Polskie nekropolie

Zaduszkowy czas to wizyty na cmentarzach, często połączone z podróżami

Zdarza się często, że naszą wizytę w innym mieście zaczynamy od odwiedzin cmentarza – by zapalić świeczkę na grobach bliskich, pokłonić się nad mogiłami Polaków, nierzadko, by po prostu podziwiać kunszt miejscowych kamieniarzy. Oczywiście, najbardziej sprzyja temu czas Zaduszek, ale wielu z nas woli uniknąć świątecznego tłoku.

Cmentarze wielkomiejskie

Warszawa posiada największe w kraju nekropolie, ale najczęściej odwiedzane są oba Cmentarze Powązkowskie: Stary i Komunalny. Pierwszy, jednocześnie najstarszy stolicy (założony w 1790 r.), znany jest z wielkiej liczby zabytkowych grobowców oraz grobów największych Polaków. Leżą tu m.in. Reymont, Staff, Dąbrowska, Kiepura, piątka poległych w demonstracji tuż przed Powstaniem Styczniowym, Marszałek Rydz Śmigły i \”Anoda\” – jeden z bohaterów akcji pod Arsenałem. Powązki Komunalne (dawniej cmentarz wojskowy) to przede wszystkim kwatery żołnierzy powstania styczniowego, września 1939 r., powstańców warszawskich (każdy batalion i zgrupowanie mają swoje działki) oraz Aleja Zasłużonych, w której możemy zobaczyć również nazwiska Bierut i Marchlewski.
Niedaleko Cmentarza Starego mieści się Cmentarz Tatarski, na Bielanach zaś Cmentarz Włoski. W podziemiach katedry św. Jana znajdują się m.in. sarkofagi Prymasa Tysiąclecia – kardynała Stefana Wyszyńskiego, Henryka Sienkiewicza, króla Stanisława Augusta i prezydenta Gabriela Narutowicza.
Kraków to przede wszystkim groby królewskie na Wawelu. Leżą tutaj Władysław Łokietek i jego syn, Kazimierz Wielki, oraz Jan II Sobieski, Tadeusz Kościuszko, a także Marszałek Józef Piłsudski. W podziemiach kościoła paulinów na Skałce pochowano Jana Długosza, Adama Asnyka i Stanisława Wyspiańskiego. Na krakowskim cmentarzu na Rakowicach spoczywają rodzice Jan Pawła II oraz największy ułan II Rzeczypospolitej – generał Wieniawa-Długoszowski.
Miano „poznańskiej Skałki” nosi kościół św. Wojciecha, kryjący groby twórcy hymnu narodowego, Józefa Wybickiego oraz kompozytora Feliksa Nowowiejskiego.
Miejsca pochówku innych władców polskich znajdziemy na przykład w podziemiach katedry płockiej, gdzie leżą Bolesław Krzywousty i Władysław Herman.
Pęksowe Brzysko w Zakopanem to największy cmentarz ludzi związanych z tym miastem. Leżą tutaj generał Zaruski (założyciel TOPR), doktor Tytus Chałubiński i Kornel Małcużyński.

Z dala od kraju

Podczas peregrynacji zagranicznych często zdarza nam się spędzić Zaduszki daleko od mogił bliskich. Jeśli jednak będziemy mieli okazję odwiedzić miejscowy cmentarz, poszukajmy polskich nazwisk.
Sytuacja w Afganistanie – obecna wojna z talibami – sprawiła, że nie wiadomo, co dzieje się teraz z polskimi grobami na tamtejszym cmentarzu ekumenicznym. Cmentarz w dzielnicy Szorinam założony został w celu pogrzebania zwłok Anglików poległych podczas drugiej wojny afgańsko-brytyjskiej w 1880 r. Potem chowano na nim innych obcokrajowców różnej wiary: katolików, protestantów, prawosławnych i anglikanów. Jak wspomina Ryszard Badowski, dziennikarz i podróżnik, w 1985 r. tablice na grobach Anglików były poniszczone, a jedyne świeczki paliły się na mogiłach Polaków (dbała o to istniejąca wtedy ambasada).
16 lat temu najlepiej zachowane były mogiły Adama Dratha, Jerzego Telatyckiego, Mieczysława Okęckiego oraz Jerzego Potockiego. Pierwszy z nich był naczelnym geologiem Ministerstwa Górnictwa Królestwa Afganistanu, drugi budował drogę z Afganistanu do Pakistanu przez Hindukusz. Okęcki kierował grupą polskich drogowców, którzy wygrali z Niemcami przetarg na budowę drogi prowadzącej z Kabulu na południe kraju (Kabul-Dżalalabad). Najnowszy z wymienianych przez Badowskiego grobów należał do J. Potockiego, uczestnika polskiej wyprawy alpinistycznej w Hindukusz, który zginął w 1966 r. w lawinie pod Noszakiem w wieku 34 lat.