Eureka

Eureka

zwierzęta
Prawa ptasiej aerodynamiki
Zasady opracowane przez naukowców sobie, a życie sobie. Co decyduje o szybkości, z jaką leci ptak? Nie tylko jego masa i powierzchnia skrzydeł, jak w przypadku maszyn latających, ale także ewolucja. Jak informuje „PLoS Biology”, do takiego wniosku doszli po przebadaniu 138 gatunków ptaków wędrownych Thomas Alerstam, Mikael Rosen, Johan Bäckman i Olof Hellgren z Uniwersytetu w Lund oraz Per G.P. Ericson ze sztokholmskiego Muzeum Historii Naturalnej. Za pomocą radaru mierzyli oni prędkość lotu ptaków, i tych małych, jak wróble, i dużych, jak łabędzie. Różnica szybkości wcale nie była tak duża, jak można by się spodziewać. Niektóre gatunki dużych ptaków latają znacznie wolniej, niż wynikałoby to z masy ich ciała i rozpiętości skrzydeł, małe zaś bywają bardzo szybkie, co jest ewolucyjnym przystosowaniem do sprawnej ucieczki przed drapieżnikami. Kształt skrzydeł i zdolność do jego zmiany to bardzo ważny czynnik ptasiej aerodynamiki.

zdrowie
Aerozol przeciw nieśmiałości
Szwajcarscy badacze przygotowali hormonalny spray przeciw nieśmiałości, podawany do nosa. Specyfik ten zawiera oksytocynę, zwaną „hormonem przytulania”. Oksytocyna zazwyczaj wydzielana jest podczas pieszczot i seksu. Aerozol z „hormonem przytulania” łagodzi nieśmiałość, nieufność, stres, strach przed egzaminem itp., ułatwia nawiązywanie kontaktów. Jak poinformował Markus Heinrich z uniwersytetu w Zurychu, nieśmiałe osoby po otrzymaniu dawki nowego środka z oksytocyną znacznie lepiej radziły sobie w grach psychologicznych z podziałem na role. Zapowiada się hit sprzedaży?

archeologia
Czaszka Schillera
Od 150 lat toczy się spór, która z dwóch czaszek, uważanych za czaszkę Schillera, rzeczywiście należała do wielkiego poety. Niemieccy naukowcy postanowili wreszcie uzyskać pewność. W tym celu otwarto historyczny grób na Starym Cmentarzu w Bonn, z którego wydobyto szczątki małżonki poety, Charlotte von Schiller, oraz jego syna Ernsta. Przeprowadzone zostaną badania DNA, które wykażą, która z czaszek jest prawdziwa. Wyniki oczekiwane są w listopadzie.

archeologia
Złota maska Traków
Kontrowersyjny bułgarski archeolog Georgi Kitow odnalazł we wsi Topolczane koło miasta Sliwen grobowiec trackiego władcy z IV w. p.n.e., a w nim rytualne naczynia ceramiczne oraz wspaniałą złotą maskę. To druga taka maska odkryta na terenie Bułgarii. Kraj ten ostatnio stał się mekką poszukiwaczy starożytnych kosztowności. Krytycy twierdzą, że prof. Kitow w pogoni za rozgłosem i skarbami prowadzi wykopaliska zbyt pospiesznie, z użyciem ciężkiego sprzętu, co może doprowadzić do zniszczenia wielu zabytków. Trakowie, zamieszkujący północne Bałkany, byli bitnym ludem indoeuropejskim, walczyli już w wojnie trojańskiej, jeśli uwierzymy Homerowi. Jak powiedział archeolog Kitow, odkrycie maski świadczy, że słynna dolina grobów królów trackich rozciągała się na większej przestrzeni, niż do tej pory sądzono.

technologie
Co to za delfin?
Do tej pory, by sprawdzić, jakie szkody w populacji delfinów powodowały flotylle rybackie, obserwowano te zwierzęta z łodzi. Tymczasem, jak zauważa Julie Oswald ze Scripps Institution of Oceanography w San Diego, delfiny większość czasu pozostają pod wodą, poza zasięgiem wzroku badaczy. Można je więc po prostu przeoczyć. Zapobiegnie temu nowe oprogramowanie, które umożliwia rozpoznanie gatunku na podstawie wydawanych przez niego dźwięków. A są one bardzo różne, np. mlaskania czy też gwizdy oscylujące w granicach 2-30 kHz, przy czym każdy gatunek tworzy własne kombinacje częstotliwości. Dźwięki z opuszczanego do wody mikrofonu przekazywane są do komputera, który porównuje je z bazą danych. Podczas testów program wykazał się 80-procentową skutecznością.

zdrowie
Witamina C nie pomoże?
Od dziesięcioleci lekarze zalecają witaminę C jako środek zapobiegający przeziębieniom. Ale zbawienne działanie witaminy to tylko mit. Tak przynajmniej twierdzą naukowcy z uniwersytetu w Helsinkach oraz z Australian National University. Przeanalizowali oni wyniki 30 studiów na ten temat i doszli do wniosku, że nawet wysokie dawki witaminy C (200 mg dziennie) pomagają tylko minimalnie. Witamina C może wprawdzie skrócić czas przeziębienia o 8% u dorosłych i 13,6% u dzieci, ale to korzyść niemalże niedostrzegalna. „Nie opłaca się zażywać witaminy C przez 365 dni w roku tylko po to, aby zmniejszyć ryzyko przeziębienia”, napisał jeden z uczestników badań, Harri Hemilä, na łamach magazynu „Cochrane Library”. Tylko osoby o wysokim poziomie stresu albo pracujące w ekstremalnie niskich temperaturach powinny sięgać po witaminę C. W ich przypadku witamina redukuje ryzyko przeziębienia o połowę.

ekologia
Niebezpieczne małe lodowce
Łatwo sobie wyobrazić, że topnienie wielkich mas lodu Antarktyki czy Grenlandii podniesie poziom mórz i oceanów. Na tych lodowcach koncentruje się też uwaga większości specjalistów. Natomiast Mark F. Meier stojący na czele międzynarodowej ekipy badawczej poświęcił się badaniu lodowców stanowiących zaledwie jedną setną masy lodu na naszej planecie. Jego zdaniem, to one mogą w aż 60% być odpowiedzialne za podniesienie się poziomu wód (w przypadku Grenlandii ma to być 28%, Antarktyki – zaledwie 12%). Małe lodowce są bardziej zagrożone właśnie z powodu swoich rozmiarów. Jeśli stopią się całkowicie, poziom wód podniesie się o metr. A pod koniec wieku ma zniknąć większość z nich.

ekologia
Wilk środowisku wilkiem?
15-letnia już obecność wilków w Alpach wpływa na zmiany… krajobrazu. Aby chronić swoje stada przed drapieżnikami, hodowcy porzucają niektóre pastwiska, co powoduje zarastanie tych terenów i utratę bioróżnorodności – martwi się Pierre Guelpa, dyrektor Przedsiębiorstwa Gospodarki Alpejskiej Sabaudii. Ale nie tylko to jest powodem niepokoju. Zamykanie na noc zwierząt hodowlanych w zagrodach stwarza problem gromadzących się na niewielkim obszarze odchodów. Poza tym pastwiska w pobliżu zagród są nadmiernie eksploatowane. Zmniejszyć się może także zróżnicowanie ras owiec. O ile w Alpach Południowych hodowano zwierzęta przyzwyczajone do przebywania w wielkich stadach, w Alpach Północnych owce pochodzą z małych hodowli lokalnych i są przyzwyczajone do swobody. Chęć zminimalizowania strat powodowanych przez wilki znacznie zmieni kulturę pasterską regionu.

