Przewodnik antykoncepcyjny

Czy z tabletki antykoncepcyjnej zechcą korzystać panowie?

Naukowcy z Zakładu Biologii Rozmnażania w Edynburgu zaproponowali panom cotygodniowy zastrzyk z testosteronu, zmniejszający ilość plemników. Metoda ta jest skuteczna u 80% mężczyzn. 20% badanych nadal produkowało pełnowartościowe nasienie. Jedynie zmniejszenie ilości plemników dzięki testosteronowi i jednoczesne zablokowanie produkcji hormonu prolaktyny może uczynić mężczyznę niepłodnego w stu procentach. Można to uzyskać za pomocą zastrzyku albo implantu testosteronowego (działa cztery miesiące) połączonego z zażywaniem tabletek Norplolacu, czyli inhibitora prolaktyny. Czy te metody znajdą wśród panów zwolenników, nie wiadomo. Zanim się upowszechnią, pozostają do użycia znane już środki: prezerwatywy, pigułki hormonalne, wkładki, pianki, żele itd.

Pigułka najpewniejsza

Pigułki hormonalne mogą być stosowane przez kobiety w każdym wieku, ale zawsze musi przepisać je lekarz, gdyż jest wiele przeciwwskazań do ich przyjmowania. Najważniejsze z nich to:
– predyspozycje do chorób zatorowo-zakrzepowych,
– niektóre zaburzenia w gospodarce tłuszczowej,
– występujące w rodzinie zawały serca, zakrzepy, choroba wieńcowa,
– palenie papierosów, zwłaszcza po 35. roku życia; pacjentki te przy regularnym zażywaniu tabletek hormonalnych częściej dostają zawałów serca i częściej z tego powodu umierają,
– nowotwory hormonozależne,
– nieprawidłowa grupa cytologiczna i krwawienia maciczne,
– ostre schorzenia wątroby.
Z pewnymi zastrzeżeniami mogą przyjmować pigułkę antykoncepcyjną kobiety cierpiące na nadciśnienie tętnicze i chorujące na niektóre typy cukrzycy.
Najlepsze są tabletki dwuskładnikowe – ich skuteczność wynosi 99,8%.
Tabletki dwuskładnikowe dzielą się na:
– jednofazowe (np. Gravistat 125 i 250, Stediril 30, Femoden, Minulet, Cilest, Rigevidon, Marvelon),
– dwufazowe (np. Anteovin),
– trójfazowe (np. Triquilar, Tri-Regol, Trinovum).
Środki te są jednakowo skuteczne, ale w tabletkach jednofazowych wszystkie pigułki mają taki sam skład, w dwufazowych – dawka hormonów zmienia się raz w ciągu cyklu miesięcznego, w trójfazowych – dwukrotnie. Stosując tabletki jednofazowe, można sporadycznie zapomnieć o przyjęciu tabletki i następnego dnia zażyć dwie. W dwu- i trójfazowych, jeśli między zażyciem kolejnych tabletek nastąpi przerwa dłuższa niż 36 godzin, do końca cyklu istnieje ryzyko zajścia w ciążę, nawet jeśli kolejne pigułki zażywamy zgodnie z harmonogramem.
Tabletki hormonalne przyjmuje się przez 21 dni, potem jest 7-dniowa przerwa (w okresie menstruacji). Jeżeli kupimy środki hormonalne w opakowaniu po 28 sztuk, to 7 tabletek jest tabletkami niehormonalnymi, np. witaminowymi (przyjmujemy je podczas miesiączki).
Jeśli zażywaniu tabletek towarzyszą dolegliwości, takie jak: nudności, bóle kończyn, wzdęcia, bóle brzucha i głowy, trądzik, należy zgłosić się do lekarza – być może trzeba zmienić dany środek na inny.
Działanie antykoncepcyjne tabletek hormonalnych osłabiają:
– niektóre antybiotyki,
– leki przeciwbólowe,
– leki uspokajające i przeciwpadaczkowe.
Udowodniono, że hormonalne środki antykoncepcyjne zmniejszają ryzyko zachorowania na raka jajnika i błony śluzowej macicy; okres ochronnego działania tabletek po ustaniu ich przyjmowania trwa jeszcze nawet 10 lat (zależy to od długości ich zażywania).
Dla kobiet karmiących, palących papierosy i tych, które nie mogą przyjmować estrogenów, przeznaczona jest minipigułka (Norgeston, Micorval). Środek ten zawiera wyłącznie gestagen (hormon o działaniu takim jak progesteron). Zażywa się ją codziennie o określonej porze dnia, bez 7-dniowej przerwy. Mogą ją stosować nastolatki, gdyż w znacznie mniejszym stopniu niż środki dwuskładnikowe wpływa na naturalną równowagę hormonalną. Minipigułki nie powinny być stosowane przez kobiety, u których w przeszłości zdarzyła się ciąża pozamaciczna. W Polsce minipigułki dostępne są tylko drogą sprowadzenia przez aptekę na zamówienie ginekologa. Ich skuteczność wynosi 98%.

Wkładki,
krążki i kapturki

Większość wkładek (potocznie zwanych spiralami) produkowana jest w jednym rozmiarze i przeznaczona dla kobiet, które już rodziły (np. Cooper T Cu 380 A, Gyne Orto T 380 S). Dla kobiet, które jeszcze nie rodziły, są np. spirale Omega (w różnych rozmiarach). Wkładka działa 3-5 lat, zakłada ją lekarz. Skuteczność klasycznych spiral ocenia się na 80-85%.
Spirala najnowszej generacji Mirena działa przez pięć lat. Jej skuteczność ocenia się na 99%. Przed założeniem spirali kobieta musi zgłosić się na badanie ginekologiczne i cytologiczne. Mirena posiada zbiorniczek, z którego uwalnia się stopniowo hormon – syntetyczny progesteron – zagęszczający śluz macicy, co stanowi skuteczną barierę dla plemników. Ogromną zaletą tej spirali jest to, że progesteron działa tylko miejscowo i jego dawka jest 20 razy niższa niż w hormonalnych tabletkach antykoncepcyjnych. Wadą jest jednak cena: 680 zł.
Kobiety, które nie mogą stosować antykoncepcji hormonalnej ani spiral, mają do dyspozycji pierścień dopochwowy lub tradycyjne krążki i kapturki. Działanie pierścienia opiera się na progesteronie. Hormon działa miejscowo (nie obciąża wątroby). Pierścień ma średnicę 6 cm, grubość od 4 do 10 mm. Silasticonowy krążek umieszczany jest w pochwie raz na dwa lata. Skuteczność tej metody ocenia się na 97%. Ma ona jednak pewne wady: zwiększa wydzielinę z dróg rodnych podczas całego cyklu i niesie ryzyko podrażnienia śluzówki pochwy. Pierścień sprowadzają apteki na podstawie recepty od ginekologa (koszt ok. 300 zł).
Krążki i kapturki dopochwowe musi dopasować ginekolog, gdyż każda niedokładność zmniejsza ich skuteczność. Najlepiej używać ich razem z preparatami chemicznymi. Nie są łatwe w użyciu; każda kobieta musi się nauczyć je zakładać i zdejmować (zdejmuje się je 8 godzin po stosunku). Stosować je mogą kobiety o odpowiedniej elastyczności pochwy. Nie powinny z nich korzystać kobiety, które:
– są uczulone na gumę i preparaty plemnikobójcze,
– przeszły zapalenie przydatków lub inne stany zapalne dróg rodnych,
– mają anatomiczne wady pochwy lub powtarzające się infekcje dróg moczowych,
– cierpią na nie zdiagnozowane bóle w dole brzucha.
Krążki i kapturki dają pewność w granicach 80-85%.

Implant hormonalny

Implant hormonalny (Norplant) ma postać 3-centymetrowych pręcików (6 sztuk), wszczepianych pod skórę na przedramieniu. Działa on antykoncepcyjnie przez pięć lat. Zawiera syntetyczny progesteron. Można go zamówić za pośrednictwem ginekologa w aptece (sprowadzenie trwa ok. miesiąca, koszt 800 zł).
Prawdziwą sensacją stał się holenderski implant trzyletni – Implanon. Jest to także pałeczka z progesteronem, którą się wszczepia pod skórę przedramienia. Uwalnia do organizmu powoli i bez przerwy małe ilości progesteronu. Wykonana jest z elastycznego plastiku (4 mm długości, 2 mm szerokości). Wszczepienie trwa 70 sekund, usunięcie 126 sekund, pozostaje blizna 2 mm. Skuteczność implantu wynosi 99,5%. W tej chwili jest on dostępny tylko w krajach Unii Europejskiej.

Gumki dla panów i dla pań

Na razie jedyny ogólnodostępny środek antykoncepcyjny dla mężczyzn to prezerwatywa. Chroni ona również przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym przed AIDS.
Skuteczność zwykłych prezerwatyw wynosi 70-80%, natomiast najnowszych, zawierających środek plemnikobójczy, nawet 94% i zależy przede wszystkim od materiału, z jakiego są wykonane (najlepszy jest latex), i budowy. Należy pamiętać:
– aby przy zakupie sprawdzić datę ważności,
– prawidłowo założyć kondom,
– jest to środek jednorazowy (dostępnych prezerwatyw wielokrotnego użytku z grubej gumy lepiej nie używać, gdyż nigdy nie ma pewności, że zostały dokładnie wypłukane).
Niekorzystny wpływ na skuteczność działania prezerwatywy mają:
– oliwka dziecięca zalecana przez lekarzy w przypadkach skąpej wydzieliny pochwowej u kobiet,
– niektóre środki dopochwowe, np. krem Nystan czy Premarin oraz wazelina.
Damska prezerwatywa (Kondom Femidom, koszt 100 zł) wykonana jest z poliuretanu powleczonego środkiem nawilżającym na bazie silikonu. Wlot ma 77 mm średnicy i jest usztywniony elastycznym pierścieniem, jej długość wynosi 17 cm. Na drugim szczelnym końcu znajduje się pierścień ściśle przylegający do ścian pochwy o średnicy 60 mm. Daje 88% pewności.

Środki chemiczne

Bez recepty w każdej aptece można kupić globulki i kremy antykoncepcyjne. Mają właściwości zmniejszające ruchliwość plemników, bakteriobójcze i przeciwwirusowe. Globulki (np. Patentex oval za ponad 20 zł, Kolpotex 8-9 zł) aplikuje się na 10 minut przed stosunkiem, po godzinie przestają działać. Kremy (np. Delfen 25-30 zł) działają natychmiast, ale muszą pozostawać w pochwie przez kilka godzin po stosunku (Delfen przez 6 godz.). Te środki trzeba stosować każdorazowo przed stosunkiem. Są skuteczniejsze w połączeniu ze środkami mechanicznymi (kapturki, prezerwatywa). Ich pewność szacuje się w granicach 80%.
Wszystkie wspomniane tu metody antykoncepcyjne są metodami odwracalnymi; trwałą bezpłodność daje sterylizacja (u kobiet podwiązanie lub wycięcie jajowodów, u mężczyzn – nasieniowodów).


Pigułka awaryjna
To tabletka antykoncepcyjna (Postinor), którą zażywa się po stosunku. Tabletka ta zawiera bardzo dużą dawkę gestagenu, dlatego też można z niej skorzystać wyłącznie w sytuacji awaryjnej (pęknięcie prezerwatywy, gwałt, nieprzewidziana sytuacja). Należy ją zażyć w godzinę po stosunku. W celu zwiększenia pewności jej antykoncepcyjnego działania trzeba w osiem godzin po zażyciu pierwszej tabletki zażyć następną. W ciągu całego cyklu miesięcznego nie wolno zażyć więcej niż 4 tabletki! Przeciwwskazania są takie same jak przy pigułkach hormonalnych. Postinor kupuje się na receptę, w opakowaniu są cztery tabletki. Skuteczność waha się między 90-95%. W Polsce jest to jedyny środek antykoncepcji postkoitalnej.
Na świecie jest tzw. “emergency pill” (pigułka w razie zagrożenia). Skuteczna w 98%, bezpieczna, możliwa do stosowania jeszcze 72 godziny (ostatnio mówi się, że nawet 150 godz.) po stosunku; wtedy zażywa się 1 tabletkę, następną 12 godzin później.


Zamiast kalendarzyka

Metody naturalne charakteryzują się skutecznością rzędu ok. 60%. Polegają one na określeniu dni płodnych i niepłodnych na podstawie wykresów temperatury czy obserwacji śluzu szyjkowego. Ułatwiają to dostępne w aptekach testery płodności. Na szkiełku testera umieszcza się kroplę śluzu szyjkowego lub odrobinę śliny i oglądamy wyschniętą próbkę przez szkiełko powiększające. Jeśli przypomina liść paproci, to jest to okres, w którym można zajść w ciążę. Jeśli pojawiają się punkciki, są to dni bezpłodne.


Informacje: Instytut Naturalnego Planowania Rodziny, 00-695 Warszawa, ul. Nowogrodzka 49 pok. 15, tel. (0-22) 629 06 89; Towarzystwo Rozwoju Rodziny, 00-499 Warszawa, pl. Trzech Krzyży 16, tel. (0-22) 621 91 93; wojewódzkie poradnie planowania rodziny; każdy gabinet ginekologiczny.
Warto przeczytać: “Gabinet prywatny”, wyd. “Medyk”, m.in. “Mało znane aspekty antykoncepcji” dr. M. Adamkiewicza – nr 8/2000, i in.; Eugeniusz Siwik “Nowoczesna antykoncepcja”, wyd. WGPO, Warszawa; Olena Skwiecińska, Grzegorz Południewski “Z czym do łóżka? Poradnik antykoncepcji”, wyd. KM, Warszawa.

Wydanie: 04/2001, 2001

Kategorie: Zdrowie

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy