Eureka

Autor: Przegląd | 29 lipca, 2007

EKOLOGIA

Francuskie kłopoty z kranówką

Poziom warstwy wodonośnej Champigny zaopatrującej w wodę około miliona osób w Paryżu i regionie Île-de-France jest najniższy w historii. Od lutego ub.r. ograniczenia poboru wody dotykają ponad jedną trzecią gmin leżącego w tym regionie rolniczego departamentu Seine-et-Marne. Wody nie tylko jest mało, ale i jej jakość pozostawia wiele do życzenia ze względu na zanieczyszczenia rolnicze. Według Francuskiego Instytutu Środowiska obecność pestycydów w wodzie wykryło 80% stacji pomiarowych na rzekach i 57% na wodach podziemnych. Zanieczyszczenie związkami azotu powyżej 40 mg na litr dotyczy połowy kraju.

KLIMATOLOGIA

Huragany na Majorce?
Globalne ocieplenie zwiększa prawdopodobieństwo powstawania huraganów na Morzu Śródziemnym. Do takiego wniosku doszli niemieccy meteorolodzy z Instytutu Maksa Plancka w Hamburgu. Naukowcy przy użyciu potężnych komputerów stworzyli dziewięć modeli przyszłego klimatu Europy. Z sześciu spośród nich wynika zwiększone ryzyko występowania na Morzu Śródziemnym huraganów tropikalnych – w najbardziej pesymistycznym wariancie aż o 56%. Meteorolodzy z Hamburga uważają, że dwie niezwykłe burze, które ostatnio rozpętały się nad Morzem Śródziemnym, miały już wyraźny charakter tropikalnych sztormów. Badacze wskazują, że w ostatnich latach huragany pojawiają się w regionach, w których dotychczas nie występowały. Katrina z 2004 r. była pierwszym huraganem, który uformował się nad południowym Atlantykiem. Rok później swój pierwszy huragan (Vince) przeżyła Madera, przy czym nawałnica dotarła aż do Hiszpanii.

ZDROWIE

Bez iPoda w czasie burzy
Do tej pory wiadomo było, że odtwarzacze CD czy mp3 mogą osłabiać słuch. Nowością jest ogłoszone w piśmie „New England Journal of Medicine” doniesienie lekarzy z Vancouver o obrażeniach, jakich doznał biegacz używający iPoda w czasie burzy. Kiedy 37-letni mężczyzna przebiegał w odległości ok. 2,4 m od drzewa, zostało ono trafione piorunem. Pacjent doznał poparzeń II stopnia klatki piersiowej, szyi i nogi w miejscach, gdzie do spoconej skóry dotykały słuchawki. Prąd przebiegający przez głowę wywołał poparzenia wewnętrznych przewodów słuchowych, a ciśnienie gwałtownie ogrzanego powietrza spowodowało pęknięcie bębenków w uszach, w wyniku czego mężczyzna ma znacznie upośledzony słuch. Dodatkowo na skutek silnego skurczu mięśni pechowy biegacz doznał złamania szczęki. Tak więc choć same odtwarzacze nie ściągają piorunów, to w wypadku przeskoczenia wyładowania z pobliskiego przedmiotu, np. drzewa, mogą znacznie zwiększyć doznane obrażenia.

Pochwała pieprzyków
Im więcej masz znamion, tym wolniej się starzejesz – tak można streścić wnioski, do których doszli naukowcy z King’s College w Londynie. Przebadali oni 1,8 tys. bliźniąt i stwierdzili, że DNA osób, które mają więcej znamion, wykazuje większą zdolność zwalczania oznak starzenia organizmu.
Średnio osoby o białej skórze mają ok. 30 znamion, ale u niektórych ich liczba dochodzi do 400. Ponieważ znamiona powstają w dzieciństwie i zanikają z wiekiem, badano związek między ich liczbą a długością skracających się również z wiekiem telomerów znajdujących się na końcówkach każdego chromosomu, co jest wskaźnikiem stopnia starzenia się serca, mięśni, kości czy naczyń.
Naukowcy stwierdzili, że osoby, które mają ponad 100 znamion, mają dłuższe telomery niż osoby, które mają mniej niż 25 znamion. Różnice między tymi dwiema grupami odpowiadały sześciu-siedmiu latom życia.
Kierująca zespołem badawczym dr Veronique Bataille stwierdziła, że ludzie bardziej obdarzeni pieprzykami są co prawda minimalnie bardziej narażeni na raka skóry, z drugiej jednak strony wolniej się starzeją, co zmniejsza podatność na takie schorzenia jak choroby serca czy osteoporoza.

PALEOKLIMATOLOGIA

Pogoda na wojnę
Czy zmiany klimatu powodują konflikty zbrojne? Na łamach magazynu „Human Ecology” dr David D. Zhang z Departamentu Geografii Uniwersytetu w Hongkongu przypomina, że wpływają one na rolnictwo, występowanie klęsk żywiołowych, choroby roślin, zwierząt i ludzi, a w sytuacjach kryzysu ekologicznego wojna mogła być sposobem na redystrybucję kurczących się dóbr. Na poparcie tej tezy naukowcy zestawili informacje o wojnach i rewoltach chłopskich z kronik prowadzonych przez chińskie dynastie cesarskie od roku 880 p.n.e. do 1911 z danymi klimatycznymi uzyskanymi z pierścieni przyrostu rocznego drzew. Badając częstotliwość konfliktów zbrojnych na chłodniejszej północy Chin, gdzie przeważała uprawa zboża, i na południu, gdzie w tropikalnym klimacie uprawiano ryż, stwierdzono, że wiązały się one z okresami ochłodzeń. „W perspektywie makrohistorycznej to wahania w produkcji rolnej spowodowane przez zmiany klimatyczne rządziły cyklami pokój-wojna w Chinach”, twierdzi dr Zhang.

TECHNOLOGIE

Ręka zamiast pilota

Konstruktorzy z Australii wyszli naprzeciw problemom osób, które mają trudności z naciśnięciem odpowiedniego przycisku na pilocie. Jak informuje portal gizmos.pl, Prashan Premaratne i Quang Nguyen zbudowali urządzenie, które reaguje na proste gesty ręki. Na przykład dłoń wyciągnięta jak do powitania oznacza „włącz”, zaciśnięta pięść – „start”, palce ułożone w literę „V” – wybieranie kanału itd. Urządzenie ma się pojawić w sprzedaży za trzy lata. Niestety, nie zaleźliśmy informacji, czy w kodzie znaków jest „gest Kozakiewicza” i ewentualnie, co on oznacza.

ZDROWIE

Alkohol nie szkodzi mózgowi?

Australijski neurolog Perry Bartlett wystąpił z kontrowersyjną tezą – oto alkohol wcale nie szkodzi komórkom mózgowym, wręcz przeciwnie, regularna umiarkowana konsumpcja (do pół litra wina dziennie) może być korzystna dla zdrowia. Bartlett powołał się przy tym na wyniki najnowszych badań, zgodnie z którymi komórki nerwowe w mózgu tworzą się przez całe życie. „To mit, że po urodzinach nie powstają nowe neurony”, wywodził śmiały naukowiec na kongresie w Cairns. Jego twierdzenia dotyczące alkoholu spotkały się z krytyką kolegów po fachu, niemniej jednak po wystąpieniu Bartletta amatorzy mocnych trunków mogą raczyć się winem z czystszym sumieniem.

ARCHEOLOGIA

Budowla w cesarskim grobowcu
Archeolodzy chińscy odkryli 30-metrową budowlę w monumentalnym grobowcu Qin, pierwszego cesarza państwa środka. Tajemnicza konstrukcja kryje się w ziemnej piramidzie, pod którą znajduje się miejsce wiecznego spoczynku owianego legendami władcy. Składa się z czterech gigantycznych, przypominających schody ścian. Prowadzący prace wykopaliskowe archeolog Duan Qingbo twierdzi, że budowla ta, częściowo wzniesiona z drewna, była pokryta dachem i została ukończona przed śmiercią cesarza. Ostatnie badania grobowca doprowadziły do serii sensacyjnych odkryć. Znaczna część kompleksu grobowego nie została jeszcze odsłonięta.

KOSMOS

Vega, siostra Ariane

Europejska Agencja Kosmiczna (ESA) dysponuje potężną rakietą nośną Ariane V, która może wynieść na wysoką orbitę geostacjonarną dwa masywne satelity jednocześnie. Ariane miała 30 udanych startów, została zamówiona do kolejnych 38. W przyszłym roku ESA będzie miała także nową, lżejszą i tańszą rakietę nośną pod nazwą Vega. Prace konstrukcyjne trwały dziesięć lat. Vega jest rakietą trzystopniową na paliwo stałe, przeznaczoną do transportowania mniejszych ładunków (do trzech ton) na niską orbitę okołoziemską, nie będzie więc konkurencją dla Ariane. Koszt jednego startu Vegi wynosi tylko 20 mln euro. Nowa rakieta może też zostać wykorzystana do zaopatrywania międzynarodowej stacji kosmicznej ISS. Na pokładzie stacji obecnie często nie przeprowadza się eksperymentów, ponieważ amerykańskie promy kosmiczne i rosyjskie kapsuły Sojuz przybywają zbyt rzadko.

PSYCHOLOGIA

Niewierne żony

Dlaczego kobiety zdradzają? „Główną przyczyną romansów pozamałżeńskich kobiet są konflikty z mężem i niezadowolenie z istniejącego związku. Przed nawiązaniem romansu wiele żon doświadczyło poczucia bezradności i braku nadziei. (…) Chociaż decyzja o nawiązaniu romansu nie musi być najmądrzejszym wyborem, niejednokrotnie pełni rolę katalizatora zmian w małżeństwie lub życiu osobistym”, pisze dr Frances Praver, psycholog kliniczny i psychoanalityk, specjalistka od terapii małżeńskiej, która słusznie zauważa, że po latach męskiej dominacji kobiety uzyskują te same prawa co płeć przeciwna, w tym „prawo” do zdrady małżeńskiej. Dr Praver analizując prawdziwe przypadki swoich bohaterek, unika oceniania, dawania odpowiedzi i cudownych recept na szczęśliwy związek. Pozycję tę można śmiało polecić również mężczyznom, ciekawym, dlaczego kobiety nie dochowują wierności i co oni sami mogą zrobić, by uniknąć przydomku „rogacz”.
Frances Cohen Praver, Niewierne żony. O kobietach, które odważyły się zdradzić, tłum. Zbigniew Kościuk, Jacek Santorski & Co, Warszawa 2007

ASTRONOMIA

Superteleskop na Kanarach
Na Wyspach Kanaryjskich rozpoczęły się testy jednego z największych teleskopów świata. Urządzenie to znajduje się na szczycie wysokiej na 2400 m górze na wyspie La Palma. Teleskop, który budowano przez siedem lat, będzie gotowy do pracy za 12 miesięcy. Wykonano go z 36 heksagonalnych luster, które tworzą wielkie zwierciadło o średnicy 10,4 m. Teleskop ten, dzięki połączeniu najnowocześniejszej techniki elektronicznej oraz ogromnego lustra, będzie mógł spenetrować najdalsze zakątki wszechświata. „Będzie wspaniale, jeśli dzięki naszej aparaturze odkryjemy planetę podobną do Ziemi”, oświadczył dyrektor projektu, Pedro Alvarez, na łamach dziennika „El Mundo”.

Kolumny opracowali: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko, Agata Gogołkiewicz i Joanna Wielgat