Łamanie w kościach

Na choroby reumatyczne najczęściej zapadają osoby ambitne, prężne, koncentrujące się na swojej karierze

Reumatyzm zwykle jest utożsamiany z bólem stawów. Naprawdę jednak stanowi zbiór ponad stu jednostek chorobowych o różnych przyczynach i różnym przebiegu. Na choroby reumatyczne najczęściej zapadają osoby ambitne, prężne, koncentrujące się na swojej karierze, pracoholicy żyjący w dużym napięciu. To by wskazywało, że do reumatyzmu ma się nie tylko predyspozycje genetyczne, ale i psychiczne.
W Polsce na choroby reumatyczne cierpi ponad 5 milionów osób. Ponad 75% niepełnosprawnych z powodu reumatyzmu jest uzależnionych od pomocy innych w wykonywaniu najprostszych czynności życiowych.

Dlaczego staw boli?

W przypadku zapalenia stawu dochodzi do wzmożonej produkcji mazi stawowej, a co za tym idzie, do wystąpienia bólu. Zaatakowany staw puchnie, a torebka stawowa jest mocno napięta. Często też występuje zaczerwienienie chorego miejsca, uczucie gorąca i ograniczona zdolność poruszania.
Choroby stawów są efektem starzenia (na chorobę zwyrodnieniową cierpi połowa ludzi po sześćdziesiątce), nadmiernego obciążenia stawów i infekcji. Sprzyjają im ponadto: urazy, predyspozycje dziedziczne, zbyt obfita masa ciała oraz nieprawidłowości w budowie kośćca. Z czynników zewnętrznych najważniejsze są: chłód i wilgoć, ponadto zmiany ciśnienia atmosferycznego i jonizacji powietrza.
Pewne rodzaje zapalenia stawów są efektem przedostania się do torebki stawowej zarazków chorobotwórczych. Może się to zdarzyć, gdy np. w wyniku skaleczenia dojdzie do otwarcia torebki stawowej. Konieczne jest wówczas jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza, aby oczyścić ranę i jamę stawową. Do zapalenia stawów może też dojść poprzez infekcje przenoszone drogą płciową, jak rzeżączka czy zespół Reitera. Zmiany w stawach pociąga też za sobą choroba zwana układowym toczniem rumieniowatym czy defekt metaboliczny, często dziedziczny, jak np. dna.

Jak rozpoznać reumatyzm?

Ból stawów nie zawsze oznacza reumatyzm. Może też być objawem np. grypy lub przeziębienia, początkiem choroby samych stawów albo odpowiedzią organizmu na zbliżającą się zmianę pogody. Niejednego strzyka w kolanie, gdy ma padać. Wiele osób odczuwa wtedy łamanie niemal we wszystkich kościach.
Bardzo charakterystycznym symptomem, który odróżnia bóle reumatyczne od pozostałych, jest towarzyszące stawowym bólom ogólnie złe samopoczucie. Objawami sugerującymi chorobę są także:
– stały ból stawu lub stawów,
– spuchnięty i zniekształcony staw,
– niedokrwistość,
– niewielka gorączka,
– symetryczność polegająca na tym, że ból stawu w jednej kończynie towarzyszy takiemu samemu bólowi w drugiej (często są to nadgarstki),
– rozkład nasilenia bólu: rano ból jest bardziej dokuczliwy, w ciągu dnia łagodnieje.
Reumatoidalne zapalenie stawów jest chorobą atakującą cały organizm, często także serce, płuca, inne narządy wewnętrzne, uszkadza naczynia krwionośne, co jest szczególnie niebezpieczne. Pierwszym sygnałem jest ból i obrzęk stawu lub stawów. Badanie radiologiczne oraz badanie ruchomości stawów potwierdza rozpoznanie i określa rodzaj zapalenia stawów bądź zmian zwyrodnieniowych. Badanie krwi (na ASO) i płynu stawowego ujawni ewentualną obecność czynnika reumatoidalnego (nieprawidłowe przeciwciało, które wykrywa się u ok. 80% chorych; zdarza się, że test trzeba kilkakrotnie powtórzyć). Obecność bakterii w płynie stawowym świadczy o infekcyjnej postaci zapalenia stawów.
Zapalne stany reumatyczne mogą dawać o sobie znać już w młodości. W ok. 10% przypadków (u kobiet trzykrotnie częściej niż u mężczyzn) choroba ma szczególnie ciężki przebieg: chorzy szybko tracą możliwość samodzielnego poruszania się.
Na reumatoidalne zapalenie stawów częściej zapadają kobiety. Między 25. a 40. rokiem życia u nich symetryczność bólu i sztywność stawów najczęściej jest sygnałem tej choroby. Jeżeli jednak podobne objawy dopadły kobietę po 45. roku życia – bardziej prawdopodobne jest to, że nie jest to objaw reumatyzmu.
Zdarza się, że obrzęk i ból pojawiają się jednocześnie w wielu stawach, głównie w rękach i stopach. Możliwe, że jest to reumatoidalne zapalenie stawów, ale należy rozważyć również tzw. zespół Reitera, w którym kilka stawów jest bolesnych i obrzmiałych, a dodatkowo stwierdza się także stan zapalny w obrębie oka i cewki moczowej. Zespół Reitera częściej występuje u młodych mężczyzn i prawdopodobnie jest to nietypowa reakcja na choroby przenoszone drogą płciową.

