Jak Iwo Kondefer nabrał jury

Autor: Beata Dżon | 17 lipca, 2011

Ale nas zrobił, ale nas fantastycznie oszukał! – słychać było w sali kinowej Domu Kultury Oskard w Koninie podczas 57. Ogólnopolskiego Konkursu Filmów Amatorskich w Koninie. Mowa o Iwo Kondeferze i jego filmie „Wszystko”. Udało mu się zwieść niemal całą publiczność konińskiego festiwalu i doświadczone jury z Andrzejem Kołodyńskim, szefem miesięcznika „Kino”, Krzysztofem Majchrzakiem, aktorem i muzykiem, uważnym badaczem treści i formy, oraz nestorem polskiego ruchu filmów amatorskich, Stanisławem Pulsem. Skromna, prosta, dbająca o detale i osadzenie w rzeczywistości opowieść jednego bohatera, blokowego szpicla, zapierała dech realnością. Wyzwalała też śmiech, choć nieco nerwowy, gdyż podobnej persony nikt nie chciałby spotkać. Bo „najważniejsze, młody człowieku, by wiedzieć, z kim ma się do czynienia”. Blokowy wszechwiedzący sąsiad z korytarza powtarzał, że „trzeba wiedzieć, kto gdzie pracuje, skąd pochodzi, kim był jego ojciec. Muszę wiedzieć, z kim mam do czynienia”. A tę wiedzę przechowywał w zeszytach pełnych notatek o każdym z sąsiadów – dokładny zapis życia mieszkańców jednego z typowych polskich bloków. Przeznaczony dla każdej osoby zeszyt odzwierciedlał stosunek obserwatora do obserwowanego. Jednym przydzielone zostały kolorowe, ładne egzemplarze, drugim – byle jakie. „Jak z ludźmi, tak z zeszytami”. Był i cmentarzyk, w dolnej szufladzie. Ci, którzy umarli, zostali tam pochowani przez sąsiada szpiega. „A ci, co się wyprowadzili, to ja ich za bardzo nie szanuję, to ich trzymam tu, w tej szufladzie” – widać na filmie, że spadli w hierarchii do gorszej szuflady, z boku. Autorem pomysłu, scenariusza i filmu jest tegoroczny maturzysta z Nadarzyna pod Warszawą. Ten skromny, młody człowiek, z fryzurą przypominającą uczesanie jego imiennika – Ivo Pogorelicia, zdążył się już w życiu natknąć na kogoś podobnego do swojego filmowego bohatera. Ale nie chce o tym mówić. Majchrzak zaś mówił o uczciwości – to pięknie dać się zwieść tak porządnie i uczciwie zrobionemu filmowi. Bohater z filmu Kondefera miał własną wizję spotkań z ludźmi, podglądającą.
– Tegoroczny OKFA był jednym z piękniejszych spotkań w moim życiu – mówił Majchrzak. A spotkanie to coś najważniejszego, co się może człowiekowi przytrafić. Według niego, buntownika, outsidera, wrażliwca, każde spotkanie jest piękne, byle było uczciwe. I jak w filmie Iwo Kondefera, trzeba w sobie odbyć walkę „między aniołem i świnią”. Ważne też, „by zachować taką naszą porządność podstawową”. I taką „porządnością” można było się przez te kilka czerwcowych dni na festiwalu nasycić.

Dziwożona, słowiańska demonica

Wielkopolska, Konin i – jak można było oczekiwać – świetna organizacja, punktualność, perfekcja pokazów i imprez towarzyszących. Ryzykuję twierdzenie, powtarzając za filmowcami i jury, że Konin dochował się najlepszej w Polsce ekipy technicznej pod wodzą Ryśka Wojdaka. Gościom festiwalu dawało to spory komfort, niezależnie od wrażeń wynikających z oglądania produkcji filmowych. Szkolna geografia w latach 70. i 80. kazała Konin, Koło i Turek kojarzyć jedynie z kopalniami odkrywkowymi, a przecież w Koninie np. stoi najstarszy na terenie Polski i w tej części Europy słup drogowy z piaskowca, z interesującymi inskrypcjami z 1151 r. Wskazywał połowę drogi między Kruszwicą a Kaliszem, które były wówczas jednymi z najważniejszych grodów ziem polskich. Zachwyt wzbudzają tu zielone, ukwiecone skwery miejskie, bliskość jezior i prasłowiańskie klimaty. Niedaleko stąd znajduje się także legendarne Gopło z jego historią o królu Popielu, a spacerowy statek wożący turystów nosi imię „Dziwożona”, od słowiańskiej szpetnej demonicy porywającej dzieci. W Koninie widoczne są też najstarsze w Rzeczypospolitej ślady kultury żydowskiej. I choć na miejscu rytualnej mykwy stanął supermarket, wciąż można podziwiać piękną, odnowioną synagogę, w której mieści się biblioteka. Obok znajduje się zachowana do dziś dawna szkoła talmudyczna. Mówi się, że naziści, likwidując ślady kultury żydowskiej, nie zauważyli jednej gwiazdy dawidowej w metalowym ogrodzeniu synagogi. Gwiazda ta miała przetrwać okres okupacji nietknięta. A jeżeli ktoś poszukuje innej duchowej inspiracji, może się udać do oddalonego o 12 km Lichenia – jednak mało prawdopodobne, że odnajdzie tam natchnienie. Raczej zagubi się w przestrzeniach pełnych plastikowego kiczu, złota, bizantyjskiego przepychu z motywami husarskimi, okraszonego śpiewem ptaków z playbacku. Wystraszy się orłów patriotycznie rozcapierzających pazury, „obrońców polskich ziem” przyczajonych na postumentach, a za wszystko złoży dobrowolną ofiarę, począwszy od parkingu, poprzez toaletę, aż po 114-metrowy punkt widokowy ponad złotem dachów licheńskiego sanktuarium – 5 zł winda, 2 zł – dla amatorów wspinaczki po 762 schodach. Kiedy kilku turystom z pokładu „Dziwożony” ukazało się złoto kopuły i wieży Lichenia – zagapili się, myśląc, że to meczet. Powitalny rejs, jak ten w „Rejsie”, pełen filozoficzno-filmowo-życiowych dywagacji, nie miał swojego inżyniera Mamonia i „głupiego kaowca”.

