Eureka

Autor: Przegląd | 25 listopada, 2007

ZDROWIE

Zanieczyszczenie powietrza szkodzi sercu

40 ochotników – młodych, niepalących, ze zdrowym układem krążenia – poddało się testom mającym zbadać wpływ zanieczyszczenia powietrza na stan serca i naczyń krwionośnych. Dane dotyczące stanu ścian tętnic, wazodylatacji (rozszerzania się światła naczyń krwionośnych) i czynności śródbłonka zestawiono z poziomem zanieczyszczeń mierzonym w okolicy paryskiego Szpitala Europejskiego Georges Pompidou. Rezultaty, opublikowane na łamach magazynu „Hypertension”, są niepokojące – w dniach największego stężenia zanieczyszczeń czynność śródbłonka osoby zdrowej jest porównywalna z charakterystyczną dla ludzi z niewydolnością serca, hipercholesterolemią rodzinną czy cukrzycą.

Biologiczna łękotka
Dla osób, które mają problemy z łękotką, pojawiła się szansa na odzyskanie sprawności. Oto po raz pierwszy w Polsce i Europie Środkowej wszczepiono biologiczną łękotkę kolagenową. Zabieg ten w centrum medycznym Complex Medical System w Warszawie przeprowadził dr Konrad Słynarski pod okiem współtwórcy tej metody, prof. Williama Rodkeya z USA.
Łękotka to niezwykle ważny element kolana, który przenosi obciążenia w stawie kolanowym, amortyzuje i dodatkowo stabilizuje staw. Niestety, łatwo ulega uszkodzeniu, i to nie tylko u sportowców wyczynowych, ale też u osób uprawiających rekreacyjnie np. tenis, narciarstwo czy jazdę na łyżwach. Jedyną możliwością leczenia łękotki, której nie udało się zeszyć, był do tej pory przeszczep allogeniczny ze zwłok, w Polsce wykonywany niezwykle rzadko. Teraz można wszczepić implant kolagenowy. Prace nad nim trwały od 1986 r., u człowieka po raz pierwszy zastosowano go w 1993 r. w USA, a w Europie Zachodniej jest wszczepiany od siedmiu lat. Biologiczny implant CMI (collagen meniscus implant) wykonany jest z kolagenu typu 1 pochodzącego ze ścięgien krowy. To rusztowanie o kształcie przypominającym łękotkę, usiane otworkami, w które z czasem wrasta tkanka pacjenta. Wszczepia się je metodą artroskopową, przez dwie dziurki w kolanie. Dzięki temu, że kolagen typu 1 jest identyczny u wielu gatunków, a implant obrasta komórkami biorcy, nie zdarzył się przypadek odrzucenia przeszczepu. Jak powiedział prof. Rodkey, w czasie badań klinicznych w USA stwierdzono, że po siedmiu latach 93% pacjentów z implantem uniknęło ponownej operacji, a po usunięciu łękotki ponownie operowano 30%. Jest to zatem metoda skuteczna. Ma tylko jedną wadę – nie jest refundowana przez NFZ, a kosztuje 18-20 tys. zł.

FIZJOLOGIA

Odchudzanie przez wibrację

Wielu marzy o tym, aby zrzucić zbędne kilogramy bez diety czy męczących godzin na siłowni. Clinton Rubin i jego koledzy ze Stoony Brook University w stanie Nowy Jork opracowali metodę odchudzania przez wibrację. Niestety, na razie działa ona tylko na myszy. Gryzonie umieszczano przez 15 minut dziennie na płycie drgającej z wielką częstotliwością (wibracje były prawie niewidoczne gołym okiem). Po prawie czterech miesiącach takiej kuracji myszy straciły niemal jedną trzecią tkanki tłuszczowej. „Słabe sygnały mechaniczne sprawiają widocznie, że z komórek macierzystych nie tworzą się komórki tłuszczowe, lecz komórki mięśni”, twierdzi doktor Rubin. Dalsze badania mają wykazać, czy terapia wibracyjna pomoże także ludziom.

EKOLOGIA

Ochronić wyspy Bretanii
Od kwietnia 2010 r. zakazane zostanie wydobywanie alg wapiennych, zwanych koralem bretońskim, z okolic archipelagu Glénan. Maleńkie czerwone algi tworzą znakomite środowisko dla rozwoju narybku, przyczyniają się też do oczyszczania wód zatoki Concarneau i wokół wysp, są jednak również stosowane w procesie uzdatniania wody pitnej przez 1,2 tys. francuskich stacji uzdatniania, a także np. jako żwirek dla kotów. Już od XIX w. wykorzystywane były jako znakomity nawóz. Dotychczas wydobywano ok. 100 tys. m sześc. rocznie, ale już w tym roku ograniczono się do 45 tys.

Wielka Brytania śmietnikiem Europy

22,6 mln ton – tyle śmieci trafiło na wysypiska z brytyjskich gospodarstw domowych w 2005 r. – stwierdziło Local Government Association – Stowarzyszenie Administracji Lokalnej. To tyle, ile produkuje łącznie 18 najmniej śmiecących państw Europy – przy dwa razy większej liczbie mieszkańców. Choć angielska góra śmieci jest wciąż najwyższa, trzeba przyznać, że i tak zmniejszyła się o 4,2 mln ton od 2004 r. Władze planują ograniczyć ją do 15,8 mln w 2010 r. i 12,2 mln w 2020. Według LGA przy obecnym tempie produkcji odpadków za jakieś dziewięć lat w kraju zabraknie miejsc na wysypiska. Już w tej chwili zajmują 282 km kw.

TECHNOLOGIE

Kukurydziany beton
Kukurydza nadaje się nie tylko do produkcji popcornu, mączki czy biopaliw. Jest także znakomitym surowcem do wyrobu niezwykle odpornego na eksplozje betonu, który może posłużyć do ochrony budynków przed zamachami terrorystycznymi. Kukurydziany beton opracowali niemieccy naukowcy z Instytutu Dynamiki we Freiburgu. Składa się on z posiekanych kolb kukurydzy, włókien lnianych i innych materiałów, takich jak piasek kwarcowy i żywica epoksydowa. Kiedy ta mieszanka zakrzepnie, między fragmentami kolb powstają liczne maleńkie puste przestrzenie, które łagodzą impet eksplozji. Kukurydziany beton może zostać wykorzystany do umocnienia zewnętrznych powierzchni budynków, a także do budowy tuneli.

Ratujmy winyle

Dobra wiadomość dla posiadaczy kolekcji płyt winylowych. Jak informuje portal Gizmos.pl, amerykańska firma Crosley z Kentucky wprowadza na rynek urządzenie The Crosley Keepsake, które pozwoli dźwięk z tradycyjnych płyt winylowych zapisać w formacie cyfrowym na CD. Keepsake wygląda jak poczciwy walizkowy gramofon Bambino i jest podłączany przez port USB do komputera. Można na nim odtwarzać płyty w trzech prędkościach. Sugerowana przez producenta cena to niespełna 145 dol. Nie wiadomo niestety, kiedy tak pożyteczne urządzenie trafi na nasz rynek.

ZWIERZĘTA

Niebezpieczne małpy
New Delhi od kilku tygodni jest atakowane przez stada dzikich małp. Zwierzęta pogryzły już dziesiątki osób, jedno zakradło się nawet do rezydencji Priyanki Gandhi. Na miejsce wysłana została ekipa z odstraszaczem – langurem. Wytresowane langury (Presbytis), małpy wąskonose z rodziny makakowatych, okazują się niezwykle skuteczne w przepłaszaniu natrętnych pobratymców, których w stolicy Indii jest od 10 do 20 tys. Niestety ci regularnie atakują dzielnice mieszkalne, szpitale, komisariaty, a nawet ministerstwa. Mieszkańcy apelują, by zrobić wreszcie New Delhi „miastem bez małp”.

FIZJOLOGIA

Karmienie piersią i geny

Karmienie piersią korzystnie wpływa na inteligencję dziecka, ale tylko wówczas, gdy ma ono odpowiedni wariant genu związanego z metabolizmem tłuszczów obecnych w matczynym mleku. Takie wyniki przyniosły badania naukowców amerykańskich z uniwersytetu w New Haven. Jak poinformował fachowy magazyn „Proceedings of the National Academy of Sciences”, chodzi tu o wariant genu FADS2, kontrolujący metabolizm kwasów tłuszczowych. Zdaniem uczestniczącej w badaniach Julii Kim-Cohen z Yale University w New Haven, wariant ten pomaga dzieciom lepiej wykorzystywać kwasy tłuszczowe zawarte w matczynym mleku i w ten sposób pobudza rozwój mózgu oraz inteligencji.

ZDROWIE

Nie dawaj gryza, nie dawaj łyka, nie dawaj macha

Takie hasła można przeczytać na plakatach społecznej kampanii informacyjnej mającej na celu zapobieganie zarażaniem się meningokokami. Bakterie te mogą spowodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet sepsę, czyli ogólnoustrojowe zakażenie organizmu. Jest to choroba niezwykle groźna – połowa zgonów spowodowanych przez sepsę następuje w ciągu kilkunastu godzin od pojawienia się pierwszych symptomów choroby. W początkowej fazie są one podobne jak w przeziębieniu (gorączka, bóle stawów, mięśni, złe samopoczucie). Mogą również wystąpić bóle głowy, nudności, wymioty, sztywność karku, drgawki często świadczące o zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. W miarę rozwoju zakażenia pojawia się wysypka wybroczynowa – w postaci czerwonych punkcików zlewających się później w duże plamy, które nie bledną pod naciskiem.
Meningokoki przenoszone są drogą kropelkową, zakażeniu może zatem sprzyjać picie z jednej butelki, używanie wspólnych sztućców, palenie tego samego papierosa, pocałunki, przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach. Zarazić się można nie tylko od osoby chorej, ale też od nieświadomego nosiciela, bo u 20-40% zdrowych ludzi meningokoki występują w jamie nosowo-gardłowej, nie powodując żadnych dolegliwości ani objawów. Częściową ochronę daje szczepionka, z tym że zabezpiecza tylko przed zakażeniem meningokokami typu C (obecnie najgroźniejszymi), a nie przed zakażeniem typu B. O szczepieniu decyduje lekarz.

KSIĄŻKI

Poradnik do kieszeni
W miniaturyzacji siła i przyszłość, pewnie taka idea przyświecała wydawcom poradników – małych i poręcznych. W serii Flashbook.pl uznani autorzy przekazują podstawowe, a ze względu na rozmiary książeczek najważniejsze, skondensowane informacje związane z hobby, samorozwojem czy biznesem. To pierwsze kieszonkowe poradniki w Polsce, ponadto zastosowano w nich zastrzeżony projekt graficzny HyperPage, uwzględniający miejsce na dodatkowe komentarze, odsyłacze do internetu, a także krótkie podsumowania dla tych, którzy chcieliby skupić się na wybranych fragmentach książki. Pierwszymi propozycjami w serii są trening pamięci metodą Geisselharta, pomagający podwyższyć umiejętności zapamiętywania: pinów, liczb, haseł, dat, nazwisk, numerów telefonów, zadań, oraz przewodnik po zasadach udanych negocjacji, który zawiera setki trików i podpowiedzi, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach negocjacyjnych zawodowych i domowych.
Barbara Schott, Skuteczne negocjacje. Jak negocjować w pracy i w domu; Roland R. Geisselhart, Christie Hofman, Lepsza pamięć. Trening i techniki lepszego zapamiętywania, Flashbook.pl, Warszawa 2007

Kolumny opracowali: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko, Joanna Wielgat i Agata Gogołkiewicz