Od 1 października rolnicy mający duże gospodarstwa będą płacili wyższe składki na ubezpieczenie społeczne
Od 1 października 2009 r., tj. od IV kwartału, zmienia się sposób naliczania i wysokość składek płaconych przez rolników na ubezpieczenie społeczne. Tego dnia wchodzi bowiem w życie zmiana ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przyjęta przez Sejm 24 kwietnia br. (DzU nr 79, poz. 667).
Regulacja ta wychodzi naprzeciw licznym postulatom, w tym także środowisk rolniczych. Chodzi głównie o to, aby ci rolnicy, którzy osiągają wysokie dochody z gospodarstwa rolnego, płacili wyższe składki niż pozostali. Zróżnicowanie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne rolników zmierza w kierunku uczynienia systemu ubezpieczeń sprawiedliwszym i bardziej dostosowanym do obecnej struktury społecznej mieszkańców wsi.
Większe składki – mniejsze dotacje
Obciążenie budżetu państwa dopłatami do rolniczych emerytur zmienia się stopniowo w ostatnim 10-leciu. Jakkolwiek ogólna kwota dotacji dla KRUS wzrosła z 13,3 mld zł w 1999 r. do ponad 16 mld zł w 2009 r., dotacja ta stanowi z roku na rok coraz mniejszy procent wydatków budżetowych – spadła z 9,6% w 1999 r. do 5,1% w 2008 r. Co istotne, część dotacji w Funduszu Emerytalno-Rentowym „obciążają” koszty zadań dodatkowo zlecanych kasie, finansowanych z budżetu państwa (od 1998 r. do 2008 r. wydatki z tego tytułu wzrosły niemal trzykrotnie, natomiast udział dotacji w Funduszu Emerytalno-Rentowym do stricte ustawowych zadań kasy, tj. na wypłatę rolnych emerytur i rent, maleje, co wynika z zauważalnej w ostatnich latach tendencji spadku liczby świadczeniobiorców – średnio w roku to ok. 100 tys. osób.
Po zmianach, które polegają na obciążeniu większą składką gospodarstw większych, a przez to zamożniejszych, dotacja budżetowa będzie mogła jeszcze zmaleć. Jednak nie należy mieć złudzeń, że z tytułu zwiększonych składek ogólny bilans zdecydowanie się zmieni. Niestety, struktura gospodarstw rolnych w Polsce jest zdecydowanie rozdrobniona. Średnia wielkość rodzinnego gospodarstwa w Polsce wynosi 7,6 ha użytków rolnych, podczas gdy w Unii Europejskiej średnie gospodarstwo ma 18,7 ha. Procentowy wskaźnik niewielkich gospodarstw rolnych, czyli poniżej 50 ha, których nie obejmie składka dodatkowa ubezpieczenia emerytalno-rentowego, wynosi aż 98,6%. Ową zwiększoną składkę płacić zatem będą właściciele zaledwie 1,4% polskich gospodarstw. Mimo to trzeba uznać, że zmiany w systemie ubezpieczeń rolników prowadzą w dobrym kierunku, zmierzają do powolnego zbliżenia systemu ubezpieczeń rolniczych do systemu powszechnego.
Granica 50 ha
Celem przyjętych rozwiązań jest zwiększenie udziału grupy rolników osiągających najwyższe dochody z działalności rolniczej w finansowaniu rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych i przejęcie na siebie przynajmniej części ciężaru, jaki ponosi budżet państwa. Ustawa wprowadza w tym celu instytucję dodatkowej, zróżnicowanej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe dla rolników prowadzących gospodarstwa rolne, w których powierzchnia użytków rolnych przekracza 50 ha przeliczeniowych.
Składka podstawowa na ubezpieczenie emerytalno-rentowe dla wszystkich ubezpieczonych – rolników i domowników – pozostanie nominalnie na takim samym poziomie jak dotychczas, z tym że będzie naliczana miesięcznie, a nie jak dotychczas kwartalnie.
Składka podstawowa miesięczna wynosić będzie 10% kwoty emerytury podstawowej (najniższej emerytury). Natomiast dodatkowa składka miesięczna za rolników prowadzących gospodarstwa rolne powyżej 50 ha przeliczeniowych będzie zróżnicowana.
Rolnicy prowadzący gospodarstwa większe niż 50 ha przeliczeniowych, ale nie większe niż 100 ha przeliczeniowych, będą opłacać dodatkową składkę miesięczną w wysokości 12% kwoty emerytury podstawowej.
Rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 100 ha, do 150 ha przeliczeniowych, będą dodatkowo płacić 24% kwoty emerytury podstawowej.
Rolnicy, których gospodarstwa mają powyżej 150 ha do 300 ha przeliczeniowych – 36% kwoty emerytury podstawowej.
Rolnicy posiadający gospodarstwa większe niż 300 ha przeliczeniowych zapłacą dodatkowo 48% kwoty emerytury podstawowej.
Za rolników oraz domowników podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników i prowadzących dodatkową pozarolniczą działalność gospodarczą składka podstawowa na ubezpieczenie emerytalno-rentowe będzie naliczana tak jak dotychczas, w wymiarze podwójnym, czyli wynosić będzie 20% kwoty emerytury podstawowej. Dodatkowo za rolników/ich małżonków składka ta będzie zwiększona o składkę zróżnicowaną, wyliczaną zgodnie z wyżej opisaną zasadą.
Natomiast składka na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie za rolników i domowników ubezpieczonych w KRUS prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, zgodnie z nowymi przepisami zostanie obniżona do wymiaru jednokrotnego. Ustawodawca uznał bowiem za zasadne, aby składka na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie była jednakowa dla wszystkich, ponieważ jest to ubezpieczenie samofinansujące, a świadczenia z tego ubezpieczenia związane są wyłącznie z ryzykiem prowadzenia działalności rolniczej. Nie było więc już dalszego uzasadnienia obciążania rolników i domowników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podwójną składką na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie.
Emerytura „nie podskoczy”
Konsekwencją wprowadzenia znacznie wyższych niż obecnie składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe dla niektórych grup rolników będzie odejście od kwartalnej niepodzielnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników. Składki na ubezpieczenie społeczne rolników będą, począwszy od IV kwartału br., naliczane w wymiarze miesięcznym, mimo że nadal będą opłacane przez rolników (płatników składek) w układzie kwartalnym. Z tym że jeśli okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników będzie krótszy niż miesiąc, wysokość należnej składki (podstawowej i dodatkowej) obliczana będzie proporcjonalnie do liczby dni podlegania temu ubezpieczeniu. Analogicznie będą ustalane składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie.
Emerytura podstawowa, której aktualna kwota stanowi podstawę naliczania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w systemie ubezpieczenia społecznego rolników, równa jest kwocie najniższej emerytury określonej w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z ustawą najniższa emerytura podlega corocznej waloryzacji od 1 marca. Aktualna wysokość najniższej emerytury – 675,10 zł – obowiązywać będzie do lutego 2010 r.
Zgodnie z generalną zasadą wynikającą z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników termin płatności składek na ubezpieczenie społeczne rolników za każdy kwartał przypada ostatniego dnia pierwszego miesiąca danego kwartału. Jednakże z uwagi na fakt, że nowelizacja wchodzi w życie od 1 października 2009 r., termin opłacenia składek za IV kwartał 2009 r. przedłużony został ustawowo do 31 grudnia tego roku. Do 30 listopada KRUS przekaże płatnikom składek na ubezpieczenie społeczne rolników informację o wysokości miesięcznych składek, a tym, którzy posiadają gospodarstwa rolne o powierzchni użytków rolnych przekraczających 50 ha przeliczeniowych, wyda w tym terminie decyzję o obowiązku opłacania dodatkowej składki miesięcznej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe.
Trzeba też pamiętać, że długość stażu ubezpieczeniowego nie ma bezpośredniego wpływu na wysokość ustalanego świadczenia emerytalnego z powszechnego systemu ubezpieczeń, chyba że ubezpieczony, z uwagi na niską podstawę wymiaru składek w okresie aktywności zawodowej, zgromadził tak niski kapitał ze składek, że nie gwarantuje mu on wypłaty świadczenia emerytalnego w wysokości równej co najmniej najniższej emeryturze.
Obecnie każdy przyszły emeryt mający jakikolwiek okres ubezpieczenia w ZUS otrzymuje z tej instytucji coroczne informacje o kwocie zaewidencjonowanych składek na jego ZUS-owskim koncie emerytalnym, a z OFE o zgromadzonych tam środkach ze składek. Każdy ma więc pełną wiedzę o zgromadzonych składkach, tj. kapitale emerytalnym, który będzie podstawą do naliczenia mu świadczenia emerytalnego z powszechnego systemu emerytalnego. Można więc stwierdzić, że składki emerytalne w tym systemie są „znaczone”.
Systemem dopełniającym powszechny system ubezpieczenia społecznego jest system ubezpieczenia społecznego rolników realizowany przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ubezpieczenie społeczne rolników przeznaczone jest dla osób, dla których, generalnie, działalność rolnicza w gospodarstwie rolnym lub praca w gospodarstwie rolnym stanowi jedyne i główne źródło utrzymania. Dopełniający charakter tego systemu polega na tym, że powszechny system ubezpieczeń społecznych ma pierwszeństwo przed systemem rolnym i dlatego podjęcie dodatkowo innej aktywności zawodowej przez rolnika powoduje automatyczne przejście do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, realizowanego przez ZUS.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy