Eureka

Autor: Przegląd | 15 lipca, 2007

medycyna
Żabie lekarstwo
W jajach żaby z gatunku Rana pipiens (żaba lamparcia) być może znajduje się substancja, którą można wykorzystać w terapii nowotworów, zwłaszcza raka mózgu. Jak poinformował fachowy periodyk „Journal of Molecular Biology”, naukowcy amerykańscy uzyskali z jaja tego płaza pewną molekułę, a następnie wyprodukowali jej syntetyczną wersję zwaną amfinazą. Amfinaza rozpoznaje komórki rakowe, przysysa się do nich, a potem wdziera do zbuntowanych komórek i niszczy je. „To bardzo ekscytująca molekuła. To tak, jakby Matka Natura dała nam magiczną kulę przeciwko nowotworom. Nasza molekuła w wysoce skuteczny sposób wykrywa i unicestwia komórki rakowe, a przy tym łatwo ją wyprodukować w laboratorium. To wielka nadzieja”, twierdzi prof. Ravi Acharya z uniwersytetu w brytyjskim mieście Bath. Molekuła pochodzi z organizmu płaza, a więc komórki nowotworowe ssaków nie potrafią się przed nią bronić.

ekologia
Rtęć z pożarów
Ogromne pożary lasów tropikalnych półkuli południowej mają fatalne skutki dla środowiska naturalnego. Naukowcy niemieccy udowodnili ostatnio, iż podczas tych pożarów do atmosfery przedostają się ogromne ilości trującego metalu ciężkiego – rtęci. Ze spalonej biomasy pochodzi od 3 do 11% światowych emisji rtęci rocznie, czyli od 210 do 750 ton. Jak napisali specjaliści z Instytutu Maksa Plancka w Moguncji w najnowszym wydaniu „Geophysical Research Letters”, rtęć z płonącej dżungli amazońskiej opada nawet do jezior kanadyjskich i skandynawskich, w następstwie ryby z wielu tych akwenów nie nadają się do spożycia. Emisję rtęci podczas pożarów lasów zmierzono dzięki europejskiemu programowi badawczemu „Caraibic”. Aparatura pomiarowa pracowała na pokładach rejsowych samolotów typu Airbus, odbywających loty z Frankfurtu nad Menem do Chile.

psycholingwistyka
Zapomniany język ojczysty
Jak wykazała Valérie Ventureyra w badaniach do pracy doktorskiej prowadzonych na grupie Koreańczyków adoptowanych jako dzieci przez rodziny francuskojęzyczne, trwała utrata kontaktu z językiem ojczystym powoduje jego całkowite zapomnienie.
26 uczestników testów zostało adoptowanych w wieku od trzech do ośmiu lat. Okazało się, że nie byli oni w stanie ani rozpoznać zdań koreańskich wśród zdań w innych językach, ani dopasować właściwego słowa koreańskiego do francuskiego. Rezonans magnetyczny nie wykazał, by ich mózgi reagowały w szczególny sposób na język koreański w porównaniu z japońskim i polskim.

zwierzęta
Co z flamingami?
W tym roku flamingi różowe ze słonych bagnisk Camargue nie złożyły ani jednego jaja. Przyczyną jest nie tyle działalność człowieka, ile jej zaniechanie. Co prawda gatunek jest żywotny, więc sytuacja nie jest katastrofalna, widać natomiast, jak delikatna jest równowaga tego ekosystemu ukształtowanego przez ludzi. Naruszyło ją przerwanie produkcji soli w zakładach w Salin-de-Giraud i zasilania morską wodą 11 tys. ha solnisk. Wpompowywana na solniska woda zwykle otacza wyspę, na której gniazduje ok. 10 tys. par flamingów, zapewniając im spokój i chroniąc przed drapieżnikami. Dodatkowym zagrożeniem dla ptaków są plany zastąpienia mostem niszczejącej grobli na wysokości Salin-de-Giraud. Niewątpliwie ułatwi on życie mieszkańcom miejscowości, ale spowoduje masowy napływ hałaśliwych turystów.

socjologia
Drenaż mózgów, drenaż opieki
Mniej zauważalne niż odpływ fachowców do krajów bogatych, ale równie niepokojące jest zjawisko ucieczki opiekunek do dzieci, chorych i osób starszych (care drain). Średnia wieku kobiet przybywających do Stanów Zjednoczonych, gdzie sektor opieki stanowi obecnie ok. 20% miejsc pracy, to 29 lat. W kraju pozostawiają własne dzieci, pod opieką babć, ciotek, rzadziej ojca, a wiele zatrudnia opiekunkę. Rozstanie z rodziną przeżywają boleśnie, a kompensują je, przelewając miłość na dzieci, którymi się opiekują. Niektórzy pracodawcy uważają to za „produkt naturalny kultury Trzeciego Świata”, bogatszej w więzi uczuciowe. Z powodu tego „przepływu uczuć” cierpi ok. 30% małych Filipińczyków (8 mln). W podobnej sytuacji są dzieci ze Sri Lanki, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

technologie
40 lat bankomatów
Większość z nas nie wyobraża sobie dziś funkcjonowania bez bankomatu. Portal vnunet.com przypomniał, że urządzenie to obchodzi właśnie 40. urodziny. Pierwszy bankomat (ATM, Automated Teller Machine) zainstalowano w banku Barclays w Wielkiej Brytanii. Jego konstruktora, Johna Shepherda-Barrona, zainspirowały automaty z czekoladą. W pierwszych bankomatach nie używano plastikowych kart, tylko czeki z minimalną ilością radioaktywnego węgla C14 (jak mówi wynalazca, aby taka ilość komuś zaszkodziła, musiałby zjeść 136 tys. czeków). Na szczęście potem pojawił się numer PIN – najpierw sześciocyfrowy, później zredukowany do czterech cyfr. Jak ocenia organizacja ATM Industry Association, dziś na świecie funkcjonuje ponad 1,5 mln bankomatów, w tym jeden na stacji McMurdo w Antarktyce.

fizjologia
Noc lepsza na sen
Popołudniowa drzemka jest dobra dla dzieci. Tak przynajmniej sądzono do tej pory. Kilka studiów przeprowadzonych ostatnio przez naukowców amerykańskich i japońskich dowodzi jednak czegoś przeciwnego. Oto drzemka w dzień jest szkodliwa dla dzieci, zwłaszcza starszych, które już chodzą do szkoły. Powoduje ona zaburzenia rytmu dnia, kłopoty ze snem w nocy, a nawet osłabienie zdolności intelektualnych. Poinformował o tym najnowszy magazyn „New Scientist”. Jak spostrzegł John Harsh z Uniwersytetu South Mississippi, dzieci, które spały w dzień, zazwyczaj udawały się na nocny spoczynek 40 minut później niż ich rówieśnicy, którzy nie drzemali w ciągu dnia. W następstwie dzieci śpiące w dzień były rano niewyspane (aczkolwiek malcy z obu grup mieli taką samą ilość snu na dobę). Oznacza to, że nocny sen jest dla dziecięcego organizmu korzystniejszy niż dzienne drzemki.

medycyna
Orzechy chronią serce
Orzechy zawierają wiele tłuszczów, jednak nie powinno się rezygnować z ich spożywania. Substancje zawarte w orzechach włoskich, zwłaszcza tłuszcze, ale także kwas foliowy i antyutleniacze, chronią bowiem „dobry cholesterol” LDL przed utlenieniem. Tym samym zapobiegają chorobom układu krążenia i serca. Do takiego wniosku doszli badacze hiszpańscy, którzy w serii studiów przebadali 9 tys. pacjentów ze zwiększonym ryzykiem zawału i innych dolegliwości sercowych. Jak stwierdził Ramón Estruch z Hospital Clinic w Barcelonie, osoby, które uzupełniają dietę śródziemnomorską oliwą z oliwek i orzechami, zmniejszają ryzyko chorób układu krążenia o 50%. Jak poinformowali hiszpańscy badacze na łamach magazynu „Archives of Internal Medicine”, optymalna dzienna dawka orzechów to 15 gramów orzechów włoskich, 7,5 grama laskowych oraz 7,5 grama migdałów.

edukacja
Wiecie, co pijecie?
W każdą sobotę lipca i sierpnia warszawskie Filtry zapraszają na bezpłatne dwugodzinne zwiedzanie z przewodnikiem zabytkowych obiektów przy ulicy Koszykowej 81. W programie m.in. rys historii zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków w Warszawie, informacja o drodze wody z Wisły do pojawienia się jej w kranie, poprzez urządzenia uzdatniające, zwiedzanie ciągu technologicznego chemicznie uzdatniającego wodę, zakładu filtrów pośpiesznych oraz wejście do wnętrza filtra powolnego, a dla chętnych degustacja wody uzdatnionej na Stacji Filtrów w przygotowanym do tego celu miejscu w pompowni tłoczącej wodę do sieci miejskiej.
Zainteresowanie wycieczką jest ogromne, dlatego obowiązują wcześniejsze zapisy. Informacje na stronie www.mpwik.com.pl i pod numerem telefonu (0-22) 699 77 09.

zwierzęta
Tchórzliwe piranie?
Na całym świecie znane są opowieści o żyjących w Amazonii piraniach, które błyskawicznie potrafią pożreć nawet dużą ofiarę, zostawiając tylko kości. Ichtiolodzy z brytyjskiego Uniwersytetu St. Andrews po długich badaniach odkryli jednak, że piranie to stworzenia wszystkożerne, które żywią się nie tylko rybami, lecz także roślinami i owadami. Łączą się w ławice nie po to, aby wspólnie polować, lecz w celu utrudnienia ataku drapieżnikom. Piranie mają bowiem wielu wrogów – kajmany, delfiny czy większe ryby. Zazwyczaj piranie tworzą ławice powyżej 50 sztuk tylko w płytkich wodach, w których możliwości ucieczki przed napastnikiem są ograniczone. Mimo tych naukowych wniosków lepiej chyba nie kąpać się w wodach, w których „tchórzliwe” piranie czują się znakomicie.

ekologia
Wio, koniku
Nowoczesne, tanie, łatwe w utrzymaniu i obsłudze… No, może nie aż takie łatwe, zwłaszcza gdy zaprzęgnięty zostanie do nich osioł. Mowa o narzędziach rolniczych wykorzystujących siłę zwierząt pociągowych, które wraz z modą na ekorolnictwo przeżywają renesans. Dzięki nim na mniejszych i trudniej dostępnych polach można uprawiać żywość prawdziwie ekologiczną i rośliny lecznicze. Stosując je w tunelach foliowych, unika się osiadania na warzywach metali ciężkich, podkreśla Jo Ballade, jeden z założycieli francuskiego stowarzyszenia Prommata, propagującego powrót zwierząt pociągowych w rolnictwie. Założona w 1991 r. organizacja opracowuje i sprzedaje narzędzia, prowadzi też coraz popularniejsze staże dla ekorolników.

psychologia
Siła pozytywnego NIE
O asertywności powiedziano i napisano już niemal wszystko, tymczasem wielu ludziom trudno skutecznie przeciwstawiać się naciskom otoczenia, które wymaga wiecznej gotowości, uległości, sprostania oczekiwaniom. A to prowadzi do stresu, przepracowania, napięć i zaniku zasad etycznych. Dlatego umiejętność właściwego odmawiania jest jedną z najbardziej pożądanych dla każdego, kto chce żyć w zgodzie z samym sobą i zachować higienę psychiczną. W tajniki konsekwentnego, stanowczego, ale zarazem taktownego i pozytywnego odmawiania wprowadza William Ury, światowej sławy specjalista w zakresie negocjacji, który pokazuje, jak bronić swoich interesów, przeciwstawiać się agresji i manipulacji ze strony tego, komu odmawiamy, przede wszystkim zaś jak dojść do „tak”.

William Ury, Siła pozytywnego NIE. Jak przez NIE dojść do TAK, tłum. Agnieszka Jacewicz, Rebis, Poznań 2007