Eureka

Eureka

ekologia
Jak uratować Niger
Trzecia po Nilu i Kongo afrykańska rzeka powoli umiera, zanieczyszczona, zarastana roślinami wodnymi, zapiaszczona, wysychająca. Już w latach 80. obserwowano wyjątkowo niskie stany wody na terenie Mali i Nigerii. Co gorsza kraje, przez które przepływa Niger, są ubogie, mają za to duży przyrost demograficzny – 3% rocznie. Do 2025 r. ludność basenu Nigru podwoi się, przez co rzeka będzie jeszcze bardziej eksploatowana. Opracowywany plan ratunkowy obejmuje m.in. pogłębianie koryta i zalesianie brzegów, a pochłonąć ma 5,5 mld euro w ciągu ok. 20 lat.

książki
Czy reklama kreuje świat?
Manipulacja, nieuczciwa perswazja i podchwytliwa sztuczka. Tak często konsumenci określają reklamy. Aby przekonać się, czy takie widzenie przekazu reklamowego jest zasadne, należy sięgnąć po książkę Rafała Zimnego, który rozkłada w niej teksty reklamowe na czynniki pierwsze i pokazuje, że reklama, będąca dla nas, zwykłych konsumentów, prostym komunikatem, podlega w rzeczywistości wielu procesom: językowym, kulturowym, a także psychologicznym. Zimny odwołuje się do dwóch konkretnych produktów – samochodu, na który nie każdy może sobie pozwolić, oraz piwa, które jest produktem szeroko dostępnym. Na tych dwóch przykładach odpowiada na pytanie konsumentów: czy reklama to zwykła manipulacja, czy skomplikowane zjawisko kreowania świata. A że reklama jest ważną częścią debaty publicznej, to może powinniśmy lepiej poznać jej mechanizmy?
Rafał Zimny, Kreowanie obrazów świata w tekstach reklamowych, Trio, Warszawa 2008

zdrowie
Żucie po operacji
Pacjenci po operacjach urologicznych i przewodu pokarmowego często cierpią na bolesne zaparcia spowodowane zaburzeniami w funkcjonowaniu mięśni gładkich jelit. W pracy opublikowanej w piśmie „Urology” Erik J. Kouba, Eric M. Wallen i Raj S. Pruthi z Uniwersytetu Karoliny Północnej wykazali, że w przywróceniu normalnego działania mięśni gładkich może pomóc żucie gumy przez pacjentów po operacji. Obserwowali oni 102 pacjentów, którym usunięto pęcherz moczowy w terapii raka. Połowa z nich już od następnego dnia po operacji miała zalecone żucie pięciu listków gumy. Okazało się, że u osób, które żuły gumę, przewód pokarmowy szybciej zaczął prawidłowo działać.

zdrowie
Medycyna w internecie
Diagnozowanie pacjentów z małych ośrodków przez najlepszych specjalistów czy uporządkowanie systemu ochrony zdrowia przez wprowadzenie Rejestru Usług Medycznych – to tylko przykłady możliwości, jakie daje zastosowanie nowoczesnych technologii informatycznych w systemie zdrowia. Tym zagadnieniom poświęcona była debata w Centrum Multimedialnym Foksal. Wzięli w niej udział przedstawiciele firm oferujących technologie, politycy i praktycy, korzystający z możliwości, jakie daje internet w dziedzinie medycyny. Imponujące osiągnięcia ma tu prof. Henryk Skarżyński, który programami prowadzonymi przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu mógłby obdzielić niejedną placówkę. Uczestnicy debaty zgodzili się, że nowe technologie są przyszłością medycyny, trzeba jednak najpierw pokonać wiele barier, takich jak słaba dostępność do sieci, brak uregulowań prawnych czy bariery mentalnościowe. I wszystko byłoby pięknie, gdyby nie nieobecność zaproszonego Jacka Paszkiewicza, prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia – instytucji, która ma tu kluczowe znaczenie, dysponuje bowiem środkami finansowymi. Bez nich wszystkie te możliwości pozostaną w sferze życzeń.

