Z biblioteki humanisty

Z biblioteki humanisty

Zygmunt Kałużyński
Pamiętnik Orchidei
Instytut Wydawniczy Latarnik, Michałów-Grabina 2003

\”Książka, którą ośmielam się zaprezentować, to \”doznania kwiatuszka\”: refleksje, które tylko mnie się narzucały, moje własne obsesje. Czy mogą być ciekawe dla czytelników nowego wieku? – zastanawia się Zygmunt Kałużyński. I dodaje: – Jestem bowiem synem tego poprzedniego, który przyniósł zapewne największą katastrofę w dziejach. Udało mi się z niej uratować, ale nie wyszło mi to na zdrowie\”.
Książka nosi podtytuł \”Zapiski ocalonego z XX wieku\” i jest czymś w rodzaju podsumowania życia autora oraz czasów, w jakich przypadło mu żyć. Wiele miejsca zajmują w niej rozważania nad przemianami w naszej kulturze, obyczajowości, mentalności, no i oczywiście w kinie. Autor szczególnie ostro rozprawia się ze środowiskiem rodzimych filmowców, ubolewa nad stanem naszej kinematografii, szydzi z licznych festiwali (\”Teraz festiwale stają się albo luksusowym cyrkiem, albo maniackim spotkaniem amatorów o ciasnych zainteresowaniach\”) i nagrodomanii. Surowo traktuje różne uznane sławy (m.in. Miłosza), niepochlebnie pisze także o sobie samym. Zajmują go zarówno zdarzenia i zjawiska z życia codziennego, jak i poważne sprawy z pogranicza polityki, takie jak mecenat państwa nad kulturą, polityka kulturalna, misja telewizji publicznej, potrzeba ideologii w kulturze i inne, równie niepopularne dziś tematy. Przy czym wszystko jest okraszone dowcipem, anegdotą, żartem. Jednym słowem – zajmująca lektura, inteligentnie i dowcipnie napisana – jak wszystko, co wychodzi spod pióra Kałużyńskiego.

Konstanty Ildefons Gałczyński
Wiersze z Prania
Iskry, Warszawa 2003
Wybór utworów powstałych w mazurskiej leśniczówce Pranie, oparty na pięciotomowym wydaniu \”Dzieł\” (Czytelnik, 1979), dokonany przez córkę poety. Zawiera wiersze liryczne, poematy i szkice. Niemal trzecią część książki stanowi pełne fotografii posłowie Kiry Gałczyńskiej. Relacjonuje pierwszą podróż do Prania, wycieczki z ojcem, różne zabawne i wzruszające zdarzenia. Opowiada historię powstania wielu utworów, opisuje codzienne życie w leśniczówce, wspomina ówczesną sytuację środowisk literackich.

Stanisław Lem
Solaris
Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002
Wznowienie najsłynniejszej powieści Stanisława Lema (sprzedaż przekroczyła 6 mln), która stała się podstawą dwóch adaptacji filmowych (reżyserem ostatniej jest Steven Soderbergh, w roli głównej – George Clooney). W płaszczyźnie fabularnej występuje w niej wątek miłosny, obfitująca w przygody akcja, trzymająca w napięciu tajemnica kontaktu z Obcymi. Ale tym, co najbardziej niepokoi u Lema, są wplecione w fabułę, czy raczej unoszące się ponad nią, rozważania egzystencjalne, filozoficzne, dotyczące człowieka i ludzkości.

Renata Gorczyńska
Skandale minionego życia
Wydawnictwo Krakowskie, Kraków 2002
Autorka chodzi po Paryżu, po nadsekwańskiej rue de Seine, śladem artystów minionych epok. Odwiedza m.in. dawne mieszkania Adama Mickiewicza, Isadory Duncan, Oscara Wilde\’a, Charles\’a Baudelaire\’a i George Sand. Bada ich ślady w muzeach i prywatnych archiwach, rozmawia z ludźmi, którzy znali jej bohaterów bądź ich potomków. Na marginesie tych wędrówek opowiada anegdoty, przypomina kontekst historyczny i obyczajowy, który wywarł znaczący wpływ na wielu omawianych artystów, dzieli się refleksjami.

Włodzimierz Odojewski
Czas odwrócony
Twój Styl, Warszawa 2002
\”Czas odwrócony\” to dziwna książka w dorobku Odojewskiego. Napisana niemal 30 lat temu na zamówienie telewizyjnego teatru grozy jako \”makabreska\”, łączy elementy powieści sensacyjnej, fantastycznej i horroru. Czyta się ją jak tradycyjną powieść realistyczną, a zarazem jak nowatorską postmodernistyczną. Długo nie można się zorientować, czy osoby, których szuka bohater, nie żyją, czy też on sam nie żyje (choć jest narratorem), czy może wszystkie zdarzenia dzieją się w zaświatach albo w jakimś równoległym, przesuniętym czasie.

Andrzej Żuławski
Jako nic
Twój Styl, Warszawa 2002
Drastyczna, pretensjonalna powieść erotyczno-muzyczna. Bohater, pod wieloma względami przypominający samego autora, określa się już na wstępie: \”Mam 65 lat, jestem z arystokratycznej rodziny, i pederastą. Moją ambicją było pisanie muzyki, ale to się w znacznym stopniu nie udało\”. Jest nieudanym kompozytorem, epigonem cierpiącym, że to, co chciałby napisać, już napisali inni. Swoje jałowe życie urozmaica przygodami erotycznymi z mężczyznami i z kobietami, co autor z widocznym upodobaniem szczegółowo opisuje.

James Beck
Trzy światy Michała Anioła
tłum. Ewa Hornowska,
Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2002
\”Celem tej książki jest odnalezienie prawdziwego Michała Anioła i nawiązanie z nim kontaktu. Będziemy mu się przyglądać w ciągu niemal 40 lat życia: od narodzin w 1475 r. do ukończenia Kaplicy Sykstyńskiej w 1512 r. i śmierci papieża Juliusza II w 1513 r. Chociaż ta rama czasowa obejmuje znacznie mniej niż połowę okresu jego aktywności artystycznej, są to lata największych osiągnięć i szczytu twórczych możliwości\”, pisze we wstępie James Beck, profesor historii sztuki na Columbia University.
Kolumnę przygotowała Ewa Likowska