technologie
Drogowskaz w pierścionku
Dwa wibrujące pierścienie w połączeniu z odbiornikiem GPS wskażą właścicielce drogę w wielkim mieście. Elektroniczną biżuterię skonstruował brytyjski projektant Gail Knight. Jest ona przeznaczona przede wszystkim dla pań, gdyż mężczyźni raczej takich ozdób nie noszą. Uzupełnieniem wibrujących pierścionków jest kompas oraz zawieszany na szyi aparat GPS. Na jego ośmiopozycyjnym wyświetlaczu można wybrać kod pocztowy żądanego miejsca. Komputer GPS przekazuje bezprzewodowo sygnał do pierścionków, aktywując wbudowane w nie elementy wibracyjne. Zależnie od sytuacji wibruje prawy lub lewy, wskazując właściwy kierunek. Oba zaczynają wibrować, jeśli właścicielka oddala się od wybranego celu. Eksperci przepowiadają wynalazkowi wielką przyszłość, zwłaszcza wśród turystów zwiedzających wielkie miasta Azji, takie jak Tokio, gdzie ulice nie mają nazw, a obcokrajowcy zazwyczaj nie potrafią odczytać napisów.

psychologia
Mistrzowie kamuflażu
W poszukiwaniu nowych gatunków nie trzeba wcale wybierać się w odległe rejony globu. Wystarczy przyjrzeć się uważnie tym już odkrytym, tak jak to zrobili Markus Pfenninger i Klaus Schwenk z Uniwersytetu J.W. Goethego we Frankfurcie. Po przeanalizowaniu danych zoologicznych z lat 1978-2006 odkryli oni aż 2207 ukrytych gatunków, i to w całym królestwie zwierząt, a także we wszystkich regionach biogeograficznych. Takich zwierzęcych mistrzów kamuflażu, zewnętrznie podobnych jak dwie krople wody do innych gatunków (i do tej pory uważanych za ich przedstawicieli), można odróżnić wyłącznie po DNA i po tym, że ze swymi sobowtórami się nie krzyżują.

zdrowie
Grejpfruty i rak piersi
Kobiety jedzące zbyt dużo grejpfrutów zwiększają ryzyko zachorowania na raka piersi. Poinformowali o tym amerykańscy naukowcy z uniwersytetów Południowej Kalifornii i Hawajów, którzy przeprowadzili studium z udziałem 50 tys. kobiet po menopauzie. Okazało się, że spożywanie codziennie jednego grejpfruta zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się nowotworu piersi o jedną trzecią. Jak napisał fachowy periodyk „British Journal of Cancer”, owoce te podwyższają poziom żeńskiego hormonu – estrogenu, co sprzyja rozwojowi choroby. Specjaliści podkreślają jednak, że w tej sprawie konieczne są dalsze badania.

geologia
Czas trzęsień ziemi?
Płaszcz naszej planety od 10 lat znajduje się w stanie krytycznym. Konsekwencją będzie seria groźnych trzęsień ziemi. Do takiego przynajmniej wniosku doszli rosyjscy badacze Władimir Kossobokow i Leontyna Romaszkowa z moskiewskiego Instytutu Przepowiadania Trzęsień Ziemi i Geofizyki Matematycznej. Uważają oni, że w generowaniu trzęsień ziemi uczestniczy cały płaszcz planety, kataklizmy te zaś nie są statystycznie równomiernie rozłożone w czasie, lecz występują seriami. Siedem z dziesięciu najpotężniejszych takich katastrof ostatniego stulecia miało miejsce w ciągu zaledwie 15 lat (1950-1965). Obecną serię zapoczątkowało katastrofalne sumatrzańsko-andamańskie trzęsienie ziemi z 26 grudnia 2004 r., które spowodowało niszczycielskie tsunami na Oceanie Indyjskim, potem w marcu 2005 r. nastąpiło trzęsienie ziemi na zachód od Sumatry koło wyspy Nias. Pozostaje nadzieja, że prognozy rosyjskich badaczy się nie spełnią.

 

Wydanie: 2007, 31/2007

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy