Podręcznik

Kuchnia polska

Uczymy się demokracji parlamentarnej.
Żeby się jednak czegokolwiek nauczyć i żeby wiedza ta miała jakąkolwiek wartość obiektywną, trzeba mieć do tego jeden uznawany powszechnie podręcznik. Opowiadano mi kiedyś o pomysłowym Polaku, który zaplątawszy się w czasie wojny do Sudanu, bodaj utrzymywał się z uczenia miejscowej ludności języka angielskiego. Kiedy jednak któryś z jego pojętnych uczniów znalazł się na Wyspach Brytyjskich, okazało się, że mówi on nie po angielsku, lecz po polsku, ponieważ podręczniki z których się uczył, różniły się zasadniczo od podręczników angielskich.
Otóż obawiam się, że nam również brakuje obiektywnego, standardowego i powszechnie akceptowanego podręcznika demokracji parlamentarnej. Obawę tę wzbudził we mnie artykuł Marka Beylina „Gdzie jest premier?” („Gazeta Wyborcza”, 15.02.br.), a także kilka innych ukazujących się w różnych gazetach publikacji, gdzie przedmiotem rozważań jest pytanie, czy rząd Millera realizuje praktycznie interes partyjny, czy też państwowy, a premier działa bardziej jako szef rządu czy też szef partii, czyli SLD.
Pomijam kwestię, że te subtelne wątpliwości pojawiły się w momencie, kiedy rząd i minister Karczmarek zabrali się dość ostro do zmiany zarządów w spółkach skarbu państwa, usuwając z nich skompromitowanych nieudolnością – bo nie będziemy tu mówili także o aferach przestępczych – ludzi z naboru Mariana Krzaklewskiego. Nie znam dokładnie zarzutów stawianych poszczególnym prezesom oraz członkom rad i zarządów, ale jeśli istnieją takie zarzuty, to przy zwalnianiu tych ludzi bardzo trudno odróżnić interes partyjny od społecznego i państwowego i jeśli jakakolwiek partia, nawet w swoim partyjnym interesie, robi z nimi porządek, to niewątpliwie działa także w interesie państwa, społeczeństwa i narodu. Nie ma tu więc żadnej sprzeczności, te interesy są tożsame.
Rzecz jednak ma także i głębsze podłoże. Beylin na przykład, wyrażając rozczarowanie poczynaniami rządu Millera i oskarżając go właśnie o partyjność, stwierdza równocześnie, że „tej partyjnej dreptaninie za swoim towarzyszy myśl – centralizować. Tego pragnie minister zdrowia, podobne pomysły władają ministrami skarbu i kultury”. A więc nie chodzi tu już tylko o to, że rząd popiera swoich (minister Karczmarek odpowiedział na to słusznie, że znajomość z ministrem skarbu nie może nikogo dyskwalifikować jako kandydata na prezesa państwowej spółki), ale o to również, że rząd Millera realizuje czy stara się realizować inny model zarządzania państwem i kierowania gospodarką, niż czyniły to rządy dotychczasowe. I tu już sprawa nabiera innych wymiarów niż kłótnie personalne.
Pretensja Beylina, a także innych piszących podobnie polega więc na tym, że rząd SLD-PSL, który wygrał wybory, przedstawiając wyborcom swój odmienny od rządu AWS-UW program, działa obecnie inaczej niż jego poprzednicy i na tym ma polegać uprawiana przezeń rzekoma supremacja interesu partyjnego nad społecznym czy państwowym. Rzekomy rozbrat z demokracją.
Otóż widzę w tym grube nieporozumienie. W tej mierze od naciąganych argumentów o partyjności i państwowości wolę zdecydowanie rozumowanie Janusza Lewandowskiego, którego uważam za jednego z inteligentniejszych komentatorów życia gospodarczego, choć się z nim nie zgadzam. Pan Lewandowski, m.in. w swoich tekstach w „Gazecie Wyborczej”, mówi ze stoickim spokojem, że wszelkie socjaldemokratyczne opowiadania o „trzeciej drodze”, uprawiane m.in. przez Blaira i Schrödera, są zasłoną dymną, pod którą ukrywa się przekonanie o nieuchronności gospodarki neoliberalnej i chęć oszwabienia własnego elektoratu. Janusz Lewandowski oczekuje też dokładnie tego samego od rządu Millera i mówi o tym bez ogródek, z niezachwianą pewnością. Czy ma rację zarówno w skali globalnej, jak i polskiej, o tym się jeszcze przekonamy. Natomiast nie ma tu mowy o tym, żeby rząd, który otrzymał legalny mandat od wyborców, nie miał prawa realizować swojego własnego pomysłu na rządzenie i na państwo.
Tymczasem w zarzutach Beylina odczytać można taką właśnie pretensję. Chwali on rząd Millera za starania w sprawie Unii Europejskiej, a także za to, że sprząta finanse publiczne po Buzku, ale odmawia mu na przykład prawa do „centralizacji” jako modelu rządzenia, uważając ją za model „partyjny”, a nie „państwowy”. Obawiam się, że to, co Beylin uznaje za przeciwieństwo „centralizacji”, było po prostu postępującym rozkładem państwa, czego przez cztery lata byliśmy świadkami; rozkładem na tle korupcyjnym, ale w istocie zgodnym z myśleniem liberalnym i jego doktryną „jak najmniej państwa”.
Tymczasem w programach socjaldemokracji nie tylko nie mieści się likwidacja państwa, ale przeciwnie, przypisanie mu funkcji interwencyjnych, regulujących anarchię rynku, wreszcie opiekuńczych. Mieści się także przyjęcie przez państwo określonych obowiązków względem obywateli. Minister zdrowia, p. Łapiński, zyskał sobie znaczną popularność oświadczeniem, że zlikwiduje kasy chorych z założeniem, że za poziom usług medycznych odpowiada państwo. Minister Karczmarek zyskuje społeczne poparcie, odchodząc od polityki prywatyzacyjnej polegającej na sprzedawaniu jak najwięcej oraz jak najszybciej i twierdząc, że niektóre instytucje – np. system ubezpieczeń – nie mogą wyjść spod kontroli państwowej. Jeśli podobny zamysł „centralizacyjny” pojawił się także na terenie kultury, o czym wspomina Beylin, jest to całkiem rozsądne w sytuacji, kiedy połowa środków na kulturę znajduje się w gestii samorządów i ich wydatkowanie nie zawsze jest najbardziej celowe. W sumie wydaje mi się więc, że Marek Beylin zauważając, że coś dzieje się inaczej niż dotychczas, składa mimowolny komplement rządowi Millera, który ośmiela się realizować swój własny pomysł na państwo.
Jak to się ma do demokracji parlamentarnej i jej zasad? Otóż tak właśnie, że w ramach demokracji wyborcy desygnują różne partie i różne rządy nie po to, aby było tak samo, lecz żeby było inaczej. Żeby pokazywały swoje różne partyjne pomysły na państwo. Tak mówią o tym akceptowane na świecie podręczniki demokracji parlamentarnej.

 

Wydanie: 08/2002, 2002

Kategorie: Felietony

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy