W najnowszym (10/2020) numerze Przeglądu polecamy

Autor: Przegląd | 2 marca, 2020

W poniedziałek 2 marca w kioskach 10 numer tygodnika PRZEGLĄD (dostępny także w wersji elektronicznej). Polecamy w nim:

TEMAT Z OKŁADKI
Kończmy z reprywatyzacją
Reprywatyzacja, mimo że nie uchwalono w Sejmie stosownej ustawy, miała miejsce i wciąż trwa. Drogą sądową „odzyskiwane” są kolejne nieruchomości. Pałace, kamienice, place, parki… Mechanizmy, które pozwalały zwracać byłym właścicielom – czy raczej ich spadkobiercom – nieruchomości, nie zostały zdemontowane. Prawo i Sprawiedliwość, mimo że krzyczy o „złodziejskiej reprywatyzacji”, w tym wszystkim uczestniczy. Rządzi już pięć lat i podtrzymuje patologiczny proceder. Może więc czas zakończyć tę szkodliwą dla państwa i społeczeństwa grę?

KRAJ
Boss uciekł z Warmii
Upadły sprzedane siedem lat temu niemieckiemu przedsiębiorcy zakłady odzieżowe Warmia w Kętrzynie. 130 doświadczonych szwaczek straciło pracę. Prywatyzację kętrzyńskiej firmy próbował powstrzymać prof. Tadeusz Iwiński, poseł SLD. Jako jedyny parlamentarzysta zareagował pod koniec 2012 r. na błagania załogi firmy, która miała przejść w ręce Waleriana Pichnowskiego – niemieckiego biznesmena o polskich korzeniach. „Jak można sprzedać firmę za niecałe 7 mln zł, jeśli tyle warte są same grunty, na których stoją zakłady?”, pytał z mównicy. Wtedy Warmia zatrudniała w sumie ok. 700 osób.

Najważniejsze, że się odważyliśmy
– Prób reaktywacji gminy Rytel było kilka i kończyły się klęską, gdyż wniosek o jej powołanie musiała przegłosować rada gminy miejsko- -wiejskiej, jaką jest Czersk. W 2011 r. ustawę zmieniono, głosowanie rady musi się odbyć, lecz nie jest wiążące. Wszystko zależy od decyzji ministra spraw wewnętrznych i administracji. Trzeba czekać, najważniejsze, że się odważyliśmy – mówi były sołtys Łukasz Ossowski. Tajemnicą poliszynela jest, że przeciwni oderwaniu się Rytla są także rytelscy radni. Podział gminy, jak wyjaśniał radca prawny na sesji 26 lutego, oznacza bowiem wygaśnięcie mandatów.

Ziemia – wielka cyfrowa fabryka
– To trochę tak, jakby w XIX w. całość szyn kolejowych, wagonów, lokomotyw, stacji, kolejarzy, kopalni węgla, hut stali należała do jednego albo dwóch właścicieli. A tak obecnie wygląda struktura posiadania kapitalizmu kognitywnego. Dlatego banki takie jak Goldman Sachs, JP Morgan czy ogromne fundusze inwestycyjne są najpotężniejsze, bo to przez nie przepływa większość obrotów. Jeszcze potężniejsze są Facebook, Google, Amazon, ponieważ przez nie przepływa większość informacji – tłumaczy ekonomista Jan J. Zygmuntowski, prezes Fundacji Instrat.

Jan Woleński – filozof aktywy
Już samo nazewnictwo tematów naukowych, którymi zajmuje się prof. Woleński, uhonorowany nagrodą Kowadła przez krakowskie Stowarzyszenie Kuźnica, może prowadzić do przekonania, że interesuje się on problemami bardzo teoretycznymi i metafizycznymi – stosowanie logiki do rozwiązywania zagadnień filozoficznych, problematyka prawdy, filozofia języka, logika filozoficzna, etyka, metaetyka, ontologia i filozofia prawa. Tymczasem, jak to podkreślano w czasie uroczystości, prof. Woleński, choć szybuje gdzieś w swoich kosmicznych analizach, równocześnie twardo stąpa po ziemi, czyta gazety, ogląda telewizję i zabiera głos w ważnych sprawach.

ZAGRANICA
Chiny w czasach zarazy
– Poprzednie ekipy były technokratyczne, rządzili inżynierowie, którzy nie zajmowali się ideologią. Xi Jinping wyszedł z zupełnie inną strategią, ogłaszając chińskie marzenie, i skumulował władzę w jednym ręku. W tej chwili, owszem, ma pełnię władzy, ale i pełnię odpowiedzialności. W takiej sytuacji myślenie jest proste – jeśli cesarz się nie sprawdził, to może stracił błogosławieństwo niebios? Czyli gramy o najwyższą możliwą stawkę – przekonuje prof. Bogdan Góralczyk, politolog i sinolog.

Jaskółki hamburskiej wiosny
Niemieccy socjaldemokraci oraz ich potencjalny sojusznik Zieloni mają powód do radości. W wyborach do lokalnego parlamentu Hamburga zwyciężyła SPD, która w przyszłości będzie mogła utworzyć stabilny rząd z rosnącymi w siłę Die Grünen. Co prawda, w porównaniu do wyborów z 2015 r. partia Norberta Borjansa i Saskii Esken straciła 6,4%, ale z 39,2% głosów znów okazała się pierwszą siłą polityczną w hanzeatyckiej metropolii. Nadal więc cieszy się tam poparciem, o którym w innych krajach związkowych mogłaby tylko pomarzyć.

Korrida z faszystowskim hymnem
W wyborach z 2016 r. skrajnie prawicowi populiści z partii Vox uzyskali ledwie 0,2% głosów. W listopadzie 2019 r. – 15% i 52 posłów. Polityka w Hiszpanii polaryzuje się z dnia na dzień. Kryzys kataloński obudził demony przeszłości. Hiszpański nacjonalizm i regionalizm przybierają na sile, a to wszystko sprzyja podziałom w społeczeństwie i jego radykalizacji. W państwie, w którym w XX stuleciu starcie lewicy i prawicy doprowadziło do wojny domowej, jest to szczególnie niepokojące.

Smutny koniec premiera
Francuska tradycyjna prawica spod szyldu gaullistów z pewnością nie wspomina dobrze wyborów prezydenckich w 2017 r. Ostateczne starcie odbyło się między Emmanuelem Macronem a Marine Le Pen, gaullistowski kandydat nawet do drugiej tury nie przeszedł. To pierwszy taki przypadek od czasów powstania V Republiki w 1958 r. Wszystko za sprawą skandalu, jaki wybuchł wokół kandydata Republikanów François Fillona. Afera ostatecznie utorowała drogę do zwycięstwa Macronowi i ruchowi En Marche!, a Fillona doprowadziła na salę sądową. Pierwsza rozprawa odbyła się w środę, 26 lutego.

Niefirmowi
Europejczycy porozumiewają się na Facebooku i Twitterze. Te aplikacje są zainstalowane w telefonach amerykańskiego Apple’a i koreańskiego Samsunga. Ich dane przechowywane są w chmurach zbudowanych przez wywodzące się z USA firmy Microsoft i Amazon, a kolejną technologiczną rewolucję obiecuje im chiński Huawei, lider technologii 5G. Europa, nie tylko zresztą w branży technologicznej, jest całkowicie zależna od obcych gigantów. Dlatego Komisja Europejska pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen nie tylko chce ograniczyć prawa internetowych koncernów, ale też zabiega, by godnym rywalem dla nich stała się wreszcie spółka wywodząca się z krajów członkowskich.

PUBLICYSTYKA
Na kłopoty komuniści
Powrót do języka antykomunistycznego jest dowodem nie siły, ale pogubienia i posuchy intelektualnej po stronie rządzących, tak przecież sprawnych dotychczas w kontrolowaniu narracji. Jakkolwiek by patrzeć, nigdzie na listach największych fobii Polek i Polaków nie widnieje zagrożenie komunizmem i jego mutacjami. I choć błędem byłoby wyciąganie daleko idących wniosków – koniec PiS ogłaszano przecież już przy dwóch tuzinach okazji – można powiedzieć sobie jedno: na antykomunizmie w stylu retro, à la komisja Rywina i wczesne lata dwutysięczne, nikt w Polsce wyborów nie wygra – pisze Jakub Dymek.

HISTORIA
Byłem sekretarzem Edwarda Gierka
Hasło „szef czeka na książki” otwierało mi drzwi. Nie wiem, czy Gierek to wszystko czytał, czy sięgał tylko do zakreślonych przeze mnie fragmentów. Wiem natomiast, że lubił książki historyczne, niekoniecznie naszych autorów. Czułem, że ma świadomość swoich wielkich braków w wykształceniu. Szkoła podstawowa, a potem… działalność partyjna. Prywatnie tego zresztą nie krył. Zaoczna szkoła średnia czy takie same studia tylko w niewielkim stopniu rekompensowały luki w wiedzy ogólnej. Czytając książki – a czytał sporo – ciągle się uczył i tym sposobem sukcesywnie i pracowicie nadrabiał zaległości, a ja przez jakiś czas chętnie mu w tym pomagałem.

Fragmenty książki Kazimierza Zarzyckiego „Moja melodia PRL-u”

KULTURA
Miejscowy
Rano próba w teatrze, w południe, gdy światło jest najlepsze, kilka ujęć do serialu, wieczorem przedstawienie, w nocy nagrywanie słuchowiska. I gdy taki się zgra i znudzi publiczności po paru latach harówki, budzi się z tego amoku potwornie zmęczony, zgorzkniały i sam. A Paweł Królikowski (1961-2020) wcale nie planował się przebudzić. No, przynajmniej jeszcze nie w tym roku. Powtarzał: „Kiedyś Skaldowie śpiewali, że nie o to chodzi, by złowić króliczka, ale by gonić go… Skaldowie wiedzieli, o czym śpiewają. Oczywiście trzeba osiągać cele, ale tylko po to, aby stały się przyczynkiem do kolejnych rzeczy i działań”. Tyle że „Kusy” właśnie dogonił swojego króliczka. Szkoda…

Nie boję się żadnego tematu
Akcja dramatu „Feinweinblein” dzieje się tuż po II wojnie światowej, gdy propagandę nazistowską zastępuje radziecka. Chciałam pokazać proces mieszania się języków radiowej propagandy i małej, lokalnej społeczności. W tamtych czasach te dwa języki istniały obok siebie, niekiedy się przenikały, ale można było łatwo je odróżnić. Dziś wszyscy mówimy językiem mediów. Nasz sposób myślenia kształtują radio, telewizja, a szczególnie internet. Trudno rozróżnić, co jest naszym językiem, a co tylko powtórzeniem medialnej papki – komentuje Weronika Murek, autorka opowiadań i dramatopisarka.

Qulturalia

Nowy papież i stare grzechy
Wariacja na temat papiestwa, którą widzom HBO i Netfliksa serwuje Sorrentino, to poza wizualnym majstersztykiem również ważka opowieść o współczesnym Kościele. Reżyser „Wielkiego piękna” nie opowiada niczego wprost. Nie jest to łatwa hagiografia, w stylu chociażby filmów „Karol. Człowiek, który został papieżem” i „Karol. Papież, który pozostał człowiekiem” Giacoma Battiata, ani publicystyka antyklerykalna. „Nowy papież” pokazuje świat w całej złożoności. Jako nieustanne spotkanie dobra ze złem, świętości i upadku, szczerości i kłamstwa, wierności zasadom i jej braku. Jest tu pycha i miłosierdzie, wielkie piękno i banalne zło, czystość intencji i brud realnego działania.

OBSERWACJE
Tajemnica Krzywego Lasu
Odnalezienie lasu jest poważnym wyzwaniem. Trzeba być skoncentrowanym, by za wsią Nowe Czarnowo wypatrzyć stosowne oznaczenia i zatrzymać samochód. Wtedy już, kierując się wzdłuż rur ciepłowniczych, należy iść 200 m w głąb lasu w poszukiwaniu krzywych drzew. Na powierzchni ok. 0,30 ha rośnie obecnie z 50 osobliwie zdeformowanych sosen pospolitych. W większości publikacji nadal pojawiają się informacje o stu, ale w rzeczywistości jest ich o wiele mniej. Za to kiedyś było ich nawet kilkaset. Powstanie lasu jest owiane tajemnicą i niewiele wiarygodnych źródeł historycznych przekonująco wyjaśnia jego fenomen.

FELIETONY I KOMENTARZE
Jerzy Domański: Kryminalna reprywatyzacja
Jan Widacki: Korozja państwa PiS
Roman Kurkiewicz: Wirus jest dobry na wszystko
Tomasz Jastrun: Parada kreatur
Wojciech Kuczok: Tamte śniegi