Amatorzy chcą się sprawdzić

Od dokładnie 20 lat jeździ się „do Konina”, „do Jadwigi Kujawińskiej”, dyrektor Centrum Kultury i Sztuki w Koninie, co w środowisku amatorów filmowców jest jednoznaczne z Ogólnopolskim Konkursem Filmów Amatorskich. Wcześniej OKFA wędrował z miasta do miasta. Nosi imię prof. Henryka Kluby, wieloletniego szefa jury tego festiwalu. Jak potwierdza Stanisław Puls, nie ma w Polsce starszego przeglądu filmów amatorskich, nieprofesjonalnych czy niezależnych – jak kto woli. Spośród 183 filmów do konkursu wybrano 50, nie dłuższych niż 30 minut, a w foyer kina rozwieszono najlepsze polskie plakaty filmowe – kawał dobrej grafiki i malarstwa – często starsze niż wielu uczestników konkursu.
Ci, których najdą wątpliwości, jak się ma polski film amatorski, mogą być spokojni
– chyba nie jest źle. Przekonuje o tym parę pięknych, bolesnych opowieści o samotności, starzeniu, jak wyróżnione „za wrażliwość” Daniela Zielińskiego „Takie życie” o samotności dzieci i rodzinnych relacjach z nimi w roli głównej, jak „Wycieczka” Bartka Kruhlika czy „Babcia wyjeżdża” Tomasza Jurkiewicza. Nie sposób nie wspomnieć dobrze już znanego i nagradzanego na festiwalach filmu o apostazji, na którą trudno Kościołowi katolickiemu i katolickiemu społeczeństwu się zgodzić. Raczej wolą „niewiernego przepędzić”, jak w filmie Bartka Tryzny „Apostata”. Inne nagrodzone dzieło to śląskie klimaty – sportowa, łyżwiarska, prawdziwa opowieść Wojciecha Wikarka o hokeistkach „Gdyby nie to, że tak ślisko 2”. Autor do Konina przyjechał ze swoją pełną temperamentu 75-letnią mamą Krystyną, pracującą w TVP Katowice i od wielu lat zajmującą się oprawą muzyczną. – Chyba już muszę się pogodzić z tym, że jestem chodzącą historią – śmieje się, wspominając różne systemy polityczne, różnych szefów i bardzo mało elegancki sposób przekazania jej informacji o wysłaniu na emeryturę: w wejściu do toalety. Z filmów nagrodzonych warto jeszcze wspomnieć „Szukając żubrów” Jacka Dworakowskiego z Gdyni. Pytanie: „Czy są tu żubry?”, prowokowało intymne, ludzkie opowieści o historii terenów pogranicza Polski i Białorusi, o języku, wymierających wioskach, starości, miłości do ziemi. A żubry? Wystarczyło, że były pretekstem. Niektóre filmy to raczej sygnały ważnych społecznych problemów, a nie świetne produkcje, ale czy to mało? – Można tworzyć do szuflady, ale to bliższe poetom, pisarzom. Filmów nie robi się dla siebie. Określenie „film amatorski” nie jest pejoratywne, twórca ma imperatyw, pasję, a wszyscy podlegamy potrzebie konfrontacji, konkursu, rankingu. Czy ci, którzy nie dostali nagród, zrobili gorsze filmy? Im też należy się uznanie. Może filmy nie były dostatecznie dobre. I z tym ambiwalentnym uczuciem was pozostawię – zakończył szef jury, prof. Stefan Czyżewski. A Krzysztof Majchrzak w elegancko wyprasowanej pomarańczowej koszuli („to mój garnitur”), który nie uznaje kantów na rękawach ani kantów w życiu, dodał na koniec: – Za tę porcję uczciwości dziękuję! To mój człowieczy tobołek, który stąd wywiozę. Tak trzymajcie!