Fakty i mity troski o dobre powietrze

Autor: Lucjan Pawłowski | 27 lipca, 2020

Głównym źródłem katastrofalnego zanieczyszczenia powietrza w Polsce są samochody

W ostatnich latach, mówiąc o ochronie środowiska, coraz częściej wymienia się ograniczanie emisji dwutlenku węgla i związany z tym problem odchodzenia od węgla.

Najbardziej znany jest wpływ dwutlenku węgla na ocieplanie się klimatu. Jak powstaje efekt cieplarniany? Ciepło ze Słońca przesyłane jest na Ziemię w formie promieniowania, które nagrzewa powietrze i powierzchnię Ziemi – tego promieniowania tzw. gazy cieplarniane nie zatrzymują. Z kolei z nagrzanej Ziemi wypromieniowywane jest ciepło w formie promieniowania w podczerwieni i ono już jest zatrzymywane w atmosferze przez gazy cieplarniane, takie jak dwutlenek węgla, metan czy para wodna.

Samo zjawisko efektu cieplarnianego jest korzystne dla klimatu Ziemi, gdyby bowiem ciepło nie było zatrzymywane, temperatura na jej powierzchni wynosiłaby minus 14 st. C. Problem w tym, że w wyniku spalania paliw kopalnych, tj. węgla, ropy i gazu, emitowane są duże ilości dwutlenku węgla, który zawarty w atmosferze zatrzymuje ciepło, przyczyniając się do wzrostu temperatury. Przy okazji należy wspomnieć, że dwutlenek węgla w atmosferze wpływa pozytywnie na wzrost biomasy, działa na wzrost roślin podobnie jak nawozy.

Rola Polski w ograniczaniu efektu cieplarnianego jest znikoma, gdyż udział naszego kraju w globalnej emisji dwutlenku węgla wynosi 1%, więc gdybyśmy nawet zaprzestali spalania węgla, to efekt w skali globalnej byłby niezauważalny.

Z raportu „Zanieczyszczenia powietrza w Polsce: stan, przyczyny, skutki” opracowanego przez Komitet Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk wynika, że głównym źródłem rzeczywiście katastrofalnego zanieczyszczenia powietrza w Polsce są samochody. Niestety, dzięki dzikiemu kapitalizmowi promowanemu od czasu tzw. reform Balcerowicza do Polski masowo zaczęto sprowadzać stare samochody. Według danych Eurostatu po polskich drogach jeździ najwięcej starych samochodów w całej UE – aż 33,7% ma 20 i więcej lat.

Ponadto nie potrafiono zaradzić przestępczej praktyce wycinania filtrów z silników Diesla, co w istotny sposób prowadzi do wzrostu emisji pyłów. Jest to działalność nosząca znamiona przestępstwa. Tymczasem można znaleźć ogłoszenia zakładów oferujących takie usługi. Z niezrozumiałych powodów nie karze się za to.

Europejska Agencja Ochrony Środowiska, powołując się na raport WHO z 2016 r., podała, że spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie aż 33 to miasta polskie. Świadczy to o bardzo poważnym zagrożeniu dla zdrowia dużej części Polaków. W tej sytuacji uznajemy za niezbędne przeciwdziałanie grożącej katastrofie.

Życie ludzkie toczy się na dnie oceanu powietrznego utworzonego przez powietrze atmosferyczne na powierzchni globu. Zanieczyszczenia przyczyniają się więc bezpośrednio lub pośrednio do zaburzeń wszystkich procesów związanych z życiem, a zwłaszcza do większej zachorowalności i nadmiernej umieralności. Oznacza to, że jakość powietrza ma najważniejszy wpływ na dobrostan człowieka. Przy czym mówiąc o jakości powietrza, powinniśmy się odnosić do powietrza zewnętrznego i powietrza wewnętrznego. O ile znaczenie jakości powietrza zewnętrznego jest w ostatnim czasie szeroko komentowane, o tyle wpływu jakości powietrza wewnętrznego na człowieka nie uświadamiamy sobie tak powszechnie. Tymczasem należy pamiętać, że człowiek przebywa znacznie dłużej w pomieszczeniach niż na dworze.

Wynika z tego, że zanieczyszczenia spowodowane spalaniem węgla nie są głównym czynnikiem wpływającym na poziom zanieczyszczenia w Polsce. Należy sobie także uświadomić, że ograniczanie spalania paliw kopalnych nie jest jedynym sposobem ograniczania emisji dwutlenku węgla. Duże możliwości tkwią w rolnictwie, np. gdyby zastosować na szeroką skalę uprawę międzyplonów z przeznaczeniem uzyskanej biomasy na surowiec do produkcji biogazu lub jako zielony nawóz, to biomasa z 1 ha pozwoliłaby zaabsorbować z atmosfery ok. 15 ton dwutlenku węgla. Tymczasem możliwości są ciągle niedoceniane.

Prof. dr hab. inż. Lucjan Pawłowski jest członkiem korespondentem PAN i Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk Pięknych