Czego twórcy i naukowcy spodziewali się po Kongresie Kultury Polskiej w 1981 roku?

Autor: Przegląd | 4 grudnia, 2000

Jan Józef Szczepański,
pisarz, prezes Związku Literatów Polskich
Kongres ma doniosłe znaczenie jako szerokie forum wszystkich organizacji zajmujących się kulturą, umotywowane koniecznością znalezienia wspólnego kierunku w przełomowych czasach dla kultury polskiej. (…) Kongres jest pierwszą na tak dużą skalę manifestacją jedności kultury polskiej, przekreślającą podziały światopoglądowe i polityczne. (…) Wiążę z Kongresem wielkie nadzieje i w związku z odbudową jedności społeczeństwa polskiego, i kultury polskiej. (“Słowo Powszechne”, 11-13.12.81)

Prof. dr Jan Białostocki,
historyk sztuki, przewodniczący
Komitetu Organizacyjnego Kongresu
Ma to być pierwszy Kongres niezależny, urządzony w całości siłami społecznymi. (…) Nie chcielibyśmy, by Kongres miał charakter krytyczny. Krytykować już się wszyscy nauczyli. Chodzi o to, aby stworzył perspektywy właściwego zorganizowania kultury, by kultura była dobrem ogólnym, którym zawsze była i jest. Rzecz w tym, by stało się to jeszcze bardziej powszechne. (…) Kongres powinien wydobyć i określić aspiracje społeczne (w dziedzinie kultury – przyp. red.) przez tyle lat spychane pod powierzchnię oficjalnego życia. Powinien zainicjować stanowisko twórców wobec roli i zadań kultury w nadchodzących latach i zainicjować dyskusje na ten temat. (“Panorama”, 6.12.81)

Prof. dr Klemens Szaniawski,
filozof, przewodniczący Komitetu Porozumiewawczego
Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych
Oczekuję od Kongresu, że będzie on dokumentacją jedności środowisk twórczych, jedności treściowej, ale i geograficznej. Udokumentuje, że kultura polska jest jedna, łącząca różne dziedziny twórcze, w których się spełnia. U podłoża kultury leżą zjawiska nowe i konfliktowe, ale także i te, które na tę jedność się składają – to jest jedność w różnorodności. (…) Zależy nam na ukazaniu społeczeństwu kierunku przemian, które Kongres może zapoczątkować. (“Słowo Powszechne”, 11-13.12.81)

Prof. Stefan Żółkiewski,
krytyk i historyk literatury, publicysta
Czego oczekuję od Kongresu? Przede wszystkim wykorzystania ruchu myśli kulturalnej, którą przyniosły dni posierpniowe. Ten ruch cechował krytycyzm. Przezwyciężone zostały liczne i dokuczliwe tabu. (…) Największym błędem polityki kulturalnej po 1949 r. było odspołecznienie kultury, zerwanie jej więzi z samorządnymi, spontanicznymi ruchami społecznymi, ograniczenie i biurokratyzacja tych ruchów. Myślę, że Kongres opowie się za sprawą uspołecznienia kultury zgodnie z wielkimi tradycjami lewicy społecznej w Polsce. Wytyczy kierunki kształtowania nowej, wyrosłej z twórczości hierarchii wartości. Powinno stać się to podstawą umożliwiającą włączenie kultury i jej instytucji w proces odnowy, co w naszych nowych warunkach reformy gospodarczej i porozumienia narodowego będzie dziełem wszystkich sił społecznych, a nie tylko twórców. Kongres będzie tym ośrodkiem, który sformułuje postulaty dotyczące włączenia kultury, jej działaczy do dzieła odnowy politycznej i gospodarczej. (“Polityka”, 5.12.81)

Prof. Aleksander Jackiewicz,
filmolog, literat
Uważam, że nie od Kongresu należy zaczynać, ale od dołu, od środowisk twórczych, twórców. Należy zacząć odnowę w kulturze od reorganizacji i zmiany stylu pracy domów kultury, od żywych ośrodków kultury filmowej i teatralnej. Kongres sam niczego nie załatwi, stąd mój sceptycyzm. (“Słowo Powszechne”, 11-13.12.81)
Ks. Wiesław Niewęgłowski,
duszpasterz środowisk twórczych i akademickich
Kongres jest znakiem czasów, odczytanym przez twórców i zbyt wielu rewelacji nie należy oczekiwać. Patrząc na tematykę Kongresu, stwierdzić trzeba, że jest ona zbieżna z oczekiwaniami większości ludzi w Polsce, a także i Kościoła, ponieważ uwzględnia nurty patriotyczne i chrześcijańskie w naszej kulturze. Dopuszczenie do głosu tych nurtów może się stać odnalezieniem miejsca dla kultury w sytuacji kryzysowej i na przyszłość.
(“Słowo Powszechne”, 11-13.12.81)

Skład Komitetu
Organizacyjnego Kongresu
Kultury Polskiej w 1981 r.:

Jerzy Andrzejewski, Kazimierz Dejmek, Aleksander Gieysztor, Władysław Hasior, Gustaw Holoubek, Antonina Kłoskowska, Witold Lutosławski, Karol Małcużyński, Krzysztof Penderecki, Klemens Szaniawski, Jan Józef Szczepański, Jacek Woźniakowski, Andrzej Wajda.