Co w ostatnim 20-leciu zmieniło się w mentalności Polaków?

Autor: Bronisław Tumiłowicz | 22 kwietnia, 2012

Prof. Krystyna Skarżyńska,
psychologia polityki, psychologia społeczna, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej
Zmieniły się nasze relacje z ludźmi, więcej jest w nich materializmu i egocentryzmu, mniej przyjacielskości. Wzięliśmy sprawy w swoje ręce i ci, którzy potrafili to zrobić, zyskali. Jednak słabsi, mniej zaradni, ci, którym nie starcza siły ani zdrowia i są mniej przebojowi, stracili. Taka sytuacja jest mało korzystna dla społeczeństwa, które przypomina plątaninę interesów. Ludzie nie działają w ramach szerszej wspólnoty, lecz każdy broni swego, wspiera tylko swoją grupę zawodową. Niski jest współczynnik aktywności, co oznacza, że nie jesteśmy społeczeństwem obywatelskim. Są wśród nas małe wyspy, w których aż wrze od aktywności, ale są to małe środowiska. To wszystko zaś rozpływa się w oceanie społecznej obojętności.

Michał Syska,
Ośrodek Myśli Społecznej im. F. Lassalle’a
Szczególnie w młodszym pokoleniu widać dziś dużo mniej entuzjazmu dla gospodarki wolnorynkowej w stosunku do tego, co było na początku transformacji ustrojowej. To kwestia pokoleniowa. Podejście osób starszych zależy od tego, jak poradziły sobie z transformacją. Ci, którzy stali się jej beneficjentami, mają inny stosunek, ale nawet w starszym pokoleniu trafiają się rozczarowani, którzy widzą, że nie spełniły się ich oczekiwania, a przyszłość ich dzieci będzie jeszcze trudniejsza. Rozczarowanie transformacją może być nawet wielopokoleniowe.

Prof. Zbigniew Drozdowicz,
filozof, religioznawca, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
Nastąpiły duże zmiany w mentalności Polaków, co potwierdzają badania socjologiczne, m.in. prof. Marka Ziółkowskiego, dotyczące transformacji. Polacy jawią się w nich jako bardziej otwarci światopoglądowo, skłonni do dialogu, bardziej tolerancyjni wobec mniejszości wyznaniowych czy kulturowych i skłonni nawet przyjąć niegdyś nieakceptowane formy spontanicznych zachowań, manifestacji czy protestów. Pod tym względem społeczności wielkomiejskie w Polsce znacznie upodobniły się do społeczeństw krajów zachodnich. Także u nas mniej jest w tym względzie obaw, mniej agresji wobec odmienności, więcej przyzwolenia.

Izabella Cywińska,
reżyserka, b. minister kultury
Z jednej strony jestem pełna wiary, że w naszej mentalności wiele się zmieniło przez ostatnie 20 lat. Wiele też zmieniło się na świecie i sądzę, że te zmiany są na korzyść. Z drugiej strony, gdy wyglądam przez okno np. 10 kwietnia 2012 r., a mieszkam w pobliżu Krakowskiego Przedmieścia, widzę, że nie zmieniło się nic. Że nadal tkwimy w jakimś stanie odrętwienia, bo, jak podają najnowsze wyniki badań społecznych, tylko 16% z nas myśli racjonalnie. To straszne, że racjonalnie myślących jest tak mało.

Waldemar Kuczyński,
publicysta, doradca ekonomiczny w rządzie Jerzego Buzka
Dużo się zmieniło. Społeczeństwo znormalniało. Ludzie nie idą już z bronią na gabinety rządowe, choć ceny rosną. Zaryzykowałbym tezę, że wolność sprzyja spokojowi społecznemu. Ludzie traktują kłopoty materialne czy wzrost cen jak normalne zjawiska w gospodarce. W czasach zamordyzmu PRL po tylu trudnych decyzjach pół Polski by już zapłonęło w protestach. A w ostatnich 22 latach nikt nie musiał wyprowadzać czołgów na ulice.

Prof. Zdzisław Sadowski,
ekonomista
Zmieniło się bardzo wiele. Po pierwsze, okazało się, że przedsiębiorczość to nie fikcja, lecz całkiem realna cecha naszych rodaków. Widzimy, jak wielu z nas ogarnęła przedsiębiorczość, i jest to zjawisko pozytywne. Za przedsiębiorczość trzeba pochwalić transformację. Dużo gorzej jest z naszym stosunkiem do państwa. W szerokich kręgach społecznych widzimy wręcz przywiązanie do czasów PRL, gdy o wszystkim decydowało państwo. Oczekiwania wobec niego nadal są ogromne. Np. pojawiają się głosy, że powinno ono załatwić emerytury, ale nikt nie pyta, skąd wziąć pieniądze. Ten nurt zachowawczy ma bardzo trwałe podstawy i nawet 22 lata transformacji nie wystarczyły, aby się od nich uwolnić.

Notował Bronisław Tumiłowicz