Nie dała się wykluczyć

Nie dała się wykluczyć

Prof. Maria Jarosz napisała niezwykłą książkę. Gdy w spokojny, niemal pogodny sposób przedstawia swe dzieciństwo w łódzkim getcie, ciarki przechodzą po plecach. „Upały były mniej groźne od zimna. Był tylko jeden szkopuł, leżące na ulicy zwłoki zmarłych zimą konserwowały się lepiej – i w lepszym stanie sprzątały je służby porządkowe. Trupy to był codzienny, normalny rzec by można widok, do którego przyzwyczajały się nawet dzieci”. Autorka niestety nie była tak małym dzieckiem, by nie pamiętać lat spędzonych najpierw w getcie łódzkim, potem warszawskim. We wrześniu 1939 r. miała pójść do trzeciej klasy podstawówki. Już nie poszła.
Ona i jej najbliżsi przeżyli, mimo głodu, rozstrzeliwań, szmalcowników. Więcej było tych, którzy zginęli, pomordowani lub z głodu: dziadek, dwóch braci ojca, obie ciotki z dziećmi… – „wspominaliśmy tak blisko 20 zmarłych z naszej rodziny”. Po wojnie została sama w Łodzi, dawne mieszkanie zajęli inni lokatorzy, rodzice wyjechali do Francji. Było biednie, sprzedawała krew – ale rozpierała ją radość życia. „Żyłam. Nikt na mnie nie polował, przed nikim nie musiałam uciekać”. Potem nauki społeczne na Uniwersytecie Łódzkim, znajomość z Włodzimierzem Boruńskim i Jerzym Kosińskim, Warszawa, przyjaźń, nieco zakrapiana, z Janem Strzeleckim oraz Zygmuntem Baumanem. Związki z mężczyznami: trzy małżeństwa, macierzyństwo, miłość życia w Splicie. A przede wszystkim – kariera naukowa. Czy to przeżycia z lat wojny sprawiły, że jako socjolog prof. Jarosz zajmowała się ciemniejszymi stronami naszej rzeczywistości – nierównościami społecznymi, samobójstwami, patologiami, a ostatnio wykluczeniem? Pod jej redakcją i z jej udziałem powstały dwie głośne prace: „Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etyczny” oraz „Naznaczeni i napiętnowani. O wykluczeniu politycznym”. Także jej autobiograficzna książka w fascynujący sposób opowiada o zmaganiach się z różnymi rodzajami wykluczenia: z życia, z narodu polskiego, z nauki.
Andrzej Dryszel

Maria Jarosz, Obyś żył w ciekawych czasach. Fakty, wydarzenia, anegdoty, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009