Czechy walczą z polską żywnością

Autor: Łukasz Grzesiczak | 11 lutego, 2019

Zwiększone kontrole polskich ciężarówek na granicach i hejt na oficjalnym profilu Ministerstwa Rolnictwa – tak Czesi reagują na aferę z nielegalnym ubojem

Korespondencja z Pragi

Rozpoczęła się kolejna odsłona czesko-polskiej wojny z naszymi produktami spożywczymi w tle. Idzie o potężne pieniądze, polski eksport samej żywności do Czech wart jest kilka miliardów złotych.

Twórcy reportażu w „Superwizjerze” TVN ujawnili nieprawidłowości związane z produkcją mięsa pochodzącego od chorych i martwych krów. Sprawa odbiła się głośnym echem nie tylko w kraju, ale i za granicą, dokąd eksportowane jest polskie mięso. Także w Czechach, gdzie import polskiej żywności rósł w ostatnich latach – do rekordowego poziomu ponad 7 mld zł w 2016 r. Wedle szacunków w 2018 r. Czesi kupili polskie produkty spożywcze za ok. 4 mld zł. Najczęściej na czeskie stoły trafiały mięso, podroby, pieczywo, sery, napoje, jabłka i jajka.

Najpierw, co natychmiast odnotowały czeskie media, okazało się, że feralne mięso znaleziono w sąsiedniej Słowacji. Prawie 300 kg wołowiny z chorego bydła z Polski trafiło m.in. do szkolnych stołówek. Głos zabrał sam słowacki premier Peter Pellegrini, który zaapelował, by jadłodajnie, a zwłaszcza placówki wychowawcze, kupowały mięso tylko od słowackich dostawców. Wydawało się, że Czesi są bezpieczni, aż media rozpaliła informacja, że polskie mięso z nielegalnego uboju trafiło na ich stoły. Wystarczyła iskra, by beczka prochu, jaką są skandale związane z eksportem polskiej produkcji żywnościowej do Czech, wybuchła ze zdwojoną siłą.

Media poinformowały, że w Czechach znalazło się 300 kg trefnej wołowiny, choć wcześniej – jak pisali Czesi – czeskie i polskie służby temu zaprzeczały. Politycy zareagowali bardzo szybko. – Rano zdecydowaliśmy z ministrem rolnictwa, że we współpracy z policją przygotowujemy zwiększenie kontroli polskich ciężarówek na granicy, bezpośrednio na wjeździe – zapowiedział tuż po wybuchu afery czeski minister spraw wewnętrznych, socjaldemokrata Jan Hamáček. – Jeśli znowu Polacy nam czegoś nie powiedzą, postaramy się to zatrzymać już na granicy – nie krył irytacji.

O chęci wprowadzenia zakazu eksportu polskiego mięsa słychać w zasadzie wszędzie, ale oficjalnie Ministerstwo Rolnictwa czeka na wynik kontroli inspektorów z Komisji Europejskiej. „Komisja Europejska przeprowadza badanie kontrolne w Polsce, na podstawie jego wyników Republika Czeska będzie postępować zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz w porozumieniu z innymi państwami członkowskimi UE i samą Komisją Europejską”, informuje czeskie MR. Czesi zwracają uwagę, że polska kontrola weterynaryjna przy uboju jest niewystarczająca i może się ograniczać do obecności prywatnego lekarza weterynarii. U naszych sąsiadów zaś ubój nie może się odbyć bez udziału przedstawiciela państwowej służby weterynaryjnej.

W tym samym czasie jednak ministerstwo rozpoczęło nagonkę na polską żywność. Na Facebooku pokazało ponad 130 produktów, w przypadku których czescy inspektorzy i służby weterynaryjne wykryli dawniej nieprawidłowości. „Sól drogowa, zakazany fenylobutazon w końskim mięsie, antybiotyki w mięsie z kurczaka, niebezpieczny fipronil w jajkach, pestycydy w owocach i warzywach. To są tylko niektóre wielkie skandale związane z polskimi produktami spożywczymi. Popatrzcie na przegląd kolejnych żywnościowych nieprawidłowości, które wykryli u nas inspektorzy spożywczy i służby weterynaryjne”, napisano na oficjalnym profilu w mediach społecznościowych. Na samym FB wiadomość w ciągu dwóch dni udostępniono ponad tysiąc razy, feralne polskie produkty pokazały popularne czeskie portale internetowe.

Czesi pokazali m.in. polskie masło, śmietanę, kabanosy, mięso z kurczaka, ser, filety śledziowe, paluszki rybne, chleb, keczup, jabłka, kalafiory, kapustę, szpinak, kakao, wafle czekoladowe, jajka, miód i lody. Przypomniano też aferę z 2012 r., kiedy do Czech trafiły kiełbasa, szynka, konserwy rybne i pieczywo, które zawierały sól drogową. Sprawa – jak przypominają Czesi – dotyczyła wówczas tysięcy ton produktów spożywczych.

Z ostatnich pełnych danych GUS wynika, że w latach 2005-2017 eksport polskich produktów do Czech zwiększył się z 3,26 mld euro do 13 mld euro, a import z 2,9 mld euro do 7,4 mld euro. Najważniejszym partnerem są Niemcy, na ten rynek posłaliśmy w 2017 r. 27,4% wartości całego naszego eksportu, a Czechy znalazły się na drugim miejscu z udziałem w eksporcie na poziomie 6,4%. Tuż za nimi uplasowała się Wielka Brytania.

Martin Ehl, szef działu zagranicznego czeskiego dziennika „Hospodářské noviny”, uważa, że problemy z polską żywnością w Czechach biorą się ze skali eksportu. – Czechy są drugim największym partnerem eksportowym Polski. Im więcej towaru, tym więcej kłopotów. Często problemem jest logistyka – uważa Ehl. Jego zdaniem polska żywność to poważna konkurencja dla czeskich producentów, a ci wykorzystują byle pretekst, by zaatakować dostawców z Polski.

– Czeski rząd i inspekcja weterynaryjna nie ufają polskim instytucjom, które zawodziły w przeszłości. Tak samo było tym razem. Pierwsze informacje z Polski mówiły, że wołowina z nielegalnego uboju nie trafiła do Czech. Następnie okazało się, że znalazła się na czeskich stołach. Polski bałagan albo polskie kłamstwo? Rezultatem tego jest nieufność – tłumaczy Ehl.

Dziennikarz zwraca także uwagę, że nasza żywność w Czechach ukrywa swoje pochodzenie, a promowana jest jako produkt z Unii Europejskiej: – Czescy konsumenci często sami nie wiedzą, co jedzą. Panuje u nas ciągle przekonanie, że wszystko, co niemieckie i zachodnie, jest lepsze od tego, co czeskie i polskie. A polskie marki, i nie dotyczy to tylko żywności, nie mają w Czechach dobrej reputacji.

Potwierdza to Polka Joanna Głaz, która od ośmiu lat mieszka w Pradze, gdzie pracuje w branży IT. – Kiedy przyjechałam do Czech, handel polską żywnością kwitł w najlepsze, w każdym mieście, nawet małym, były specjalne sklepy oferujące polskie produkty. Wraz z wybuchem skandalu z solą wszystko się zmieniło – opowiada. Jej zdaniem afera z solą została przez Polaków zamieciona pod dywan, ale w Czechach żarty na jej temat nie ucichły. – Było tu kilka kampanii promujących polską żywność, ale wszystkie nieudolne. Pamiętam kampanię zatytułowaną „Polské jídlo”, która zawierała błędy ortograficzne w reklamach, strona internetowa nie działała, a profil na Facebooku był prowadzony po angielsku. „Wyprodukowane w Polsce” stało się obciachem, a duzi producenci chowają się pod marką „Wyprodukowane w UE”. Można było tego uniknąć, gdyby afery spożywcze były wyjaśniane na bieżąco, a kampanią PR zajęła się doświadczona agencja – uważa Joanna, która sama zetknęła się z docinkami na temat polskiej żywności. – W sklepach ludzie często mówią, że „to jest z Polski, tego nie biorę”. Polskie jedzenie konkuruje w Czechach tylko ceną. W marketach jest cała półka czeskiego masła różnych firm w cenie 55 koron, a na półce niżej polskie masło w szarym papierku za 40 koron. To wzbudza podejrzliwość – tłumaczy i dodaje: – W Pradze mam znajomych, którzy byli w Polsce i znają polską kuchnię. Zwykle mają o niej bardzo dobre zdanie. Niestety, nie mogę im niczego polecić, bo teraz produkty z Polski są trudno dostępne i jest ich dużo mniej. Na czeski rynek dociera zwykle żywność z Polski najniższej jakości, co też ma wpływ na ocenę naszych produktów.

Joanna Głaz zwraca uwagę na polityczny aspekt sprawy. Premier Andrej Babiš, drugi najbogatszy człowiek w Czechach, to twórca sukcesu Agrofertu, czeskiego potentata na rynku spożywczym. Firma premiera ma także sporą część czeskich mediów. Babiš tłumaczy się, że majątek oddał w ręce specjalnego funduszu powierniczego, ale jego dotychczasowa kariera polityczna pokazuje, że potrafi dbać o swoje interesy. – Premier nigdy nie krył niechęci do produktów z Polski, a przecież jest też właścicielem koncernu medialnego. To wszystko sprawiło, że przez pewien czas temat trującego jedzenia z Polski nie schodził z pierwszych stron gazet – przypomina Joanna Głaz.

Martin Ehl nie chce demonizować roli szefa rządu w nagonce na polską żywność. – Myślę, że Andrej Babiš nie ma na to w tej chwili bezpośredniego wpływu, ale zainteresowani mogą robić wszystko, by się przypodobać szefowi. Trzeba pamiętać, że sam Babiš również jest inwestorem w polską branżę spożywczą – przypomina czeski dziennikarz.

Fot. Ministerstwo Rolnictwa Republiki Czeskiej