W Norwegii migranci zarobkowi nie są pozostawiani sami sobie

Autor: Piotr Ostrowski | 7 grudnia, 2020

Polityka wobec migrantów zarobkowych w Norwegii to wspólna troska rządu, pracodawców i związków zawodowych

Rozszerzenie Unii Europejskiej (oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego) w 2004 i 2007 r. stanowiło nowe wyzwanie dla norweskiego rynku pracy. Z uwagi na niską podaż pracy w takich sektorach jak rolnictwo, budownictwo, przemysł stoczniowy i usługi sprzątania Norwegia szeroko otworzyła się na pracowników migrujących. Ogromny ich napływ z krajów Europy Wschodniej, których rynki pracy charakteryzują niskie płace, sprawił, że niemal natychmiast pojawiły się pytania dotyczące ich integracji, wynagrodzeń, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przed wyzyskiem. Zgodnie z oficjalnymi danymi dotyczącymi zarejestrowanych pracowników migracja zarobkowa z Europy Środkowo-Wschodniej do Norwegii stanowiła około dwóch trzecich wzrostu liczby zatrudnionych pomiędzy IV kw. 2001 a 2012 r., wliczając w to zarówno tych pozostających na stałe, jak i migrantów tymczasowych.

Od 2006 r. rząd norweski podjął działania na rzecz zwalczania konkurowania niskimi płacami, dumpingu społecznego i przestępstw związanych z pracą (work-related crime). Warto dodać, że tzw. czerwono-zielona koalicja Jensa Stoltenberga w większym stopniu kładła nacisk na kwestie niskich płac, a rząd konserwatywny na zjawiska przestępstw związanych z pracą. Ważną strategią stało się rozszerzanie układów zbiorowych pracy, które do 2019 r. objęły dziewięć wybranych branż, kluczowych z punktu widzenia pracowników migrujących (budownictwo, rolnictwo/sadownictwo, usługi sprzątania, przemysł stoczniowy, usługi elektryczne, przetwórstwo rybne, przewozy autobusowe, transport dóbr oraz hotelarstwo i gastronomię). O ile norweskie związki zawodowe jednoznacznie wspierały te działania, o tyle stanowisko największej centrali organizacji pracodawców (NHO) nie było jednolite. Silnie sprzeciwiała się ona wszelkim działaniom w sektorze stoczniowym, jednak zdecydowanie wspierała interwencje w sektorze usług sprzątania, w ramach których współpracowała z rządem w przeciwdziałaniu dumpingowi społecznemu, przestępstwom związanym z pracą oraz naruszeniom prawa pracy.

Uregulowano wiele innych kwestii, jak rozszerzenie stosowania Konwencji nr 94 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczącej postanowień o pracy w umowach zawieranych przez władze publiczne na cały sektor publiczny, znaczące zwiększenie finansowania inspekcji pracy oraz wprowadzenie regionalnych inspektorów pracy (RVO), którzy w sposób niezapowiedziany mogą kontrolować każde, nawet jednoosobowe przedsiębiorstwo. Warto odnotować, że Polska jak dotąd nie ratyfikowała Konwencji nr 94 MOP. Potrzeba ratyfikacji i właściwej implementacji tej ważnej konwencji jest jednym z postulatów Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych sformułowanych w Programie OPZZ na lata 2018-2022, podobnie jak potrzeba corocznego zwiększania środków finansowych na działalność Państwowej Inspekcji Pracy w Polsce.

W styczniu 2015 r. rząd norweski przyjął strategię na rzecz wzmocnienia wysiłków w celu zwalczania przestępstw związanych z pracą i łamania prawa pracy. Strategia jest cyklicznie rewidowana, pierwszy raz w roku 2017 i ponownie w 2019. Działania są wypracowywane w ramach konsultacji z partnerami społecznymi (organizacjami pracodawców i związkami zawodowymi) oraz szerszej współpracy wychodzącej poza zinstytucjonalizowany dialog społeczny. Główną strategią jest szeroka i zrównoważona współpraca pomiędzy wszystkimi aktorami zaangażowanymi w procesy związane z pracą oraz wzmocniona koordynacja pomiędzy instytucjami publicznymi, tak by zagwarantować największą możliwą efektywność. Poprzez m.in. prewencję rząd norweski ukierunkowuje swoje działania na redukcję przestrzeni dla funkcjonowania przestępców na rynku pracy. Robi to głównie poprzez ułatwienia odnajdowania na rynku pracy uczciwych pracodawców i utrudnienia w oferowaniu usług przez oszustów. Jest to możliwe m.in. poprzez inicjatywy ukierunkowane na zwiększanie świadomości konsumenckiej zarówno podmiotów publicznych, jak i prywatnych. Rząd norweski dąży do podnoszenia wiedzy obywateli na temat przestępstw związanych z pracą, w tym ich zasięgu, przyczyn, konsekwencji i zmian, zwraca też uwagę, w jaki sposób efektywnie zwalczać takie zjawiska jak przestępstwa podatkowe, wykorzystywanie niezarejestrowanych pracowników, wyzysk pracowników poprzez łamanie prawa pracy i układów zbiorowych, a także handel ludźmi.

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych wraz z partnerami:

• Norweską Konfederacją Związków Zawodowych (Landsorganisasjonen i Norge), największą centralą związkową w Norwegii,
• Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, jedną z największych w Polsce organizacji pozarządowych zorientowanych na pomoc migrantom i uchodźcom,
• Międzyzakładowym Związkiem Zawodowym Pracowników Ukraińskich w Polsce, jedynym związkiem zawodowym w kraju działającym na rzecz obrony praw i reprezentowania interesów pracowników cudzoziemskich w Polsce,

realizuje, ze wsparciem Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog Społeczny – Godna Praca” projekt SIDA – Sustainable, Inclusive and Decent Work for All (Zrównoważona, Inkluzywna i Godna Praca dla wszystkich).

Chcemy wykorzystać zarówno te, jak i inne norweskie doświadczenia dotyczące polityki i działań skierowanych do pracowników migrujących. Na podstawie doświadczeń norweskich, w szczególności norweskich związków zawodowych, oraz wykorzystując wiedzę i doświadczenia ekspertów Stowarzyszenia Interwencji Prawnej i Międzyzakładowego Związku Zawodowego Pracowników Ukraińskich w Polsce, chcemy jak najlepiej przygotować związkowców z OPZZ do działania na rzecz pracowników migrujących na polskim rynku pracy i wraz z nimi. Chcemy, aby godna praca była dla wszystkich!

Piotr Ostrowski jest wiceprzewodniczącym Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych

Fot. materiały prasowe