Jeżeli wzrost liczby zachorowań się utrzyma, tylko kwestią czasu będą pierwsze po ponad 30 latach zgony z powodu odry
W tym roku doszło do rekordowej liczby zachorowań na odrę. Zanotowano ich 14 razy więcej, niż było w ubiegłym roku. Naukowcy biją na alarm.
– Mamy w naszym kraju epidemię odry. Zgodnie z definicją epidemia to znaczny wzrost zachorowań w porównaniu z poprzednimi latami. W całym roku 2017 zachorowały na odrę 63 osoby, w 2018 r. już 339, a od 1 stycznia do 15 lipca tego roku – aż 1290 – mówi prof. Iwona Paradowska-Stankiewicz, konsultant krajowy w dziedzinie epidemiologii. Dr hab. Aleksander Masny z Zakładu Wirusologii Państwowego Zakładu Higieny twierdzi, że to nie przelewki, bo wzrost rzeczywiście jest gigantyczny, a odra szybko się rozprzestrzenia: – Źródła amerykańskie podają, że dziewięć na dziesięć osób, które miały kontakt z chorym, ulegnie zakażeniu. Z kolei Europejskie Centrum Kontroli Chorób stoi na stanowisku, że zaraźliwość odry jest bliska 100%, czyli każdy, kto wejdzie w kontakt z wirusem, zachoruje. Jeden chory może zarazić kilkanaście osób. Jest to prawdopodobnie najbardziej zakaźny wirus ludzki.
Wirus łatwo się przenosi drogą kropelkową – tzn. przez kaszel, katar, rozmowę oraz przez przedmioty. – Z ogniskiem epidemiologicznym sytuacja jest analogiczna jak z ogniskiem rozpalanym w plenerze. Jeżeli rzucimy zapaloną zapałkę na zieloną, soczystą trawę, do zaprószenia ognia nie dojdzie, ale jeśli rzucimy na stóg siana, dojdzie do nieszczęścia. Osoby zaszczepione są jak zdrowa, zielona trawa i jeśli trafi do nich ktoś chory, to nie tylko same nie zachorują, ale również ochronią te słabsze źdźbła trawy, czyli osoby, które ze względów medycznych nie mogą być zaszczepione. Jeżeli tendencja wzrostowa się utrzyma, niestety tylko kwestią czasu będą pierwsze po ponad 30 latach zgony z powodu odry – tłumaczy dr Marek Posobkiewicz, główny inspektor sanitarny. Statystyki są takie, że jedna osoba na 1000 chorych umiera.
Dotąd nie znaleziono na odrę leku, leczy się tylko objawy. Powikłaniem po niej mogą być: zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zaburzenia wzroku prowadzące do ślepoty, a także ciężkie uszkodzenie mózgu znane jako podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), którego objawy pojawiają się parę lat po przebytej odrze lub jeszcze później. Wirus przedostaje się do mózgu i tam bardzo powoli, ale nieubłaganie niszczy tkankę mózgową, powodując w końcu śmierć.
30 lat wolnych od choroby
Dlatego prawdziwym zwycięstwem nad odrą było wynalezienie szczepionki w 1964 r. A potem, w latach 70., wprowadzenie jej w Polsce, dzięki czemu choroba, którą ciężko się przechodziło i na którą się umierało, zniknęła z horyzontu.
– Pierwsze informacje o odrze pochodzą sprzed I wojny światowej i dotyczą liczby zgonów w Warszawie. Dokładniejsze dane są już z lat 1920-1924. Wtedy chorowało na nią średnio 22 tys. osób, a umarło w tym czasie 689. W latach 50. chorowało 100 tys. osób, a w okresach epidemii nawet do 300 tys., zmarło zaś 300. Podobnie kształtowały się zachorowania w kolejnych dekadach, aż do wprowadzenia szczepień przeciw odrze w 1975 r. Już po kilku latach widoczny był wyraźny spadek zachorowań i zgonów. Po raz pierwszy nie odnotowano śmierci w 1989 r. – podaje prof. Iwona Paradowska-Stankiewicz.
Czy to tylko sukces medycyny? Nie, to także osiągnięcie systemu ochrony zdrowia. Według ekspertów mamy w Polsce jeden z najlepszych systemów szczepień ochronnych, który właśnie doprowadził do wyeliminowania odry. – Po wprowadzeniu szczepień przeciw odrze, mimo że szczepiono tylko dzieci i u niektórych mogło nie dojść do wytworzenia odporności, udało się powstrzymać trwającą dziesięciolecia epidemię. Już pod koniec lat 80. liczba zachorowań spadła do kilkunastu-kilkudziesięciu rocznie – mówi dr Marek Posobkiewicz, główny inspektor sanitarny.
Odra rzeczywiście zniknęła. Przestano się nią zajmować także w całej Europie, a WHO uznała, że do 2020 r. zostanie ostatecznie wyrugowana. Niestety, tak się nie stało. W ubiegłym roku w Europie zanotowano 83 tys. przypadków odry, trzy razy więcej niż w roku 2017 i 15 razy więcej w porównaniu z 2016 r. W Polsce na szczęście nie było jeszcze żadnego zgonu, ale w Europie w 2018 r. z powodu tej choroby zmarły 72 osoby.
Kampania antyszczepionkowych kłamstw
Przyczyną powrotu odry jest trwająca od 20 lat, a ostatnio bardzo nasilona, kampania antyszczepionkowa. Prowadzący ją ludzie rozpowszechniają kłamstwa na temat zagrożeń, jakie miałyby wynikać z zaszczepienia się. Niektórzy rodzice w to uwierzyli i przestali przyprowadzać dzieci na szczepienia. – Notujemy systematyczny wzrost liczby osób uchylających się od obowiązkowych szczepień. W ciągu ostatnich pięciu lat aż pięciokrotny. W całym 2018 r. od szczepień uchyliło się w kraju 40 tys. osób, a tylko w I kwartale tego roku już ponad 42 tys. W 2018 r. odnotowano poziom zaszczepienia 92,9% dla dawki podstawowej szczepionki oraz 92,4% dla dawki przypominającej – mówi prof. Iwona Paradowska-Stankiewicz.
Tymczasem wszelkie badania kliniczne, a także obserwacje milionów zaszczepionych pokazują, że szczepionka jest całkowicie bezpieczna i nie ma związku z zachorowaniami na autyzm, co ludziom wmówiono, używając też autorytetów medycznych. Autorytetem był guru antyszczepionkowców dr Andrew Wakefield. Tyle że wyniki jego badań, na które się powoływano, zostały uznane za nieprawdziwe. Słynny artykuł Wakefielda, opublikowany w 1998 r. w czasopiśmie „Lancet”, został wycofany, a doktor uznany za manipulanta i oszusta. Aleksander Masny zwraca uwagę, że to sytuacja bezprecedensowa, aby z tak prestiżowego pisma wycofywać publikację. Dlaczego więc tyle osób nadal uważa szczepionkę przeciw odrze za niebezpieczną i wywołującą autyzm, mimo że wykonano tysiące badań, które potwierdzają, że takiego związku nie ma? – Odpowiem krótko: ludzie ulegli manipulacjom tych środowisk i niestety trzymają się fałszywej wiedzy, bez próby weryfikowania jej. Jedyną drogą dla zwolenników szczepień, które przecież należą do największych osiągnięć człowieka w zwalczaniu chorób zakaźnych, powinna być edukacja oparta na faktach, evidence based medicine – mówi prof. Paradowska-Stankiewicz.
A co z niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP)? Przecież powstało w związku z nimi Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP, które o mały włos nie doprowadziło do uchwalenia ustawy zdejmującej obowiązek szczepienia się. – Nikt nie kwestionuje występowania powikłań poszczepiennych, one się zdarzają. Ale jeśli już, są to przecież objawy mało dolegliwe. Ludzie porównują ryzyko gorączki po szczepieniu z ryzykiem, jakie wiąże się z przebyciem odry – zgonu lub trwałego kalectwa na skutek zmian w mózgu. Czy odczyn poszczepienny polegający na podwyższonej temperaturze ciała można porównać z trwałym uszkodzeniem układu nerwowego lub zgonem? – pyta dr Masny.
– Dane na temat NOP za ten rok są jeszcze gromadzone i weryfikowane, ale na podstawie informacji z poprzednich lat można stwierdzić, że rocznie wpływa do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny ok. 3 tys. zgłoszeń niepożądanych odczynów poszczepiennych po wszystkich szczepionkach, co stanowi bardzo niski odsetek w stosunku do liczby wykonanych szczepionek – mówi prof. Paradowska-Stankiewicz.
– Ryzyko związane z przebyciem odry jest nieporównywalnie większe niż to związane z zaszczepieniem przeciwko odrze. Argument, że szczepionka może nam zaszkodzić, jest dziwny. Bo przecież ona ratuje nam życie i zdrowie przy znikomym prawdopodobieństwie, że nam zaszkodzi – dodaje Aleksander Masny.
Są dane, które w bezpośredni sposób pokazują związek zachorowań na odrę z odmową szczepień. Choćby na Mazowszu, gdzie poziom wyszczepialności przeciw odrze jest najniższy, w ubiegłym roku wynosił poniżej 90%. Zaobserwowano tu 392 przypadki odry, w tym ponad 60 w czerwcu.
Skutki działania przeciwników szczepień nie są jednak jedynym powodem epidemii odry. Inną przyczyną jest to, że graniczymy z Ukrainą, skąd przybywają tysiące osób do pracy. Wśród nich są chorzy. U naszego wschodniego sąsiada wirus dziesiątkuje ludzi. W pierwszej połowie 2019 r. było tam ponad 80 tys. zachorowań, czyli tyle samo ile w całym 2018 r. Odnotowano też przypadki śmierci. Warto zauważyć, że w 2010 r. na Ukrainie zaszczepionych było tylko 30% dzieci. Na efekty nie trzeba było długo czekać.
Zagrożeni młodzi dorośli
Na odrę chorują ludzie w różnym wieku. Dzieci, których rodzice nie zaszczepili, i młodsze, niepodlegające jeszcze obowiązkowi zaszczepienia. Ale chorują również dorośli, zwłaszcza ostatnio. – Są to osoby niezaszczepione lub zaszczepione jedną dawką. Szczepienie dzieci przeciwko odrze zaczęto bowiem dopiero w 1975 r. Podawano wtedy jedną dawkę, dopiero potem sukcesywnie wprowadzano drugą. Ostatecznie dopiero od 2004 r. obowiązują szczepienia w dwóch dawkach, jest szczepionka skojarzona, tzw. MMR – przeciwko odrze, śwince i różyczce. Wynika z tego, że są roczniki młodych dorosłych, którzy nie byli zaszczepieni. Natomiast osoby w wieku 50 lat i starsze są z dużym prawdopodobieństwem uodpornione, ponieważ w dzieciństwie zetknęły się z chorobą. – Było wtedy dużo zachorowań, więc albo same chorowały, albo miały naturalny kontakt z wirusem i się uodporniły – tłumaczy prof. Ewa Augustynowicz z Zakładu Epidemiologii NIZP-PZH.
Na Mazowszu badania odporności przeciw wirusowi odry przeprowadził ze współpracownikami dr n. med. Paweł Grzesiowski, konsultant ds. zakażeń. Przebadano ponad 1 tys. pracowników służby zdrowia w wybranych szpitalach w Warszawie i województwie mazowieckim. Okazało się, że 15% osób urodzonych przed 1975 r. nie ma odporności przeciw odrze, ponieważ nie chorowało w dzieciństwie i nie było szczepionych. Te osoby mogą w każdej chwili zachorować. – Trzeba je jak najszybciej zaszczepić. Dyrektorzy szpitali wykonali szczepienia ponad 3 tys. pracowników szpitali na Mazowszu – mówi dr Grzesiowski. Prowadzi też dwa punkty konsultacyjne szczepień, gdzie realizowane są zajęcia edukacyjne oraz szczepienia dla osób wymagających specjalistycznej konsultacji. Dr Grzesiowski twierdzi, że z wiedzą na temat odporności i szczepień przeciwko odrze jest coraz lepiej, ruchy antyszczepionkowe powoli tracą na znaczeniu. Widać to po zwiększonej liczbie chętnych, którzy zgłaszają się na uzupełniające szczepienia przeciw odrze. – To w tej chwili nawet 100 osób miesięcznie. Przed 2018 r. przychodziło zaledwie kilka.
Oby taka tendencja się utrzymała. Bo może zrozumiemy, że nie prowadząc na szczepienia dzieci, ryzykujemy nie tylko ich zdrowiem, ale także własnym oraz innych ludzi.
Objawy odry
Wirus przenosi się drogą kropelkową, dlatego zarazić się można m.in. poprzez kaszel lub kichanie. Do namnożenia się wirusa dochodzi w drogach oddechowych. Jego okres wylęgania wynosi do 14 dni. Po upływie tego czasu na skórze pojawia się czerwona, plamisto-grudkowa wysypka. Inne objawy to:
• kaszel
• nieżyt nosa
• ból gardła
• zapalenie spojówek
• zaczerwienienie i łzawienie oczu
• wysypka krwotoczna (u dzieci z obniżoną odpornością).
Choroba ustępuje po mniej więcej pięciu dniach od pojawienia się wysypki.
Fot. East News
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy