PSYCHOLOGIA
Samobójcze skłonności studentów
Według badań zespołu Davida Druma z University of Texas w Austin, przedstawionych na 116. dorocznym zjeździe Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, ponad połowa z 26 tys. studentów 70 college’ów i uniwersytetów, którzy wzięli udział w internetowej ankiecie przeprowadzonej wiosną 2006 r., przyznała się, że co najmniej raz myślała o samobójstwie, 15% badanych poważnie rozważało możliwość odebrania sobie życia, a ponad 5% podjęło taką próbę. Zdaniem naukowców, w przeciętnym college’u, mającym 18 tys. studentów, w ciągu roku 1080 będzie chciało skończyć ze sobą. Badacze stwierdzili, że przeszło połowa myślących o samobójstwie z różnych przyczyn nie szukała pomocy specjalistów ani nie powiedziała nikomu o swoich zamiarach.
ZDROWIE
Nadzieja dla chorych na reumatyzm
Pojedynczy zastrzyk zmodyfikowanych komórek może zatrzymać rozwój reumatycznego zapalenia stawów – twierdzą naukowcy z uniwersytetu w Newcastle, którzy wkrótce rozpoczną testy zastrzyków, prawdopodobnie mogących zahamować atak systemu immunologicznego na stawy. Reumatyczne zapalenie stawów jest chorobą autoimmunologiczną, w której system odpornościowy organizmu atakuje własne tkanki. Dokładna przyczyna nie jest znana, leczenie sprowadza się do łagodzenia objawów. Brytyjscy naukowcy spróbowali zaingerować w system odpornościowy. Pobrane komórki białych krwinek poddawane są działaniu koktajlu sterydów i witamin, które tak przekształcają komórki odpornościowe, zwane dendrycznymi, że stają się one bardziej „tolerancyjne” i nie atakują organizmu. Następnie komórki te z powrotem wstrzykiwane są do stawu pacjenta. Kierujący zespołem prof. John Isaacs spodziewa się, że w wyniku takiego działania nastąpi wytłumienie lub rozregulowanie reakcji autoimmunologicznej. Do pierwszych testów wybrano ośmiu pacjentów, w dalszym etapie obejmą one być może więcej osób. Jeżeli skuteczność metody się potwierdzi, będzie ona dostępna w ciągu pięciu lat. Naukowcy sugerują, że te same procesy mogą zostać zastosowane w innych chorobach autoimmunologicznych – cukrzycy typu I czy nawet stwardnieniu rozsianym.
Palenie w genach
Uwarunkowania genetyczne podnoszą ryzyko rozwoju nawyku palenia. U większości osób pierwsze zaciągnięcie się dymem papierosowym powoduje mdłości czy kaszel, co sprawia, że ochota na palenie przechodzi. Są jednak ludzie, dla których pierwszy dymek to sama przyjemność. Dr Ovide Pomerleau, psychiatra z Uniwersytetu Medycznego w Michigan, którego badania znajdą się we wrześniowym wydaniu magazynu „Addiction”, twierdzi, że to sprawa genów. Pomerlau i jego zespół zbadali 435 osób. Część z nich próbowała palenia, lecz nie wpadła w nałóg. Pozostałe paliły co najmniej pięć papierosów dziennie przez ostatnie pięć lat. U regularnych palaczy stwierdzono zmiany w genie CHRNA5, tzw. polimorfizm pojedynczych nukleotydów (SNP). Badanie genetycznych uwarunkowań skłonności do nałogów jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się kierunków leczenia uzależnień.
Mniej frytek!
W 2002 r. konsumentów zaniepokoiła wiadomość, że szwedzcy badacze wykryli we frytkach i chrupkach ziemniaczanych akrylamid, substancję, która może wywoływać raka. Obecnie zespół niemieckich badaczy z Uniwersytetu Technicznego w Monachium po raz kolejny uderzył na alarm: w wymienionych produktach znajduje się jeszcze jeden szkodliwy związek chemiczny – glicydamid. Jak napisał dr Michael Granvogl i jego koledzy z Monachium na łamach fachowego magazynu „Journal of Agricultural and Food Chemistry”, koncentracja glicydamidu we frytkach i chrupkach wynosi od 0,3 do 1,5 mikrograma na kilogram. To znacznie mniej niż zawartość akrylamidu (300 do 600 mikrogramów na kilogram), ale rakotwórcze działanie glicydamidu jest znacznie silniejsze. Doświadczenia wykazały, że nawet minimalne ilości tej substancji mogą wywoływać szkodliwe mutacje w komórkach ssaków. Niektórzy specjaliści uspokajają, że nie ma powodów do obaw. W końcu glicydamid powstaje także w wyniku naturalnych procesów przemiany materii w ludzkim organizmie. Na wszelki wypadek lepiej jednak ograniczyć konsumpcję frytek i chrupek. Eksperci zalecają smażenie frytek w temperaturze niższej niż 180 stopni przy użyciu tłuszczów nasyconych, takich jak olej palmowy.
TECHNOLOGIE
Elektroniczny nawigator
Rozpoznawanie głosu, pokazywanie rzeczywistego wyglądu skrzyżowań, wskazywanie właściwego pasa ruchu na skrzyżowaniu lub przy zjeździe z autostrady, wyświetlanie rzeźby terenu, pomoc w sytuacjach awaryjnych to funkcje nowego urządzenia do nawigacji GPS – Navigon 7210, które na naszym rynku będzie dostępne od września. W sytuacji awaryjnej urządzenie pokaże aktualne położenie pojazdu i pomoże odnaleźć najbliższy szpital, posterunek policji czy stację benzynową. Navigon 7210 ma wbudowany zestaw głośnomówiący Bluetooth i jest wyposażony w płaski 4,3-calowy wyświetlacz SmartDisplay, procesor 600 MHz, pamięć 64 MB, kartę pamięci o pojemności 2 GB oraz baterię litowo-jonową o dużej pojemności (1600 mAh). W razie potrzeby można ją doładować za pomocą ładowarki samochodowej z wbudowaną anteną TMC.
Navigon dysponuje mapami 40 krajów europejskich, w każdej chwili można też zaktualizować swoją nawigację oraz wprowadzić własne ulubione cele.
KSIĄŻKA
W hołdzie Dawkinsowi
Richard Dawkins to jeden z najważniejszych, najbardziej wpływowych i jednocześnie kontrowersyjnych myślicieli naszych czasów, znany przede wszystkim z takich prac jak niedawny „Bóg urojony” czy wydany 30 lat temu „Samolubny gen”. Z okazji rocznicy pierwszego wydania tej drugiej pozycji – w 1976 r. – ukazał się niniejszy zbiór esejów, który dowodzi, jak idee jednego człowieka potrafią zmienić nasz sposób myślenia o świecie. Dawkins śmiało i z przekonaniem głosi swoje poglądy i – co ważne – zawsze jest gotowy do polemiki, gdyż jego kolejne teksty wywołują ostre dyskusje. Bez względu na to, czy dotyczą zagadnień biologicznych, filozoficznych, czy religijnych. Trudno odnosić się też do Dawkinsa z obojętnością, dlatego swoimi opiniami dzielą się także inni wybitni intelektualiści. Celem niektórych z nich jest przybliżenie czytelnikom teorii myśliciela, inni z kolei podważają je i punktują słabości. Większość książki odnosi się do treści prac Dawkinsa, ale ostatnia część dotyczy samego stylu pisarskiego, który zdecydował o uznaniu ich za klasykę. Rozważania te wieńczy esej Philipa Pullmana, mającego nie mniejszy wpływ na miliony czytelników.
Richard Dawkins – ewolucja myślenia, red. Alan Grafen, Mark Ridley, tłum. Michał Lipa, Helion, Gliwice 2008
ARCHEOLOGIA
Głowa cesarzowej
Belgijscy archeolodzy z Katolickiego Uniwersytetu w Leuren odnaleźli w ruinach rzymskiej łaźni w tureckim mieście Sagalassos ogromną marmurową głowę cesarzowej Faustyny, żony imperatora Antoninusa Piusa (panował w latach 138-161). Głowa ma 76 cm wysokości. Uwagę zwracają wielkie oczy w kształcie migdałów. Nieco ponad rok temu belgijscy badacze odkryli w odległości zaledwie siedmiu metrów monumentalną głowę cesarza Hadriana, który był poprzednikiem Antoninusa Piusa na tronie („Przegląd” o tym pisał). Głowa Hadriana jest obecnie wystawiona w British Museum w Londynie. Prawdopodobnie w ruinach łaźni w Sagalassos, zburzonej ok. 590 r. przez trzęsienie ziemi, czekają na odkrywców kolejne głowy rzymskich władców oraz ich żon.
EKOLOGIA
Oddać teren tygrysom
W Indiach pozostało zaledwie 1411 tygrysów bengalskich. Jeszcze pięć lat temu było ich ok. 3,7 tys. Aby drapieżniki nie wyginęły całkowicie, ludzie powinni wynieść się z ich terytorium – zdecydowały władze, proponując milion rupii odszkodowania każdej rodzinie, która zgodzi się opuścić wieś znajdującą się w rezerwacie lub na terenach zamieszkanych przez tygrysy. Z ogólnej kwoty 6 mld rupii, które mają być wypłacone w ciągu pięciu lat, najwięcej, bo 190 mln, przewidziano dla dwóch wsi w parku narodowym Sariska w pobliżu New Delhi. Tygrysy są zabijane m.in. dla futra, kłów i kości bardzo cenionych w tradycyjnej medycynie chińskiej.
Koniec wielkich migracji?
Równina Serengeti bez wędrujących sezonowo antylop, zebr czy bawołów? Kto wie, wielkie migracje zwierząt stają się coraz rzadsze, jak podkreślają David S. Wilcove i Martin Wikelski z Departamentu Ekologii i Biologii Ewolucyjnej Uniwersytetu Princeton na łamach „PLoS Biology”. Główne powody to niszczenie siedlisk, bariery na trasach wędrówek, eksploatacja środowiska i zmiany klimatu. Migrujące gatunki są nie tyle bezpośrednio zagrożone wyginięciem, ile coraz mniej liczne, a w tym wypadku to właśnie liczba ma znaczenie. Jak wpłynęłoby na środowisko Serengeti zniknięcie wielomilionowych stad, zjadających rośliny zielne i przenoszących składniki odżywcze wraz z odchodami? Wędrówka łososi w górę rzek również zapewnia transport substancji odżywczych. Azot i fosfor z rozkładających się martwych łososi po tarle zapewniają wzrost plankonu, którym żywią się mniejsze ryby, łącznie z młodymi łososiami. Ze względu na ekologiczne znaczenie migracji kluczowa staje się ochrona liczebności gatunków migrujących.
FIZJOLOGIA
Czytanie myśli
Amerykańscy naukowcy ze stanów Kalifornia i Maryland zamierzają odczytać ludzkie myśli. Ich badaniami zainteresowany jest Departament Obrony USA. Oficjalnie wojskowi z Pentagonu zapewniają, że zależy im przede wszystkim na odczytywaniu myśli żołnierzy z poważnymi obrażeniami mózgu lub pacjentów po udarze. Obrońcy praw człowieka obawiają się jednak, że generałowie marzą o poznaniu myśli przesłuchiwanych jeńców czy też podejrzanych o terroryzm. W każdym razie Departament Obrony przeznaczył na badania 4 mln dol. Elektrody umieszczane na głowach uczestników testów będą mierzyć aktywność sygnałów elektrycznych w mózgu. Specjalny program komputerowy przekształci te sygnały w słowa. Na razie badania są dopiero w fazie wstępnej. Jeden z naukowców biorących udział w programie, dr Michael D’Zmura, podkreśla, że upłyną lata, zanim, jeśli w ogóle, uda się odczytać najbardziej podstawowe myśli. Będzie to możliwe tylko przy współpracy osoby badanej. Jeżeli ktoś postanowi ukryć swe myśli, z pewnością tego dokona, twierdzi D’Zmura. Przyszłość pokaże, czy będzie tak rzeczywiście.
Kolumny przygotowaIi: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko, Joanna Wielgat, Agata Gogołkiewicz i Maciej Sabal
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy