Arcydzieło człowieka i przyrody

Park Mużakowski został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO

Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO uznał park Mużakowski / Muskauer Park za arcydzieło ludzkiego geniuszu i wpisał go na listę UNESCO. Komitet podkreślił też ogromny wpływ parku na europejską sztukę ogrodową.
Początki tego unikalnego kompleksu parkowego sięgają XIX w., a dokładnie 1 maja 1815 r., kiedy przyszły książę, Herman von Pückler, ogłosił mieszkańcom miasta Muskau zamiar utworzenia na swoich ziemiach parku naturalistycznego. Plany były bardzo ambitne, gdyż uwzględniały: miasto, podmiejskie wsie, rolnictwo, przemysł, łąki, rzeki i stawy. Park miał się stać idealnym wyrazem połączenia natury, kultury, techniki i ducha.
Pückler rozpoczął prace od przekształcania rodowej rezydencji. Ogród powstawał przez 30 lat, ale i tak nie udało się zrealizować wszystkich zamierzeń pomysłodawcy. W 1845 r. książę popadł w tarapaty finansowe, musiał podzielić park na kilka części i sprzedać. Posiadłość kupił książę Fryderyk Niderlandzki. Nie tylko nie zarzucił idei poprzedniego właściciela, ale zaczął nawet rozbudowywać park, wykorzystując projekty opracowane przez Pücklera. Ważną wskazówką było najwybitniejsze dzieło Pücklera, „Szkice o ogrodnictwie w krajobrazie”, w którym wyłożył on swoje poglądy na temat natury i krajobrazu oraz prac ogrodniczych w krajobrazach.
Kolejnym po księciu niderlandzkim właścicielem dóbr mużakowskich (do II wojny światowej) była rodzina von Arnim. Dzięki jej inicjatywie centralna część parku, wzdłuż Nysy Łużyckiej, została objęta ochroną, tworząc rezerwat przyrody, park Muskau. Von Arnimowie nakazali także przeprowadzenie w parku prac konserwacyjnych.
Zawierucha wojenna nie ominęła parku. Najbardziej ucierpiały budowle ogrodowe. W 1945 r. leżący nad Nysą Łużycką park został podzielony na dwie części. Obecnie po polskiej stronie znajduje się 500 ha, po niemieckiej – 200 ha. Dopiero od 1989 r. obowiązuje umowa o współpracy na rzecz rekonstrukcji i ochrony parku. Park Mużakowski to jedyny w Europie przykład ścisłej współpracy dwóch państw na rzecz ochrony i konserwacji krajobrazu kulturowego.
Opiekę nad parkiem przejął Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, który dołożył wszelkich starań, aby park Mużakowski odzyskał dawną świetność.
Wprawdzie o pięknie tego miejsca najlepiej przekonać się na własne oczy, ale jeśli nie jest to możliwe, przeczytajmy chociaż opis tego arcydzieła ludzkiego geniuszu przygotowany przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków. To najlepsza rekomendacja zabytku:
„Kompozycja parku została perfekcyjnie wpisana w naturalne wnętrze doliny Nysy Łużyckiej, przecinającej w tym miejscu formacje geologiczne Łuku Mużakowskiego, największej na świecie moreny czołowej. Centrum rezydencjonalne, położone na lewym brzegu Nysy, otoczone zostało ogrodami, bogato wyposażonymi w detal architektoniczny i roślinny. Rozciągający się dalej pleasure ground przecięty został malowniczo ukształtowaną Nysą Hermanna – sztuczną odnogą rzeki, przekopaną dla stworzenia malowniczych scenerii parkowych.
Pozostałą część doliny, jej zbocza i wierzchowinę zajmuje skomponowany swobodnie park krajobrazowy. Wznoszące się ponad doliną tarasy, osiągające wysokości dochodzącej do 50-60 m i odpowiednio eksponowane miejsca na ich krawędziach po obu stronach rzeki wykorzystane zostały do usytuowania, wzajemnie powiązanych kompozycyjnie, budowli i miejsc widokowych. Budowle parkowe wtapiają się w krajobrazowe tło, tworząc naturalne scenerie. Kompozycja rozciąga się po horyzont, a widoczny na jego tle pas zadrzewień tworzy zielony pierścień, zamyka w niej również połacie pól i łąk”.