Książki historyczne

Kolumnę opracował Grzegorz Sołtysiak

Ludwik Hass
Świat wolnomularski. Konkrety
Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu
Łowicz 2004

Najnowsza książka najwybitniejszego polskiego znawcy wolnomularstwa. Autor dokonał udanej próby zarysowania w miarę pełnego i wiarygodnego mikrokosmosu – świata masonerii. Skupił się na sprawach do tej pory traktowanych pobocznie: liczebności, odłamach, ponadpaństwowych porozumieniach i organizacjach. Na szczególną uwagę zasługują te rozdziały, które dotyczą masonerii afrykańskiej, australijskiej i działającej w Ameryce Południowej, czyli właściwie czytelnikowi nieznanej. Z pracy Hassa możemy dowiedzieć się, że np. w Kairze w latach 30. działało ponad 80 lóż masońskich, a najstarsza loża brazylijska – Wielki Wschód Brazylii – powstała w 1822 r. i w latach 30. XX w. zrzeszała ponad 10 tys. adeptów.
Pierwszy tom obejmuje okres od dojścia faszystów do władzy w Niemczech i początków represji antywolnomularskich w dużej części Europy po koniec II wojny światowej.

Oblicza Marca 1968
praca zbiorowa pod red. Konrada Rokickiego i Sławomira Stępnia
Instytut Pamięci Narodowej
Warszawa 2004

Marzec \’68 ma bogatą literaturę. Powstało kilka cennych monografii, z pracą Jerzego Eislera na czele, wiele zbiorów dokumentów. Najnowsza praca przynosi istotne uzupełnienie naszego stanu wiedzy – osiem szkiców regionalnych, dotyczących wydarzeń marcowych na Wybrzeżu, Śląsku, Kielecczyźnie, w Wielkopolsce, Krakowie, Lublinie, Łodzi i Wrocławiu. Burzą one tezę o „warszawskim” przebiegu wydarzeń oraz ukazują represje w wymiarze prowincjonalnym. Cennym uzupełnieniem studiów jest artykuł J. Eislera o „marcowym” zasobie archiwalnym, znajdującym się w zbiorach Instytutu Pamięci Narodowej.

Stefan Wolle
Wspaniały świat dyktatury
Wiedza Powszechna
Warszawa 2003

Jedna z najciekawszych prac historycznych ukazujących życie codzienne NRD. Autor przedstawia czasy Ericha Honeckera z perspektywy szarego człowieka. Dla czytelnika z Polski, u którego głęboko zakorzenił się stereotyp posłusznego Niemca, karnego i wiernego socjalistycznej ojczyźnie, lektura książki może być dużym odkryciem. Z jednej strony, jest to kraj całkowicie kontrolowany przez STASI – enerdowską policję polityczną, z drugiej, kraj,
gdzie uprawiano seks częściej i intensywniej niż w RFN. W NRD nie było kartek żywnościowych, ale np. w trakcie tzw. kryzysu kawowego tę popularną używkę zastąpiła mieszanina kawy, suszonych buraków cukrowych, cykorii, żyta i jęczmienia. Autor nie zapomina także o Polakach. Opisuje reakcje NRD na powstanie „Solidarności” oraz na wprowadzenie ruchu bezwizowego w latach 70. Stosunek Niemców do Polaków ilustruje dowcipem: na moście „przyjaźni” w Słubicach spotykają się dwa psy, niemiecki i polski. – Czego chcesz? – pyta pierwszy. – Porządnie się najeść – odpowiada polski. – A ty? – pyta niemieckiego. – Choć raz porządnie sobie poszczekać.
Kiedy czytamy monografię Stefana Wollego, jedna rzecz tylko przeszkadza – poczucie żalu, że na razie żaden polski historyk nie zdobył się na podobne opisanie PRL.

Andrzej Garlicki
Rycerze Okrągłego Stołu
Czytelnik
Warszawa 2004

O Okrągłym Stole napisano wiele książek, ale takiej jeszcze nie było. Wybitny historyk dziejów najnowszych podjął próbę ukazania wydarzeń z końca lat 80. poprzez głównych aktorów wydarzeń. Wybrał 27 polityków i przedstawił ich sylwetki. Wszystkie biogramy podzielone są na kategorie. W pierwszej – „autorów i reżyserów” – znaleźli się Wojciech Jaruzelski i Lech Wałęsa, „inspicjentami” byli ksiądz Alojzy Orszulik i arcybiskup Bronisław Dąbrowski. Jak autor pisze we wstępie, „wybór postaci i ich układ mają charakter subiektywny”, nie jest to jednak wybór przypadkowy. Wynika on z rzeczywistego układu ówczesnych sił politycznych. Biogramy nie kończą się na 1989 r., Garlicki doprowadza je praktycznie do dnia dzisiejszego, niekiedy dalsze losy bohaterów są równie ciekawe, jeżeli nie ciekawsze. Książka jest świetnym uzupełnieniem poprzedniej pracy autora, także poświęconej wydarzeniom Okrągłego Stołu – „Karuzeli”.

Maria Kwiatkowska
Listy z zesłania
Comandor
Warszawa 2003

Przepięknie wydany zbiór listów pisanych w latach 1940-1941 z zesłania na Uralu. Korespondencja, choć obejmuje jedynie 14 miesięcy, ukazuje pełny, niezafałszowany obraz życia deportowanych Polaków. Dowiadujemy się nie tylko o codziennych troskach polskiej rodziny na Syberii, lecz także o warunkach pracy i życia. Listy uzupełnione są wspomnieniami osób, które również znalazły się w Kostousowie – tak nazywała się ta syberyjska wioska – oraz unikalnymi zdjęciami.

Życie codzienne
Polaków na przełomie XX i XXI w.
praca zbiorowa pod red. Rocha Sulimy
Oficyna Wydawnicza „Stopka”
Łomża 2003

Książki o życiu codziennym w różnych wiekach zawsze robiły furorę wśród czytelników. Lubimy czytać o tym, jak kiedyś bawiono się, mieszkano, co kiedyś jedzono.
Miłośnicy tego gatunku będą mieli ogromną frajdę, czytając m.in. szkice o życiu codziennym ulicy i współczesnym języku Polaków.