Ekologia
Koza zamiast kosiarki
Przyjazną środowisku metodę pielęgnacji zieleni miejskiej i prywatnych trawników proponuje firma Ecozoone z Bousbecque w północnej Francji (region Nord-Pas-de-Calais). Jej właścicielka, Marjorie Deruwez, wypożycza w tym celu swoje zwierzęta: około 80 kóz, krów, osłów i kuców. Klientom proponowane są te najlepiej odpowiadające rodzajowi terenu, ale największe wzięcie mają osły i kucyki. Wśród korzystających z usług Ekozoone są m.in. miejscowości Achicourt i Faches-Thumesnil, a także Lille, gdzie zwierzęta będą również pielęgnować park otaczający słynną cytadelę Vaubana.

internet
Darwin online
Władze brytyjskiego uniwersytetu w Cambridge w bezprecedensowy sposób uczciły twórcę teorii ewolucji, Karola Darwina. Biblioteka uniwersytetu umieściła w internecie nie tylko dzieła wszystkie Darwina, ale także jego prywatne notatki, do których do tej pory dostęp mieli wyłącznie naukowcy. Oglądać je można pod adresem darwin-online.org.uk. Wśród prywatnych zapisków Darwina znalazł się pierwszy, do tej pory właściwie nieznany, projekt teorii ewolucji oraz zapiski natury całkowicie prywatnej, w tym książka kucharska żony słynnego naukowca, Emmy. W książce tej także Darwin zapisał własny przepis na potrawę z ryżu. Internauci poznać też mogą świadectwa konfliktów między małżonkami. Zatroskana Emma zapytała Karola, czy dlatego zwątpił w wiarę chrześcijańską, że ma zwyczaj wątpić we wszystko, co nie zostało udowodnione.

Sądowe archiwa w sieci
Londyński Sąd Karny Sądu Najwyższego, potocznie nazywany Old Bailey, udostępnił swoje archiwa w sieci, na stronie Human Research Institute (HRI) uniwersytetu w Sheffield. Internauci będą mogli teraz zajrzeć do akt 197 tys. procesów kryminalnych z lat 1674-1913, m.in. do wyroku skazującego Oscara Wilde’a na dwa lata ciężkich robót za homoseksualizm. Część dokumentów udostępniono już wcześniej, gdy tworzono stronę, teraz dodane zostały te z XIX i XX w., które pokazują pojawianie się nowych kategorii przestępstw, np. zaniedbywania dzieci przez matki, czy terroryzmu irlandzkiego.

BIOLOGIA
Prekolumbijskie słoneczniki
Starożytni rolnicy uprawiali słoneczniki w Meksyku ponad
4 tys. lat przed przybyciem Hiszpanów – twierdzi antropolożka Mary D. Pohl z Uniwersytetu Stanowego na Florydzie. Jej odkrycia potwierdzają, że słoneczniki w Meksyku były uprawiane już 2600 lat p.n.e. Zaprzecza to doniesieniom, że słoneczniki zostały sprowadzone do Meksyku z północy przez Hiszpanów.
– Nasze badania wykazują, że słoneczniki mają właściwie dwie ojczyzny: Meksyk i Dolinę Środkowej Missisipi – twierdzi Mary D. Pohl.
Pohl już dziesięć lat temu odkryła pozostałości uprawy słoneczników w czasie prac wykopaliskowych w San Andrés w stanie
Tabasco. Z kolei José Luis Alvarado z meksykańskiego Instytutu Antropologii i Historii znalazł ślady słoneczników w jaskini Cueva del Gallo w stanie Morelos na zachodzie Meksyku. Jaskinia była miejscem obrzędów religijnych w czasach prekolumbijskich. Przynoszono do niej ciała zmarłych i palono, wierząc, że jaskinia jest przejściem do ich przodków w podziemiu. Odnalezienie tam śladów słoneczników wskazuje, jak ważną rolę odgrywały one w wierzeniach religijnych, a także pozwala wytłumaczyć ich nagłe zniknięcie po hiszpańskiej konkwiście. – Prawdopodobnie hiszpańscy księża zdawali sobie sprawę z tego znaczenia i próbowali je wyplenić – twierdzi Mary D. Pohl.

