Nabrani na opiekę

Autor: Beata Czechowska-Derkacz | 13 lipca, 2003

Mieszkańcy domu opieki dowiedzieli się, że pieniądze, które wpłacali na własne mieszkania, to darowizna dla parafii

– Trzeba mieć ideę i umieć ją zrealizować – przekonywał parafian w 1992 r. ksiądz Julian N. Wtedy jeszcze proboszcz gdańskiej parafii pw. św. Kazimierza. Z parafii można było wziąć kolorowy folder. „Dom przeznaczony jest zarówno dla osób samotnych, jak i małżeństw, które mogą zakupić jedno bądź dwa mieszkania, każde o pow. 30 m kw., w zależności od swoich potrzeb”, głosił tekst reklamowy. Ze zdjęć uśmiechał się ks. Julian pochylony nad starszym panem na wózku inwalidzkim. Dziś przed sądem ks. Julian N. zeznaje, że nie miał wpływu na treść tego folderu i parafia nie jest autorem tekstu. Twierdzi też, że nigdy nikomu nie obiecywał mieszkań na własność. Ale wielu pensjonariuszy Domu Opieki Złota Jesień – nie tylko ci, którzy przed sądem domagają się zwrotu pieniędzy wraz z odsetkami albo uznania ich za właścicieli mieszkań – opowiada zgoła inne historie. Godzą się na rozmowę, tylko pod warunkiem że nie podam ich nazwisk. – Jak się nie bać, jeżeli 84-letni człowiek dostaje wypowiedzenie i ma się przeprowadzać nie wiadomo dokąd w ciągu miesiąca? – tłumaczą. Mówią też, że mają dość pohukiwań księdza wołającego z ambony, że wbili mu nóż w plecy i że do nieba idzie się tylko za dobre uczynki.

Darowizna z musu
Skusiła ich obietnica stałej opieki. Sprzedali swoje mieszkania lub oddali je dzieciom i wnukom. W połowie lat 90. płacili najpierw 500 zł, później 700 zł za metr kw. Wówczas była to średnia rynkowa cena mieszkania własnościowego w Gdańsku. Mieszkania miały mieć powierzchnię 30 m kw., ale okazało się, że są o 7–8 m mniejsze. Zaczęły się nieporozumienia z ks. Julianem N., od którego domagali się rozliczeń. Dowiedzieli się też, że pieniądze, które – jak sądzili – wpłacają na własne mieszkania, to darowizna dla parafii. Ostatnie raty wpłacali w banku, gdzie parafia miała konto. Tam kasjerka w okienku poinformowała ich, że jeśli na blankiecie wpłat nie dopiszą „darowizna dla parafii”, pieniędzy nie przyjmie. Wielu się ugięło, inni się upierali. Jedna z mieszkanek poszła później z tą „darowizną” do urzędu skarbowego, żeby odpisać sobie od podatku. Dowiedziała się, że nie może być mowy o darowiźnie, skoro w zamian otrzymała mieszkanie.
Wciąż jednak nie mogę zrozumieć, dlaczego podpisali umowy, w których są określeni mianem „lokatorów”, skoro byli przekonani, że wpłacają pieniądze na własne mieszkania.
– Takie umowy dostaliśmy – tłumaczą – mogliśmy podpisać albo te, albo… żadne. Poza tym zaufaliśmy księdzu! – powtarzają.
Niemal na każdej widnieje inny dopisek. Komuś udało się wywalczyć u księdza dopisanie do umowy żony, komuś córki czy syna. Jedna z mieszkanek wymogła na księdzu podpis pod oświadczeniem na umowie wstępnej, że pieniądze wpłaciła na własnościowe mieszkanie. To było jeszcze w 1995 r., trzy lata przed wprowadzeniem się do domu w Gdańsku na ul. Hynka 12.
– Te umowy były nazwane standardowymi, ale żadnych standardów nie trzymają – tłumaczy Lech Toporek, pełnomocnik mieszkańców skarżących parafię. – Nazywa się ich „lokatorami”, oczywiście w cudzysłowie, ale w tej samej umowie umieszcza się cenę za 1 m kw. mieszkania i określa wielkość. Teraz ksiądz tłumaczy, że pieniądze wpłacali na opiekę medyczną, kiedy już będą obłożnie chorzy. Ale fizycznie taki medyczny fundusz nie istnieje.
Najbardziej rozżaleni są brakiem opieki medycznej, którą im obiecywano. Pokazują zakryte obrazami dziury w ścianie ze sterczącymi kablami, gdzie miały być dzwonki wzywające pielęgniarki. – To miał być dom środowiskowo-rodzinny dla starszych ludzi, a nie dom opieki społecznej i dla obłożnie chorych. Oszukano nas – twierdzą.
W Domu Opieki Złota Jesień na parterze mieszkają ludzie obłożnie chorzy. – To zakład opiekuńczo-pielęgnacyjny. Przebywa tu około 40 osób, na jednej zmianie pracują cztery pielęgniarki, na noc zostaje jedna – tłumaczy kierownik administracji. Aby podać mi te informacje, musiał uzyskać zgodę ks. Juliana N., dyrektora i kapelana domu. Zastrzega, że zakład nie spełnia roli hospicjum, tylko oddziału dla osób wymagających stałej opieki, która kosztuje tu miesięcznie około 1,6 tys. zł. Na trzecim piętrze mieszka 28 osób skierowanych do Złotej Jesieni przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdańsku. Miesięczny pobyt kosztuje 1970 zł.
– Zatrudniamy sześć pielęgniarek na pełnych etatach – wyjaśnia Wiesława Olsza, kierowniczka DPS w Złotej Jesieni. Jest oburzona stwierdzeniami, że dla 45 „lokatorów”, mieszkających w większości na drugim piętrze, nie ma opieki. – Mogą w każdej chwili zadzwonić po pielęgniarki z dołu albo z trzeciego piętra. Na dole są też specjalistyczny gabinet lekarski i sala gimnastyczna – tłumaczy Wiesława Olsza, przekazując mi pismo protestacyjne w obronie ks. Juliana N., podpisane przez personel, wolontariuszy i samorząd domu: Wacława Helińskiego, Wiesława Gawrońskiego, Ewę Morawską, Janinę Turowską, Irenę Boską, Emilię Koper i Alicję Malec.
Moi rozmówcy twierdzą jednak, że oni z tej opieki praktycznie korzystać nie mogą. – Moja żona już nie żyje. Wprowadziliśmy się tu razem. Chorowała na raka, a ja byłem zrozpaczony i nie umiałem się nią zajmować. Wynajmowałem pielęgniarki, płaciłem za lekarza i wzywałem pogotowie – opowiada jeden z mieszkańców. Kolejny mówi o miłej i uczynnej pielęgniarce, która wezwana przez niego na pomoc do podniesienia sparaliżowanej żony przyszła niemal natychmiast. – Co z tego, skoro dosłownie za minutę musiała biec na dół. Zadzwonił po nią telefon komórkowy – dodaje.
Na rozprawie sądowej podano nazwisko emerytowanej lekarki, która miała opiekować się „całodobowo” lokatorami z drugiego piętra. Opiekuje się, ale z życzliwości, bo nikt jej za to nie płaci. Jest tylko mieszkanką domu. Gabinet lekarski, na którym wisi tabliczka z nazwiskami kilku specjalistów i godzinami przyjęć (godzinę lub dwie w tygodniu), jest zamknięty w ciągu kolejnych trzech dni, kiedy odwiedzam dom. Zamknięte są też niewielka sala gimnastyczna oraz klubokawiarnia mieszcząca się tuż pod pokojami dla chorych. Otwarte przez cały czas są drzwi do kaplicy zbudowanej ze składek mieszkańców. Z boku wisi mała tabliczka z podziękowaniami dla ks. Mieczysława. – To miejsce powstało dzięki jego staraniom, póki on był tu kapelanem, było znośnie. Złoty człowiek. Od razu rozliczył się z nami z każdej złotówki – wyjaśnia pan Zbigniew.
– Teraz trudno tu żyć – wtórują mu kolejne osoby – ciągłe awantury, stres. Jeden mieszkaniec się powiesił.
– Moi klienci zgodnie twierdzą, że gdyby od początku wiedzieli, iż nie będą właścicielami tych mieszkań i że nie mają co oczekiwać opieki, nigdy nie sprzedaliby swoich lokali – podsumowuje Lech Toporek.

Prawda wyjdzie na jaw
Mieszkańcy, którzy skarżą parafię, byli także na rozmowie u ks. Leszka Laskowskiego, nowego proboszcza: – W pierwszym tygodniu mojej pracy – mówi ksiądz – osoby te przyszły się przedstawić i poinformować, że kierują sprawę przeciwko parafii do sądu. Wśród poruszonych problemów zaszokowało mnie stwierdzenie, że w Złotej Jesieni przeszkadzają im ludzie ciężko chorzy. Mówili, że miał to być dom rodzinny i wprowadzili się tam nie po to, żeby patrzeć na ludzi chorych. A przecież oni także mogą kiedyś zachorować i te pieniądze wpłacali właśnie po to, żeby mieć później bezpłatną opiekę. Nikt nigdy nie obiecywał im mieszkań na własność, bo tak nie działa żaden dom opieki. Gdyby byli właścicielami, mogliby swoje lokale wynająć albo przekazać rodzinie. Co wtedy zostałoby z idei tego domu?
Proboszcz nie dziwi się, że lokatorzy skarżący parafię otrzymali wypowiedzenia. – Osoby te albo mają mieszkania własnościowe, albo przez kilka lat nie płaciły czynszu. (Niektórzy uiszczali tylko jego część). Jeżeli nie są zadowolone z pobytu, mogą przenieść się gdzie indziej, otrzymają zwrot wpłaconych pieniędzy. Bez odsetek – deklaruje ks. Laskowski.
Czynsz w podstawowym wymiarze płacił jeden z mieszkańców, choć zamiast 30 m kw. otrzymał maleńkie pomieszczenie, które nazywa magazynowym. Dwie osoby mają mieszkania własnościowe. – W testamencie zapisane mieszkającym w nich dzieciom i wnukom – irytują się. – A księdzu, który przecież mieszka w Złotej Jesieni, nikt nie liczy mieszkań otrzymanych od starszych ludzi jako darowizna dla parafii w zamian za pobyt na Hynka – odpiera zarzuty pan Stanisław.
Dwie mieszkanki były też w kurii. – Wysłuchałem ich, ale nie mogę ingerować w ten konflikt, bo trwa sprawa sądowa. Jestem przekonany, że prawda wyjdzie na jaw – mówi ks. kanclerz Stanisław Zięba.
Parafia pw. św. Kazimierza otrzymała od miasta nieodpłatnie w wieczyste użytkowanie trzy działki o łącznej powierzchni ponad hektara. Na cele charytatywne. Zgodnie z założeniami inwestycji funkcjonuje tylko dom Złota Jesień (choć i tam opieka jest przecież płatna), otoczony niewielkim pasem zieleni. Ale zamiast ogrodu urządzono strzeżony, płatny parking na kilkaset samochodów. Czwartą działkę (wielkości niemal 2 ha) parafia otrzymała w dzierżawę do 2003 r. na cele rekreacyjno-sportowe. Na niej też jest płatny parking. – Zgodnie z planem ta ostatnia działka jest przeznaczona na cele oświatowe. Parafia wystąpiła o nieodpłatne przekazanie tej działki w wieczystą dzierżawę, ale musieliśmy odmówić. Nikt nam przecież nie zagwarantuje, że jeśli zbuduje tam szkołę, to nie będzie pobierał czesnego. Działkę będzie można nabyć jedynie w drodze przetargu, który zostanie wkrótce rozpisany – zapewnia Wiesław Bielawski, wiceprezydent miasta Gdańska ds. polityki przestrzennej.
Dom i przyległa działka są własnością parafii, ale w kwietniu 1998 r. zawarto umowę pomiędzy parafią pw. św. Kazimierza, którą reprezentował wówczas jako proboszcz ks. Julian N., a Stowarzyszeniem Domu Opieki Złota Jesień, reprezentowanym przez wiceprezesa (prezesem stowarzyszenia był także ks. Julian N.). Na mocy tej umowy parafia zezwala stowarzyszeniu na bezpłatne użytkowanie domu, a w załącznikach określono liczbę mieszkań, ich powierzchnię oraz cele, jakie musi spełniać placówka, dołączono statut i regulamin. Ale w kolejnej umowie, zawartej w lipcu 1998 r., która przekazuje zarządzanie Złotą Jesienią stowarzyszeniu, nie ma już liczby mieszkań.
– Kto się zorientuje w sytuacji tego domu, kiedy umrzemy za 10-15 lat? – pyta pan Zbigniew. – Wprowadzą się tu rynkowi klienci, którzy będą słono płacić za opiekę. Po nas ślad zaginie.
Duńczycy przekazali parafii nieodpłatnie projekt domu, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej – część funduszy. Ufundowano im tuż przed wejściem do domu dwie pamiątkowe tablice. Lokatorom, którzy – jak wynika z podpisanych umów – przekazali wspólnie niemal 2 mln zł, nikt pamiątek nie zafundował.

dziennikarka „Głosu Wybrzeża”

Imiona bohaterów reportażu na ich prośbę zostały zmienione.