Od aspiryny po skalpel

Celem leczenia reumatyzmu jest zahamowanie rozwoju choroby i utrzymanie zdolności ruchowej zaatakowanej części ciała. Terapię należy rozpocząć, gdy wystąpią pierwsze niepokojące objawy bólów stawowych, gdy nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian w stawach. Reumatoidalne zapalenie stawów najszybsze postępy czyni w pierwszych trzech latach choroby. W tym czasie trzeba działać radykalnie, szybko i jak najskuteczniej. Bóle stawowe nie są w tym okresie zbyt silne, toteż chorzy często po ich ustąpieniu odstawiają leki, nie myśląc o konsekwencjach.
Podstawowe zasady postępowania leczniczego w chorobach reumatycznych to łączenie farmakologii i fizykoterapii, niekiedy wskazany jest też odpoczynek lub leczenie uzdrowiskowe. Środki farmakologiczne stosowane w leczeniu zapalenia stawów to przede wszystkim leki hamujące proces zapalny i łagodzące ból. Dwie podstawowe grupy leków to: niesteroidowe leki przeciwzapalne i kortykosteroidy. Lekiem stosowanym od dawien dawna w grupie pierwszej jest kwas acetylosalicylowy, czyli popularne aspiryny albo – dla osób źle je tolerujących czy z przeciwwskazaniami – np. ibuprofen.
Kortykosteroidy są lekami o silnym działaniu, stosowanymi tylko w przypadkach, gdy leki niesteroidowe nie wystarczają. Kuracja nimi z reguły jest krótkotrwała, gdyż dają niepożądane skutki uboczne, jak zmniejszenie ogólnej odporności, zmniejszenie masy kostnej itp. Nie pozbawione negatywnych skutków jest także często stosowane leczenie złotem, a właściwie solami złota. Oczywiście, o tym, jakie środki zostaną w danym przypadku zastosowane, decyduje lekarz.
Pomocna jest krioterapia, czyli leczenie zimnem, jontoforeza (kombinacja działania prądu elektrycznego i leków zawartych w maści), odciążenie bolących stawów, hydroterapia.
Bóle stawów łagodzi rozgrzewanie maściami, specjalnymi plastrami. W aptekach dostępne są różnego rodzaju maści i żele o działaniu przeciwzapalnym, przeciwzakrzepowym, przeciwobrzękowym i regeneracyjnym (np. Mobilat, Voltaren), które można stosować przy miejscowych odczynach zapalnych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej i reumatoidalnego zapalenia stawów. Dobre efekty daje przyklejanie na bolących miejscach rozgrzewających plastrów.
Nieodzownym warunkiem spowolnienia postępu choroby – a bywa, że i jej zatrzymania – jest rehabilitacja ruchowa. Chodzi tu o zestawy ćwiczeń dostosowanych do możliwości każdego pacjenta, wykonywanych pod kierunkiem doświadczonego rehabilitanta i konsultowanych przez lekarza reumatologa. To bardzo ważne, aby za nasz reumatyzm wzięli się specjaliści. I to w miarę wcześnie, gdy tylko zostanie postawiona diagnoza. Rehabilitacja ma za zadanie zapobiec sztywnieniu stawów, zanikom mięśni i wiotczeniu wiązadeł.
Czasem w leczeniu reumatyzmu niezbędny jest skalpel. Operacja ma na celu plastykę stawu i dzięki temu przywrócenie sprawności ruchowej choremu. W przypadku niektórych zniszczonych chorobą stawów możliwa jest pełna ich rekonstrukcja, na przykład stawów stopy, nadgarstka, zastąpienie stawów biodrowych, kolanowych, barkowych czy ręki implantami z metalu lub plastiku.
Rewolucji w chirurgii stawów dokonała mikrochirurgia, która pozwala na wprowadzenie giętkiej rurki zaopatrzonej w system optyczny (artreskopu) do chorego stawu. Chirurg na ekranie monitora widzi dokładnie wnętrze stawu i przy pomocy mikronarzędzi operuje.
Innymi zabiegami są: osteotomia polegająca na wycięciu fragmentu kości i wyrównanie pozostałej jej części, i synowektomia, gdzie usuwa się chorą błonę maziową kaletki.

Odpowiednie nastawienie psychiczne pacjenta to 80% sukcesu leczenia

W chorobie nie jesteś sam

Niezwykle istotna w łagodzeniu przebiegu choroby reumatycznej jest rehabilitacja psychiczna, czyli nauka pozytywnego nastawienia, pokonywania depresji i załamań, budowania więzi między rodziną, chorym i lekarzem, uczenia się normalnego życia i czerpania z niego radości mimo choroby. Specjaliści z Instytutu Reumatologicznego w Warszawie podkreślają, że odpowiednie nastawienie psychiczne pacjenta do swojej choroby i terapii to 80% sukcesu leczenia. Niezwykle ważnym ogniwem w terapii chorób reumatycznych są bliscy chorego. Nie tylko rodzina, ale i przyjaciele czy osoby podobnie cierpiące, które stanowią dla siebie grupy wsparcia.
Na całym świecie ludzie cierpiący na schorzenia reumatyczne tworzą organizacje samopomocy, których celem jest wzajemne wspieranie się w pokonywaniu choroby. A także wspieranie się rodzin chorych i niesienie sobie wzajemnej pomocy w walce z trudnościami dnia codziennego. W Polsce także od roku 1993 działa Stowarzyszenie Reumatyków i Ich Sympatyków ułatwiające chorym kontynuowanie terapii ruchowej i psychicznej po opuszczeniu przez nich szpitala czy powrocie z sanatorium do domu.
Wszystkie formy aktywności Stowarzyszenia i jego program wynikają z konkretnych potrzeb ludzi chorych i ich rodzin. Organizacja stara się przede wszystkim przywrócić tych ludzi normalnemu życiu społecznemu, przeciwdziałać ich izolacji. Stowarzyszenie organizuje letnie turnusy rehabilitacyjne dla swoich członków, pomaga im w znalezieniu pracy, podnoszeniu kwalifikacji, radzeniu sobie z chorobą i ograniczeniami, które powoduje, stwarza możliwości rozwoju. Prawie jedna trzecia członków Stowarzyszenia to ludzie, którzy nie przekroczyli 30. roku życia. Nie wszyscy są chorzy, gdyż w Stowarzyszeniu jest także sporo sympatyków – po prostu ludzi pragnących pomóc. “Dobrymi duchami” organizacji i jej animatorami od samego początku są: Dorota Rdzanek, Hanna Żechowska, Stanisław Niewiadomski, Janusz Rabiak i dr Bożena Moskalewicz. Patronat nad Stowarzyszeniem od chwili jego powstania objęła firma SmitchKleine Beecham Pharmaceuticals, dzięki której organizacja mogła wynająć salę gimnastyczną ze sprzętem rehabilitacyjnym z prawdziwego zdarzenia i zatrudnić wykwalifikowanego rehabilitanta. Stowarzyszenie jest otwarte na każdą inicjatywę pomocy.

Stowarzyszenie Reumatyków i Ich Sympatyków
ul. Nowogrodzka 16/27
00-511 Warszawa
tel. (0-22) 621 97 20