Deszcz pieniędzy

Dostaniemy pozaunijne dotacje na ochronę środowiska

Europejski Obszar Gospodarczy (EOG) tworzy 25 krajów Unii Europejskiej oraz Norwegia, Lichtenstein i Islandia. Te trzy państwa, które nie należą do Wspólnoty, zobowiązały się do udzielenia pomocy finansowej najuboższym członkom Unii w zamian za korzystanie ze swobód gospodarczych na ich rynkach. Polska od dwóch lat jest członkiem EOG.
Środki na pomoc najuboższym państwom Wspólnoty pochodzą z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG) i Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF). Memoranda w tej sprawie stanowiły podstawę do przyznania Polsce ponad 533 mln euro na lata 2004-2009. Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego obejmuje sześć podstawowych priorytetów, z których trzy dotyczą ochrony środowiska. Pierwszy to „ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii”, drugi to „promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami”, a trzeci dotyczy „ochrony kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transportu publicznego i odnowy miast”.

Gospodarczy kurs na ekologię

W ramach pierwszego priorytetu dotacje są przewidziane m.in. na ocieplanie budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, zastępowanie przestarzałych miejskich systemów ciepłowniczych nowoczesnymi i ekologicznymi źródłami energii, modernizację źródeł ciepła oraz inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii. Bezzwrotna pomoc przeznaczona będzie także na budowę i modernizację komunalnych oczyszczalni ścieków oraz systemów kanalizacji zbiorczej, jak również na racjonalną gospodarkę odpadami.
W drugim programie priorytetowym pomoc finansowa może być udzielana na realizację projektów dotyczących wzmocnienia instytucjonalnego i poszerzenia wiedzy o zrównoważonym rozwoju. Dotyczy to m.in. opracowania programów i strategii dla zakładów produkcyjnych i usługowych w zakresie oszczędzania energii, wody i surowców, ograniczania ilości wytwarzanych odpadów, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii oraz wspierania procesów tworzenia zielonych miejsc pracy i zielonych zamówień, dokonywanych przez urzędy i podmioty gospodarcze. Dofinansowaniem mogą być też objęte działania na rzecz poprawy poziomu edukacji ekologicznej przez tworzenie sieci nauczania na rzecz środowiska oraz przedsięwzięcia zachęcające do ochrony, poprawy i przywracania różnorodności biologicznej, w tym zasobów morskich, a także obszarów włączonych do sieci Natura 2000. Dotacje będą przyznawane również leśnikom, m.in. na zachowanie różnorodności biologicznej w ekosystemach leśnych.
Priorytetem w Norweskim Mechanizmie Finansowym jest „ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem zdolności administracyjnej do wprowadzania w życie odpowiednich przepisów istotnych dla realizacji projektów inwestycyjnych”. Pomocą finansową objęte będą działania, które gwarantują pełne dostosowanie krajowego ustawodawstwa do wymagań prawa wspólnotowego w ochronie środowiska, właściwe przygotowanie służb administracji publicznej do jego stosowania, osiąganie wymaganych standardów pracy w agendach i urzędach odpowiedzialnych za stan środowiska. Projekty mogą dotyczyć doradztwa i szkoleń pracowników administracji państwowej i samorządowej wszystkich szczebli w zakresie prawa ochrony środowiska, gromadzenia i upowszechniania informacji, np. o najlepszych dostępnych technikach z różnych branż dotyczących „czystej produkcji”. Dotacje udzielane będą także na rozwój systemów zarządzania środowiskowego, w tym na szkolenia z zakresu wymogów stawianych przedsiębiorcom starającym się o uzyskanie zintegrowanego pozwolenia na emisje zanieczyszczeń. Beneficjentami w obu mechanizmach finansowych mogą być wszystkie instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia.
Na zadania realizowane w ramach priorytetu dotyczącego redukcji zanieczyszczeń i promowania odnawialnych źródeł energii dotacja może być udzielona do 65% kosztów przedsięwzięcia, ale nie więcej niż 2 mln euro. Przy projektach współfinansowanych z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego dofinansowanie może wzrosnąć do 85%. Warunkiem uzyskania finansowego wsparcia jest zastosowanie najlepszych dostępnych technik, uzyskanie wymiernego efektu ekologicznego i pozytywna opinia wydziału ochrony środowiska właściwego wojewody lub starosty.

Pieniądze na zrównoważony rozwój

Dla projektów realizowanych w ramach dwóch pozostałych priorytetów wartość dofinansowania nie może być mniejsza niż 250 tys. euro. Przy promowaniu zrównoważonego rozwoju powinien być wykazany związek z planowanymi zadaniami inwestycyjnymi. Po stronie państw darczyńców Mechanizmem Finansowym Europejskiego Obszaru Gospodarczego zarządza Komitet Mechanizmu Finansowego EOG z siedzibą w Brukseli, który podejmuje decyzje o przyznaniu środków finansowych, a Norweskim Mechanizmem Finansowym – Norweskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Minister środowiska jako instytucja pośrednicząca w zarządzaniu programami środowiskowymi powierzył Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – instytucji wspomagającej – obowiązki związane z wdrażaniem ekologicznych priorytetów Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W podpisanym w październiku 2005 r. porozumieniu określono zadania i warunki współpracy w tym zakresie. Wkrótce zostanie zawarte porozumienie trójstronne dotyczące podziału kompetencji między ministrem środowiska, ministrem finansów (instytucją płatniczą) a ministrem rozwoju regionalnego (Krajowym Punktem Kontaktowym).
Na zaciąganie zobowiązań w ramach mechanizmów finansowych mamy czas do 30 kwietnia 2009 r.