Pamiętajmy o żołnierzach 1. Armii WP, którzy wyzwolili warszawską Pragę
Od wielu lat w czasie obchodów kolejnych rocznic powstania warszawskiego wraca temat pomocy 1. Armii Wojska Polskiego dla walczących powstańców. Za to poza nielicznymi środowiskami zupełnie nie mówi się o rocznicy wyzwolenia Pragi, do którego doszło w wyniku bitwy praskiej 10-15 września 1944 r. Bitwy, która pochłonęła wiele ofiar.
Po klęsce radzieckiej 2. Armii Pancernej pod Radzyminem i Wołominem na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. i po decyzji Stalina zatrzymującej ofensywę pod Warszawą Niemcy utworzyli na wschód od Pragi trzy solidne linie obrony, głębokie na ok. 12-18 km. Dwie pierwsze przebiegały poza stolicą, trzecia wzdłuż zwartej zabudowy Pragi. Na tym terenie Niemcy zgromadzili jednostki IV Korpusu Pancernego SS w składzie dwóch dywizji pancernych „Wiking” i „Totenkopf”, węgierskiej dywizji kawalerii i dywizji piechoty.
W celu ich likwidacji dowództwo 1. Frontu Białoruskiego przygotowało operację (praską) siłami 70. i 47. Armii. Główne uderzenie miał przeprowadzić 125. Korpus Armijny, któremu podporządkowano 1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Dywizja działała (od 10 września) na głównym kierunku uderzenia, tj. od południa w kierunku: Miedzeszyna, Anina, Wygody i Dworca Wschodniego PKP. Kościuszkowcy otrzymali zadanie przełamania niemieckiej obrony na odcinku 1,7 km, pomiędzy hutą szkła a stacją kolejową Międzylesie i kontynuowania natarcia aż do Pragi i mostu Kierbedzia (zburzony 13 września 1944 r. przez Niemców, w jego miejsce po wojnie zbudowano most Śląsko-Dąbrowski).
14 września 1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki stanęła na prawym brzegu Wisły w rejonie wysadzonego mostu. Wykonała postawione jej zadanie, jednak sukces ten opłaciła stratą 1792 żołnierzy i oficerów, w tym było 310 zabitych i zaginionych. Inne źródła podają większe straty (2004 żołnierzy, w tym 524 poległych i zmarłych od ran).
Prawobrzeżna Warszawa była wolna, ale po drugiej strony Wisły powstańcy toczyli nierówną walkę. Już w nocy z 14 na 15 września zwiadowcy 1. DP przeprawili się z Saskiej Kępy na lewobrzeżny Czerniaków w celu nawiązania kontaktów z powstańcami. Wprawdzie dowództwo radzieckie nie przewidywało natychmiastowej operacji forsowania Wisły, ale podjęło pewne przygotowania do niej. Wieczorem 15 września zwiadowcy 1. DP powrócili na Pragę, przywożąc powstańczy patrol oficerski. Na podstawie informacji przekazanych przez patrol, a także uzyskanych z innych źródeł dowództwo 1. Armii WP zorientowało się, że w Warszawie walczą trzy odosobnione ośrodki oporu powstańców: Śródmieście, Żoliborz i Mokotów. Na Czerniakowie broni się słaba grupa powstańców (zgrupowanie „Kryska”, zgrupowanie „Radosław” oraz oddział AL por. „Stacha”). Dowódca całości ppłk Jan Mazurkiewicz „Radosław” wzywał do szybkiego udzielenia pomocy. W razie jej nieotrzymania zapowiadał kapitulację. W tej sytuacji zapadła decyzja o natychmiastowym forsowaniu Wisły.
Dowódca 1. Armii WP gen. Zygmunt Berling zamierzał bronić się na wschodnim brzegu Wisły w całym pasie armii, natomiast wykorzystując powstańczy przyczółek na Czerniakowie, sforsować Wisłę od strony Saskiej Kępy, a następnie rozwijać natarcie w kierunku Śródmieścia i Mokotowa. Decyzję taką podjął wbrew radzieckiemu dowództwu. Rosjanie sądzili, że układny dotychczas Berling nie odważy się na samodzielną decyzję. On jednak postawił na swoim. Decyzja o forsowaniu Wisły z marszu wynikała z chęci niesienia szybkiej pomocy powstańcom i z zamiaru uchwycenia przyczółków koniecznych do rozwijania późniejszych działań na zachód od Wisły. Ujemną stroną podejmowanego działania był pośpiech uniemożliwiający szczegółowe ustalenie położenia oraz brak łączności z ośrodkami powstańczymi w mieście.
Desant żołnierzy 1. Armii WP na Czerniaków wzmógł i tak zacięte walki z Niemcami, zaliczane do najcięższych w całym powstaniu. Niewielu walczących tam żołnierzy wyszło z nich z życiem.
Wysiłek żołnierzy polskich w walce o lewobrzeżną Warszawę został okupiony dużymi stratami. Poległo, zostało rannych i zaginęło bez wieści 2276 żołnierzy. Łącznie w czasie walk o Warszawę 1. Armia WP straciła 3764 żołnierzy. Żołnierze polegli na przyczółkach spoczywają na cmentarzach powstańców na Woli, Powązkach oraz na Bródnie.
Jaki los spotkał gen. Berlinga za niesubordynację? Został odwołany ze stanowiska dowódcy 1. Armii i skierowany na studia w Wojskowej Akademii im. Woroszyłowa. Po powrocie do kraju organizował Akademię Sztabu Generalnego WP, zostając jej pierwszym komendantem.
4 sierpnia 2019 r. grupa oszołomów politycznych zburzyła jego pomnik usytuowany w miejscu, z którego żołnierze 3. DP wyruszali z wyzwolonej Pragi na pomoc powstańcom.
Fot. Wikipedia.org/domena publiczna
W krakowie była ulica Berlinga, natychmiast w 89 zmienili, tacy to mądrzy historycy tutaj nastali