Sprawa 28-latka przypomina zaginięcia z okresu dyktatury wojskowej
Sprawa ma głęboki wymiar społeczny i polityczny – twierdzi laureat Pokojowej Nagrody Nobla Adolfo Pérez Esquivel. – Mapucze są obiektem ostrych represji ze strony tego rządu i poprzednich. Dzisiaj mamy do czynienia z zaginionym, który nie jest Mapuczem – to Santiago Maldonado. Chcemy go zobaczyć, tymczasem rząd wykręca się od odpowiedzialności.
Słowo zaginiony kojarzy się Argentyńczykom z najczarniejszym okresem ich historii, dyktaturą wojskową lat 1976-1983 oraz 30 tys. zatrzymanych i zaginionych. Z chwilą powrotu do demokracji Argentyńczycy często demonstrowali pod hasłem „Nigdy więcej”. Można było się spodziewać, że reakcją na zaginięcie Maldonada będą masowe demonstracje w kraju i za granicą, wszędzie tam, gdzie są Argentyńczycy.
W sobotę, 2 września, odbył się symboliczny przemarsz 20 byłych więźniów owianego złą sławą centrum tortur z czasów dyktatury wojskowej, ESMA, Szkoły Mechaniki Marynarki Wojennej, przez tę instytucję, którą później przekształcono w miejsce pamięci o represjach. Jeden za drugim przechodzili przez sale tortur i schodzili do piwnic, w których przeciwnicy dyktatury byli narkotyzowani, potem ładowano ich do samolotów i jeszcze żywych zrzucano do Río de la Plata. Wchodząc na teren ESMA, protestujący powtarzali zdanie: „Przebywałem tu jako zatrzymany-zaginiony i żądam: pokażcie żywego Santiaga Maldonada”. Ostatniego zaginionego Argentyńczyka, o losach którego od miesiąca nic nie wiadomo.
Rząd ma problem
28-letni Santiago Maldonado, artysta, hipis i orędownik życia w zgodzie z naturą, zaginął 1 sierpnia. Uczestniczył wtedy w ostrym proteście grupy Indian Mapuczów, którzy w Patagonii weszli na ziemie należące do koncernu Benetton. Miejscowi zapewniają, że został zatrzymany i wywieziony przez żandarmów. Ci zaś wszystkiemu zaprzeczają. Stąd przypuszczenia, że Santiago został zabity, a jego ciało ukryto. Rząd twierdzi, że brakuje dowodów, które mogłyby obciążać żandarmerię. Sprawą zainteresowała się Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka, działająca w strukturze Organizacji Państw Amerykańskich, domagając się od rządu argentyńskiego natychmiastowych wyjaśnień.
Sprawa zaginięcia Maldonada stała się poważnym problemem dla rządu Mauricia Macriego. Tylko na Twitterze pojawiło się ponad pół miliona wpisów z żądaniem wyjaśnienia losu zaginionego.
Na stadionach San Lorenzo i Temperley, klubów należących do ekstraklasy, zawisły banery z żądaniem pokazania Maldonada żywego. Z podobnym hasłem na koszulce wystąpił w czasie spotkania ligowego rezerwowy bramkarz drużyny narodowej Patón Guzmán. Selekcjoner Jorge Sampaoli, zapytany o to w czasie konferencji prasowej, oświadczył: „Jako Argentyńczyk, któremu przyszło żyć w tamtych czasach, dziwię się, że sprawa nie została dotąd wyjaśniona”.
Sprawa zaś nie tylko mobilizuje najbardziej krytycznych wobec rządu kirchneristów (odmiana peronizmu, na czele ruchu stoi była prezydent Cristina Fernández de Kirchner), ale także zainteresowała szerokie grupy społeczne w kraju i za granicą. Protesty nie przekonują jednak Patricii Bullrich, minister do spraw bezpieczeństwa, która uparcie broni żandarmów i nie zwalnia żadnej z osób odpowiedzialnych za operację. Sama Bullrich była kiedyś bliska partyzantce miejskiej Montoneros (jej siostra była partnerką życiową Rodolfa Galimbertiego, jednego z przywódców partyzantki) i w swojej karierze politycznej, przechodząc z jednej partii do drugiej, dotarła aż do ugrupowania prezydenta. Zrobiło się o niej głośno po jej polemicznej uwadze na temat dyktatury i partyzantki: „Demony nie były znów tak wielkimi demonami, a aniołowie nie byli aniołkami”.
Jak za dawnych lat
Rząd znalazł się w niewygodnej sytuacji, bo większość społeczeństwa zaczęła wiązać sprawę Maldonada z zaginięciami w okresie dyktatury wojskowej. Po ustąpieniu wojskowych, w ciągu 34 lat demokracji dochodziło co prawda do zaginięć, ale nigdy w ramach jakiegoś systematycznego planu. Organizacje zajmujące się prawami człowieka utrzymują, że w demokratycznej Argentynie doszło do 210 zaginięć, za którymi stał aparat państwowy. Wymienia się nazwiska Jorge Julia Lópeza, który ciągle pozostaje „zaginiony”, czy Luciana Arrugi, którego ciało po ośmiu latach poszukiwań znaleziono na cmentarzu w Buenos Aires, pod tabliczką NN. Wszystkie te przypadki wywołały dużo szumu w mediach.
Rząd stara się przekonać, że robi wszystko, by odnaleźć Maldonada, i twierdzi, że nie ma żadnych dowodów na uprowadzenie go przez żandarmów. Niektórzy członkowie rządu zaczęli nawet kwestionować obecność Maldonada w miejscu konfliktu. W ostatnim exposé wygłoszonym w Kongresie minister Marcos Peña gwarantował, że rząd nie zamierza nikogo ukrywać i że prawo będzie stosowane z całą mocą. Sprawą zajął się sędzia Guido Otranto. Jednak – tak jak w przypadku prokuratora Alberta Nismana, kiedy po dwuipółletnim śledztwie nie udało się wyjaśnić, czy zmarł, czy też został zamordowany – istnieją obawy, że śledztwo będzie przeciągane, aby sprawie ukręcić łeb. Noblista Pérez Esquivel ostrzegł, że sędziemu już grożono śmiercią. Bojąc się o życie, Otranto nie przyjechał do Mapuczów w poszukiwaniu świadków. Zresztą sami Mapucze nie chcą zeznawać w obawie przed żandarmami. Argentyńczycy pamiętają, że 23 lata po zamachu bombowym na siedzibę towarzystwa izraelsko-argentyńskiego AMIA, w którym życie straciło 85 osób, do tej pory nie udało się ustalić winnych i ich skazać. Dla prokuratora Nismana podjęcie się tej sprawy zakończyło się śmiercią.
W Argentynie mówi się powszechnie o bezkarności władzy. Dowodów nie trzeba daleko szukać. Sąd nie widzi żadnych przeszkód, aby były prezydent Carlos Menem mógł zgłosić swoją kandydaturę w wyborach do Senatu, mimo że wcześniej został skazany za handel bronią.
Wykorzystać Maldonada
Sprawa Maldonada zdaje się już przekraczać poziom tolerancji społecznej. W Międzynarodowym Dniu Ofiar Zaginięć grupa najważniejszych nauczycielskich związków zawodowych podjęła decyzję o rozpowszechnianiu wśród uczniów materiałów informacyjnych dotyczących zaginięcia Santiaga. Uczniowie uczestniczyli także w debatach na temat odpowiedzialności państwa, a w klasach czytano wiersze i opowiadania związane z zaginięciami. W materiałach dla uczniów szkoły podstawowej autorzy tekstu postawili pytanie: czy wiecie, dlaczego nie przyszedł na spotkanie z nami Santiago Maldonado? Odpowiedź: ponieważ uprowadziła go żandarmeria.
Prawdą jest, że od początku roku związki zawodowe nauczycieli występowały do rządu o podwyżki płac, szczególnie w prowincji Buenos Aires skupiającej prawie 40% ludności kraju. W czasie konfliktu rząd oskarżał związkowców o unikanie dialogu i stawianie swoich interesów ponad interesem uczniów. Podwyżki otrzymywali nauczyciele, którzy nie uczestniczyli w strajku. Teraz nauczyciele wykorzystali sprawę Maldonada do ponownej konfrontacji z rządem.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy