Eureka

Autor: Przegląd | 28 maja, 2006

Archeologia
Brutale z epoki kamiennej
Życie w społeczeństwie neolitu, czyli młodszej epoki kamiennej, było znacznie brutalniejsze, niż dotychczas przypuszczano. Brytyjscy naukowcy, Rick Schulting i Michael Wysocki, przebadali 350 czaszek pochodzących z lat 4000-3200 p.n.e. Na prawie 5% czaszek odkryto ślady obrażeń, przeważnie zadanych tępym narzędziem. Na 2% czaszek rany się nie zagoiły – przypuszczalnie ludzie ci zmarli na skutek zadanych ciosów. Zdaniem naukowców, dawni mieszkańcy Wielkiej Brytanii (zapewne nie tylko) nie byli pokojowo nastawionymi rolnikami, jak do tej pory uważano, lecz przemocą rozwiązywali swe spory, np. o tereny łowieckie czy bydło.

Medycyna
W końcu antyrakowe komórki
– Białe krwinki nie tylko zabijają drobne zmiany rakowe, ale potrafią też skutecznie walczyć z zaawansowanymi zmianami nowotworowymi – przekonywał niedawno Mark Willingham z Uniwersytetu Wake Forest w Karolinie Północnej.
Nie chodzi jednak o byle jakie krwinki. Naukowcom udało się je wyizolować z krwi myszy o niezwykłej odporności na najbardziej nawet złośliwe formy nowotworów. Po raz pierwszy taką mysz odkryto w 1999 r., a obecnie żyje kolejne pokolenie jej potomków. Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym chorym na raka gryzoniom wstrzykiwano białe krwinki pobrane od odpornych zwierząt. Rezultaty były nadspodziewanie dobre. Choroba nie tylko się cofała. \”Zaszczepione\” zwierzęta zyskiwały odporność na raka do końca życia. Naukowcy nie są w stanie wytłumaczyć zasady działania tego fenomenu, ale już zapowiadają dalsze prace.

Technologia
Armata żelowa
Badacze z San Antonio w Teksasie skonstruowali armatkę żelową, która ma zastąpić działka wodne, używane do poskramiania demonstrantów czy awanturujących się kibiców. Urządzenie składa się z trzech zbiorników – pierwszy zawiera wodę, drugi – sprężone powietrze, trzeci zaś – sproszkowany poliakrylamid. Kiedy sprężone powietrze miota w kierunku demonstrantów wodę i środek chemiczny, powstaje wyjątkowo śliski żel, który uniemożliwia ludziom utrzymanie się na nogach. Jeden \”strzelec\” w ciągu czterech minut potrafi zamienić w lodowisko obszar o powierzchni 50 m kw.

Astronomia
Bezcenny meteoryt
Skarb wielkości piłki futbolowej znaleziono głęboko w skale na dnie krateru uderzeniowego Morokweng w RPA. To rarytas, bo naukowcom rzadko trafia się meteoryt w niezmienionej postaci. Przedostawanie się przez atmosferę i samo uderzenie w Ziemię powoduje, że wiele substancji wyparowuje. Znalezisko z RPA to niemal niezmieniony fragment kosmicznej skały o średnicy 25 cm. Szacuje się, że ma ok. 145 mln lat. Zdaniem naukowców, to najstarszy niezmieniony meteoryt o znacznej wielkości, jaki znaleziono w stopionej skale. Okaz jest bogaty w siarkę i nietypowo ubogi w metale.

Medycyna
Uwaga na kleszcze!
W Polsce nastąpił blisko 30-krotny wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu, a borelioza stała się jedną z najczęstszych chorób zakaźnych. Według danych Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny, w 2005 r. liczba zachorowań na boreliozę wyniosła ponad 4,4 tys., a to o 15% więcej niż w roku 2004 r. Największą liczbę zachorowań w 2005 r. odnotowano w województwach: podlaskim, małopolskim, śląskim i podkarpackim. Od 2003 r. działa Fundacja na rzecz Zwalczania Kleszczy i Profilaktyki w Chorobach Odkleszczowych. Na stronie internetowej fundacji www.kleszcze.pl można uzyskać wyczerpujące informacje na temat wszystkich pasożytów występujących w Polsce.

Zwierzęta
Polarny grizzly
Testy DNA potwierdziły to, co naukowcy podejrzewali już od dawna: krzyżówki niedźwiedzi polarnych z niedźwiedziami grizzly w naturze są możliwe. Naukowcy zainteresowali się dziwnym trofeum myśliwych polujących w Arktyce. Ich zdobycz miała nietypowo długie pazury, niewielki garb na grzbiecie charakterystyczny dla grizzly, a futro też nie było śnieżnobiałe.
– Po raz pierwszy mamy do czynienia z tak dokładnie udokumentowanym przypadkiem mieszańca – podkreślił David Field, dyrektor Towarzystwa Zoologicznego w Londynie. Teraz trwają przymiarki do nadania nazwy takiemu potomstwu. Pojawiają się propozycje typu pizzly czy grolar bear (od słów grizzly i polar bear).

Kosmos
Studencki pomysł kosmiczny
Grupa 40 studentów z pięciu uczelni w Dakocie Północnej w USA dostała grant od NASA na konstrukcję eksperymentalnego kombinezonu, który chroniłby amerykańskich astronautów podczas przyszłych wypraw na Marsa.
Praca nad skafandrem zajęła studentom rok. Kosmiczne ubranie waży 21 kg, ale w warunkach marsjańskiej grawitacji to tylko 7 kg. Jego wewnętrzna warstwa jest ognioodporna. Wewnątrz przezroczystego kasku panuje temperatura 21 st. C, a wewnątrz skafandra – 38 st. C. Astronauta będzie mógł się wspinać w nim po stoku o nachyleniu
45 stopni. Specjalistyczne rękawice, które mają chronić przed ogniem i ciśnieniem, również nie będą krępować ruchów. Konstruktorzy zapewniają, że można w nich bez problemu zawiązać sznurowadło.

Zwierzęta
Nowy rodzaj małpy
Po 83 latach naukowcom udało się rozpoznać nie tylko nowy gatunek, ale i nowy rodzaj współcześnie żyjącego w Afryce zwierzęcia należącego do rzędu naczelnych.
O odkrytej małpie mówi się kipunji, a jej naukowa gatunkowa nazwa to Rungwecebus kipunji. Ma brązowo-szare futro, białe akcenty na brzuchu i na końcu długiego ogona, a na głowie – kępę sterczących długich włosów. Dorosłe osobniki wydają z siebie dźwięki podobne do głośnego szczekania. Są wszystkożerne. Żyją w tanzańskich lasach.
Już wiadomo, że bez pomocy organizacji ekologicznych zwierzęta te czeka rychły koniec. Las, w którym żyją, zagrożony jest wycinką, produkcją węgla drzewnego, kłusownictwem i bezmyślnym wykorzystywaniem zasobów naturalnych.

Komputery
Oprogramowanie jak nowa technologia
Sejm postanowił, że zakup oprogramowania komputerowego przez przedsiębiorców będzie traktowany jako zakup nowej technologii. Tym samym odrzucona została poprawka Senatu do ustawy dotyczącej niektórych form wspierania działalności innowacyjnej. Według ustawy, każdy przedsiębiorca, który kupi nowe technologie, będzie mógł odliczyć 50% wydatków od podstawy opodatkowania. Senat chciał, aby termin \”nabycie nowych technologii\” ograniczyć do zakupu prawa do wiedzy technologicznej w drodze umowy o ich przeniesieniu lub umowy licencyjnej. Taki zapis nie pozwalałby na odliczenie kosztów zakupu oprogramowania komputerowego.

Medycyna
Alergików maj nie cieszy…
Dla alergików maj to najcięższy okres w roku. Już co piąty Polak cierpi na alergię wywołaną przez pyłki roślin. Alergia to reakcja obronna organizmu na substancje uczulające, na przykład alergeny wziewne (pyłki), które przedostają się do organizmu wraz z wdychanym powietrzem, przenikają przez błonę śluzową nosa, powodując łzawienie oczu, katar, kaszel, bóle głowy, uczucie rozbicia jak przy przeziębieniu lub grypie. Chorzy skazani są na przyjmowanie leków antyhistaminowych aż do późnej jesieni. Jest to konieczne, bo nieleczone uczulenia układu oddechowego mogą doprowadzić do astmy oskrzelowej.
Zdaniem naukowców, winę za zły stan zdrowia ponosi sam człowiek. To zanieczyszczenie środowiska jest głównym czynnikiem wzrostu zachorowań na alergie.

Astronomia
Prof. Wolszczan w Toruniu
Od 22 do 26 maja i od 29 maja do 2 czerwca na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu cykl wykładów wygłosi wybitny polski astronom, odkrywca pierwszych planet poza Układem Słonecznym – prof. Aleksander Wolszczan. Problematyka powstania Układu Słonecznego, promieniowania elektromagnetycznego, narzędzi do jego obserwacji i analizy, planet w Układzie Słonecznym, tworzenia się i funkcjonowania gwiazd, budowy galaktyk, ewolucji wszechświata i życia we wszechświecie – to tylko wybrane tematy, które na pewno zostaną poruszone podczas tych spotkań.
Prof. Wolszczan zaliczany jest do grona największych światowych astronomów. Jest absolwentem toruńskiej uczelni. Ukończył ją w 1969 r., a od 1981 r. pracuje naukowo za granicą – ostatnio na Uniwersytecie Stanu Pensylwania w USA. 15 lat temu odkrył pierwsze trzy planety poza Układem Słonecznym.

Medycyna
Glukoza pod pełną kontrolą
Firma Medtronic wprowadziła na rynek pierwszą na świecie pompę insulinową z funkcją ciągłego pomiaru poziomu glukozy. Polega ona na przesyłaniu informacji do pompy insulinowej co pięć minut, co daje w sumie 288 odczytów dziennie.
System jest zalecany we wszystkich przypadkach cukrzycy. W Europie też u dzieci. MiniMed Paradigm REAL-Time System mierzy poziom glukozy za pomocą czujnika wprowadzanego pod skórę, małego urządzenia ułatwiającego wykonanie tej czynności samemu. Wymieniany co trzy dni czujnik dokonuje pomiaru, analizując płyn śródmiąższowy znajdujący się pomiędzy komórkami. Wynik pomiaru pojawi się na ekranie pompy insulinowej. O niebezpiecznie wysokim lub niskim poziomie glukozy chory jest informowany przez alarm.