą słowa nie są najważniejsze. Tacy ludzie kupią breloczek, szklankę z papieżem, zjedzą “papieską” kremówkę i uważają się za gorliwych katolików.
Kapłani również nie zawsze służą Bogu w sposób właściwy. Angażują się w spory polityczne, głoszą opinie dalekie od ducha papieskiego ekumenizmu i tolerancji. Przez podobne zachowania hierarchia kościelna nie cieszy się w społeczeństwie takim uznaniem, jak niegdyś, mimo to instytucja Kościoła ma wciąż duży autorytet społeczny.
Wielu ludzi biorących aktywny udział w życiu publicznym, a przede wszystkim politycznym, manifestuje swoje przywiązanie do wiary i tu objawia się ich relatywizm moralny. Tocząc zaciekłą walkę z pornografią czy aborcją, jednocześnie pozwalają na tworzenie wokół siebie struktur klientelizmu. Niektórzy politycy z ugrupowań mieniących się chrześcijańskimi przebijają w swej świętości wszystkich obywateli, powołując się na krzyż i wiarę w każdej możliwej sytuacji, która może przynieść im korzyści polityczne. Najbardziej “żarliwi” nie mają skrupułów, by używać wizerunku Ojca Świętego w walce z przeciwnikami politycznymi, którzy wszak po ostatniej papieskiej pielgrzymce mieli się stać “konkurentami politycznymi”. Wprowadza się lub też zamierza wprowadzić wiele zakazów, mających na celu zdobycie akceptacji hierarchii kościelnej, poczynając od prób zniesienia handlu w hipermarketach w niedzielę, do zakazu aborcji z przyczyn społecznych. Posłowie mówią potem z dumą, że legalnych aborcji odbyło się w naszym kraju w ubiegłym roku jedynie 151. Prawdziwa liczba przerwanych ciąży jest jednak mniej przyjazna dla świadomości polityków prawicy i wynosi, wedle różnych szacunków, od 80 tys. do nawet 200 tys. i, niestety, te drugie dane są bardziej prawdopodobne. Lekarze, nie chcąc narażać kariery zawodowej, oficjalnie są zdecydowanymi oponentami zabijania życia poczętego, co nie przeszkadza im wykonywać aborcji w prywatnych gabinetach. Cóż, za 1,5-3 tys. można diametralnie zmienić światopogląd.
Na różnych szczeblach władzy, zarówno po prawej, jak i po lewej stronie sceny politycznej, kwitnie korupcja. Chęć uregulowania, koncesjonowania wszystkich niemal sfer życia, przy niedoprecyzowanych procedurach prawnych jest otwartym zaproszeniem do nieczystej gry. A przecież ugrupowania solidarnościowe, przejmując w 1997 roku rządy nad krajem, zapowiadały zdecydowaną walkę z wszelkimi postaciami łapówkarstwa. Na sztandarach widniały hasła odnowy moralnej i przejrzystości życia politycznego. Rzeczywistość pokazała inną twarz bojowników o wolność i niezależność. Rację miał Oscar Wilde, pisząc, że każda władza degraduje człowieka, lecz trudna jest do pojęcia skala obecnie panującego zepsucia sterników jeszcze nie okrzepłej, polskiej demokracji. Partie polityczne nie bez przyczyny postrzegane są przez społeczeństwo jako organizacje służące osiąganiu przez ich członków własnych korzyści, szczególnie że coraz bliższy i bardziej zagmatwany jest związek polityki i gospodarki.
Urzędy w wielu przypadkach są kierowane przez osoby niekompetentne, wybierane w myśl zasady bmw – bierny, mierny, ale wierny. Stanowiska obsadza się według klucza rodzinnego i towarzyskiego. Razi bezkarne wykorzystywanie zasobów państwa do partykularnych interesów. A niedaleka perspektywa przypuszczalnie przegranych sromotnie wyborów parlamentarnych jeszcze bardziej aktywizuje do zdobycia przez włodarzy kraju dobrze płatnych posad, które pozwolą przeczekać do następnej wyborczej szansy.
Prawnicy – grupa zawodowa, która wręcz z definicji powinna być kryształowo czysta – także coraz częściej uwikłani są w afery korupcyjne. Badania przeprowadzone wśród studentów prawa wskazują, że duży odsetek przyszłych prawników nie cofnąłby się przed wręczeniem łapówki i innymi niezgodnymi z prawem działaniami, aby wykonać zlecenie klienta.
Jest to najbardziej dobitny przykład na to, że “elity-nieelity” polityczne i inne nie mogą być żadnym autorytetem dla społeczeństwa, a przede wszystkim dla młodych ludzi.
Przyszłość zatem nie napawa optymizmem; wątpliwa wydaje się nadzieja, że kolejne ekipy rządzące spróbują wznieść się ponad partykularne interesy własnej formacji politycznej i zbudować Polskę wolną od wszelkiej korupcji, nepotyzmu, w której jedynym kluczem przy obsadzie stanowisk będą kompetencje. Jeśli jednak Polska chce zostać członkiem Wspólnoty Europejskiej, musi zadbać o przejrzystość życia publicznego.
Czy, mając na co dzień takie przykłady do naśladowania, młody człowiek może ukształtować się jako jednostka mająca autentyczny ethos, który będzie go prowadził przez życie na przekór panującym trendom? Czy będzie miał dość siły, żeby podołać temu ciężarowi?
Grzegorz Gorzelak, student III roku politologii UMCS
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy