Ceramiczne cuda z Podlasia

W pracowniach garncarzy można podpatrzyć proces produkcji i kupić jeszcze ciepłe naczynia

Podlasie to raj dla miłośników etnografii. Można tu spotkać wiele tradycyjnych rzemiosł, które gdzie indziej zostały już zapomniane. Dział etnografii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku opracował szlak turystyczny, na którym znalazły się unikalne, tradycyjne warsztaty wiejskich artystów.
Za namową muzealników twórcy zaczęli od 1994 r. udostępniać pracownie turystom i kolekcjonerom sztuki ludowej. Wypad na szlak ludowego rękodzieła to atrakcyjna propozycja dla udających się do parków narodowych: Białowieskiego i Biebrzańskiego lub na Pojezierze Augustowsko-Suwalskie. Trasa obejmuje pracownie garncarskie i kowalską w Czarnej Wsi Kościelnej, warsztat łyżkarza w Zamczysku, ośrodek tkactwa dwuosnowowego w Janowie oraz izbę rzeźbiarza Piotra Szałkowskiego.

W sercu Puszczy Knyszyńskiej

Wędrówkę w świat dawnych rzemiosł rozpoczynamy od odwiedzin ostatniego na Podlasiu ośrodka garncarskiego w Czarnej Wsi Kościelnej, leżącej w sercu Puszczy Knyszyńskiej, 27 km od Białegostoku.
Tradycje garncarskie sięgają tu końca XVIII w. i wiążą się z przybyciem z Knyszyna garncarza Antoniego Piechowskiego, który – wykorzystując miejscowe złoża znakomitej gliny – toczył garnki i wyrabiał ceramiczne dachówki. Dziś tradycje kontynuują kolejne pokolenia Piechowskich: Bolesław, Edmund i Adam i ich synowie oraz Jan Kudrewicz i Stanisław Mosiej.

Czarne i siwe

Czarna Wieś słynie w Europie z unikalnej produkcji ceramiki czarnej, zwanej też siwą. Swój kolor naczynia uzyskiwały poprzez szczelne zamknięcie pieca garncarskiego w końcowej fazie wypalania i redukcji dostępu tlenu.
W pracowniach powstają archaiczne w kształtach, doskonalone przez wieki smukłe ładyszki przeznaczone do mleka, pękate buńki – naczynia flaszowate do przechowywania płynów, dwuuszne szabasówki w których do ostatniej wojny Żydzi przygotowywali koszerne posiłki, dwojaki, dzbanki, różnej wielkości garnki i misy. Wszystkie siwe, połyskujące na brzuścach wygładzonych krzemieniem.
Odwiedzając pracownie, można przy odrobinie szczęścia podpatrzeć cały tok produkcji: sposób przygotowywania gliny zmagazynowanej w pracowni w specjalnych dołach – kotuchach, a także toczenie naczynia na kole garncarskim. Z nieforemnej bryły gliny, czyli klusa w ciągu kilku minut wprawne ręce garncarzy tworzą na wirującym kole naczynia o cienkich ściankach i szlachetnych kształtach doskonalonych przez wieki.

Warto popatrzeć, kupić i zwiedzić

Snujący się z szop dym to znak, że garncarz wypala wytoczone naczynia. We wkopanych w ziemię piecach, w których mieści się kilka tysięcy naczyń, proces wypalania z dostępem powietrza trwa około doby. Opalane drewnem piece nagrzewają się nawet do 1000 stopni C. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu garncarze bez termometru uzyskują właściwą temperaturę. Jeżeli jest wyższa, zawartość może się stopić. Po 24 godzinach wszystkie otwory pieca zostają uszczelnione obornikiem i piaskiem. Zainteresowani poznaniem tajników warsztatu mogą umówić się z garncarzami na kilkudniowy kurs (noclegi w kwaterach agroturystycznych we wsi).
Po zwiedzeniu pracowni garncarskich warto też zajrzeć do warsztatu wiejskiego artysty kowala, Mieczysława Hulewicza, wyrabiającego piękne kute róże, krzyże, kraty, kowalskie meble, zestawy kominkowe i świeczniki.

Orientacyjne ceny naczyń

ładyszka – 4-20 zł
dzbanek – 5-35 zł
dwojaki – 10-30 zł
buńka – 5-35 zł
szabasówka – 5-35 zł
Warsztaty są udostępniane zwiedzającym w dni powszednie, po wcześniejszym telefonicznym umówieniu się.
1. Jan Kudrewicz, ul. Sosnowa 19, tel. (0-prefiks-85) 710- 90- 85
2. Bolesław i Edmund Piechowscy, ul. Piękna 27 i 27a, tel. (0-prefiks-85) 710-90-74 i 710- 91-34
3. Adam Piechowski, ul. Piękna 29, tel. (0-prefiks-85) 710-90-23
4. Stanisław Mosiej, ul. Piękna 59, tel. (0-prefiks-85) 710-90-80
5. Mieczysław Hulewicz, ul. Sosnowa 4a, tel. (0-prefiks-85) 710-90-89

Noclegi: hotele w Białymstoku, w schronisku młodzieżowym, PTSM, al. Piłsudskiego 7b, tel. (-prefiks-85) 652-42-50, 14-24 zł za noc lub na kempingu przy Hotelu Leśnym ul. Jana Pawła II 77, tel. (0-prefiks-85) 651-16-57.
Sokółka, hotel, ul. Mickiewicza 2, tel. (0-prefiks-85) 711-27-93, 59 zł za pokój 2-osobowy bez łazienki.
Gospodarstwo agroturystyczne Danuty Zaleskiej w Cz.W.K., tel. (0-prefiks-85) 710-90-90
Informacja PTTK Białystok, ul. Warszawska 43, tel. (0-prefiks-85) 732-46-24