zdrowie
Kalorie i dzieci
Kobieta, która pragnie urodzić chłopca, powinna przed poczęciem obficie się odżywiać, zwłaszcza płatkami śniadaniowymi. Do takiego wniosku doszli naukowcy brytyjscy z uniwersytetu w Exeter. Ich zdaniem, wysokokaloryczna dieta kobiety zwiększa prawdopodobieństwo narodzin dziecka płci męskiej. Eksperci nie potrafią jednak wyjaśnić przyczyn tego fenomenu. Od lat w zamożnych krajach uprzemysłowionych rodzi się coraz mniej chłopców. Badacze z Exeter, którzy opublikowali wyniki swych prac na łamach „Proceedings of the Royal Society”, uważają, że kobiety Zachodu dbają o linię i odżywiają się zdrowo (czytaj: raczej skąpo). W konsekwencji rodzą więcej dziewczynek.

archeologia
Rzymskie schody
Podczas wykopalisk prowadzonych w Rzymie przed budową nowej linii metra archeolodzy odkryli starożytne schody, zbudowane z białego marmuru, różowego granitu oraz trawertynu. Na razie odsłonięto pięć stopni schodów o łącznej długości ok. 10 m. Odkrycia dokonano w pobliżu Forum Romanum, na samym środku Piazza Venezia, centralnego placu włoskiej stolicy. Superintendent Urzędu Archeologicznego miasta Rzymu, Angelo Bottini, jest pewien, że starożytne schody prowadziły w czasach cesarstwa rzymskiego do ważnego budynku. Nie wiadomo jednak, jaki to był obiekt – nie ma go nawet na słynnej Forma Urbis, marmurowej mapie Rzymu, sporządzonej między 203 a 211 r. za czasów cesarza Septymiusza Sewera. Mapa ta uległa zniszczeniu w czasach średniowiecza, jednak wiele jej opisów przetrwało w starożytnych źródłach pisanych. Archeolodzy będą obecnie badać przekazy rzymskich historyków w nadziei, że w ten sposób zidentyfikują budynek, do którego prowadziły schody. Jak informowaliśmy w „Przeglądzie”, podczas wykopalisk przed budową nowej linii metra znaleziono już w Rzymie ważne zabytki średniowieczne i renesansowe.

technologie
Rozbieranie Mony Lizy
Monę Lizę poddawano już różnym, często zaskakującym badaniom. Pascal Cotte z firmy Lumiere Technology (który robił analizę multispektralną „Damy z gronostajem” z Muzeum Czartoryskich) i Mady Elias z CNRS na łamach magazynu „Applied Optics” przedstawili rezultaty zastosowania kamery multispektralnej Cotte’a do zbadania Giocondy. Analizowali oni składowe światła odbitego od obrazu w 100 mln punktów. Zdobyte dane porównali z analizą światła odbijanego przez pigmenty stosowane w XVI w., pokryte i niepokryte sztucznie postarzonym werniksem. Pozwoliło to określić wpływ werniksu na poszczególne kolory, a potem werniks zdjąć. Wirtualnie oczywiście. Naukowcy skupili się na twarzy Giocondy i odkryli… laserunek, technikę malarzy flamandzkich. Warstwy silnie rozcieńczonej umbry zostały nałożone na mieszankę 1% cynobru i 99% bieli ołowiowej, powszechnie stosowaną przez malarzy włoskich epoki Leonarda da Vinci, ale jako warstwa wierzchnia, a nie podmalunek.

 

Wydanie: 19/2008, 2008

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy