Eureka

Autor: Przegląd | 3 czerwca, 2007

zwierzęta
Hałaśliwe błazenki
Naukowcy odkryli, że niewielkie, pomarańczowe rybki z raf koralowych potrafią rozpoznać w bezmiarze oceanu swoją macierzystą rafę i wrócić do niej z oddali. Okazało się też, że ostrzegają one intruzów przed atakiem. Błazenki, bo o nich mowa, wydają dźwięki podobne do stukania w drzwi. Poruszają szczękami z prędkością pięciu kłapnięć na sekundę. Odkrycia dokonano dwuetapowo. Najpierw badacze sfilmowali błazenki z gatunku Amphiprion clarkii w przyspieszonym tempie i spowalniając film, zorientowali się, że odgłosy są prawdopodobnie spowodowane ruchem szczęk. Następnie wszczepili im w nie maleńkie kawałeczki metalu i używając promieni rentgena, potwierdzili swoje obserwacje. Chociaż sporo ryb jest gadatliwych, to ten sposób hałasowania nie był jeszcze znany.

bakteriologia
bakterie zwalczą raka
Salmonelle uważane są za szkodliwe, ponieważ często powodują infekcje układu pokarmowego. W przyszłości bakterie te mogą jednak zostać zastosowane do zwalczania nowotworów. Niemieccy naukowcy z Centrum Badań Chorób Zakaźnych w Helmholtz wyhodowali zmienione genetycznie szczepy tych mikrobów, które umieścili w guzach rakowych myszy. Salmonelle będą produkować toksyny, precyzyjnie niszczące tylko komórki rakowe. Powyższa metoda terapii wykorzystuje pewien fenomen – kiedy w ludzkim organizmie tworzy się rakowy tumor, zazwyczaj osiedlają się w nim bakterie. Nie należy obawiać się skutków ubocznych – do leczenia zostaną wykorzystane nieszkodliwe dla człowieka mutacje salmonelli.

genetyka
Nadzieja na włosy
Naukowcy z Pensylwanii odkryli, że skóra ma ogromne możliwości regeneracyjne. I to nie tylko w przypadku zasklepiania ran, ale i wtórnego tworzenia mieszków włosowych. Eksperyment na myszach pokazał, że uszkodzenie i usuwanie fragmentów owłosionej skóry mobilizowało komórki macierzyste w skórze do ich formowania. Jednak do tego niezbędna jest aktywność konkretnego genu o nazwie wnt. Bez jego pomocy na odrastającej skórze pozostawały łyse placki. Gdy natomiast intensywnie działał, zranione miejsca były z czasem prawie nie do odróżnienia. Prawie – bo nowe włosy nie miały pigmentu. To optymistyczna wiadomość dla łysiejących, choć na przełożenie tych informacji na praktykę trzeba będzie niestety jeszcze poczekać.

socjologia
Młodzi piją rzadko, ale dużo
Młodzi Europejczycy piją alkohol niezbyt często, jednak w dużych ilościach, podczas gdy osoby powyżej 55. roku życia spożywają go nawet codziennie, lecz w sposób bardziej umiarkowany. Takie wnioski płyną z badania przeprowadzonego przez TNS OBOP na zlecenie Komisji Europejskiej. 59% przebadanych Europejczyków deklaruje, że za jednym razem wypija maksymalnie jedną lub dwie porcje wysokoprocentowych napojów (jedna standardowa porcja alkoholu to 10 g czystego alkoholu etylowego, czyli 25 ml wódki o mocy 40%). Na tym tle zdecydowanie wyróżnia się Irlandia, w której 36% obywateli jednorazowo spożywa od trzech do czterech porcji, a kolejne 34% – pięć lub więcej. Zaraz za nią znalazły się: Finlandia, Wielka Brytania i Dania. Na drugim końcu rankingu plasują się państwa, których mieszkańcy jednorazowo nie wypijają do końca nawet jednego drinka. Są to: Bułgaria (25%), Niemcy (19%), Łotwa, Litwa i Cypr (po 18%) oraz Włochy i Luksemburg (po 17%). Spożywanie alkoholu co najmniej dwa razy w tygodniu deklaruje 53% mężczyzn i 34% kobiet oraz 31% osób między 18. a 24. rokiem życia i aż 58% w wieku powyżej 55 lat.

zwierzęta
Ryba z czasów dinozaurów
Indonezyjski rybak złapał u wybrzeży Sulawesi latimerię. To ryba, która uchodzi za żywą skamielinę z czasów dinozaurów. Wyłowiona w pobliżu Parku Narodowego Bunaken ryba została przeniesiona do sztucznego zbiornika, gdzie żyła jeszcze 17 godzin. Latimerie są dużymi rybami. Samice osiągają nawet do 2 m długości i 100 kg masy, samce są mniejsze – mierzą ok. 1,5 m i ważą ok. 45 kg. Łuski mają grube, opatrzone drobnymi ząbkami. Wielkie oczy latimerii są wyścielone warstwą odblaskową, ułatwiającą widzenie w mroku. Do chwili wyłowienia pierwszego żywego okazu w 1938 r. latimerie uważano za wymarłe 70 mln lat temu. Występowały one powszechnie w morzach do końca mezozoiku. Sądzono, że wymarły równocześnie z dinozaurami, z końcem okresu kredowego.

medycyna
Viagra z jadu pająka
Nie każdemu udaje się przeżyć ukąszenie południowoamerykańskiego pająka Phoneutria nigriventer, jednego z najbardziej jadowitych pająków świata. Ci mężczyźni, którzy przeżyli, opowiadają o swych cierpieniach, ale także o długiej, bolesnej erekcji. Niektóre ofiary pająka twierdzą, że po ukąszeniu ich życie seksualne zdecydowanie się poprawiło. Naukowcy z Instituto Butantan w Săo Paulo wpadli więc na pomysł wykorzystania pajęczego jadu do stworzenia „viagry nowej generacji”. W jadzie znaleziono już substancję, która pobudza neurotransmiter zwiększający dopływ krwi do genitaliów. Trwają dalsze badania, w których biorą udział także specjaliści z Medical College amerykańskiego stanu Georgia.

studia
Ruszyła rekrutacja
Rozpoczęła się rejestracja kandydatów na wyższe uczelnie. Zgłoszenia już są przyjmowane przez internet, chociaż świadectwa maturalne zostaną wydane dopiero pod koniec czerwca. Na przykład Akademia Medyczna w Warszawie czy Politechnika Warszawska przyjmują zgłoszenia. Kandydaci na studia stacjonarne muszą się zarejestrować do końca maja, a do połowy lipca będzie wiadomo, kto został przyjęty. Na niektóre uczelnie trzeba złożyć podanie w formie papierowej. Tak jest na większości akademii sztuk pięknych. MNiSW określiło maksymalną wysokość opłaty rekrutacyjnej. W tym roku nie może to być więcej niż 150 zł od osób ubiegających się o przyjęcie na kierunki studiów, na które postępowanie kwalifikacyjne obejmuje sprawdziany uzdolnień artystycznych, a także na kierunki: architektura i urbanistyka oraz architektura wnętrz. Nie więcej niż 100 zł zapłacą kandydaci, którzy w ramach rekrutacji będą musieli przejść test sprawności fizycznej, a nie więcej niż 85 zł – kandydaci na pozostałe kierunki studiów.

biotechnologia
Ryż jak człowiek
Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych wydał zgodę na uprawę w Kansas zmodyfikowanego genetycznie ryżu. Zmiana polega na tym, że wytwarzane są w nim białka zawarte w kobiecym mleku. To pierwsza taka rządowa decyzja, bo ryż będzie uprawiany na dużą skalę. Dotychczas tego typu rośliny, przydatne w przemyśle farmaceutycznym, rosły wyłącznie w kontrolowanych ośrodkach. W ziarnach tego ryżu znajdują się lizozym i laktoferyna (działające bakteriobójczo) oraz białko osocza krwi (ważne m.in. w regulowaniu gospodarki wodnej organizmu). Nietrudno zgadnąć, że taka decyzja wzbudziła kontrowersje. Stąd pewnie i restrykcje: zmodyfikowany ryż może być sadzony w odległości co najmniej 480 km od zwykłych pól.

medycyna
Polacy zwyciężyli alzheimera
Wrocławscy naukowcy opracowali skuteczny lek na chorobę Alzheimera.
Niestety, produkować go i czerpać z tego zyski będą Amerykanie. Szkoda, bo środek potrafi nie tylko wstrzymać chorobę, ale nawet cofnąć jej objawy. Do amerykańskich aptek trafi już za rok. Na trop leczniczego kompleksu białkowego wpadli ponad 30 lat temu prof. Józef Lisowski i doc. Maria Janusz z Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN. Badali właściwości siary – wydzieliny gruczołów mlecznych owiec. Odkryli, że zawarte w niej białka mogą pomóc chorym na alzheimera, ale nie mogli zdobyć pieniędzy na dalsze badania. Ich patent kupiła angielska firma, która później zleciła prof. Antoniemu Polanowskiemu z Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Wrocławskiego i prof. Tadeuszowi Wiluszowi opracowanie sposobu produkowania kolostryniny na dużą skalę. W końcu projektem zainteresowali się Amerykanie i to oni wprowadzą go do lecznictwa.

konkurs
Ruch Szarych Komórek
Ruszył Konkurs Szarych Komórek na najlepsze studenckie badanie z psychologii ekonomicznej, organizowany przez Akademickie Stowarzyszenie Psychologii Ekonomicznej. Termin nadsyłania prac upływa 30 czerwca 2007 r. W konkursie mogą wziąć udział studenci wszystkich kierunków uczelni z całej Polski. Można zgłaszać prace semestralne, roczne, licencjackie, magisterskie oraz prace badawcze napisane w 2005, 2006 i 2007 r. Autorzy mogą tworzyć zespoły nie większe niż czteroosobowe. Ich członkowie mogą być studentami różnych lat, kierunków, a nawet uczelni. Psychologia ekonomiczna zajmuje się mechanizmami i procesami psychologicznymi leżącymi u podstaw wszelkich zachowań ekonomicznych. Obejmuje obszar zachowań: od przedsiębiorczości i inwestowania poprzez marketing, reklamę, zachowania konsumenckie, oszczędzanie, ubezpieczenia i płacenie podatków.

internet
ogólna cenzura internetu
Z raportu OpenNet Initiative, programu utworzonego przez naukowców z czołowych uniwersytetów brytyjskich, kanadyjskich i amerykańskich, wynika, że przynajmniej 25 krajów blokuje dostęp do stron internetowych ze względów społecznych i politycznych. Najszerzej rozwiniętą cenzurę polityczną mają Chiny, Iran, Birma, Syria, Tunezja i Wietnam. Ze względu na treści obyczajowo-społeczne najściślej filtrowane są strony w Iranie, Omanie, Arabii Saudyjskiej, Sudanie, Tunezji, Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Jemenie. W niektórych krajach cenzura jest wąska, np. Korea Południowa blokuje jedynie te strony, które zawierają informacje na temat Korei Północnej. W niektórych państwach, np. Rosji i Izraelu, cenzura nie występuje w ogóle.