Ptak ryczący jak wół

Bąk należy do rodziny czapli, ale jest mniejszy niż np. czapla siwa, waży około 1250 g. Ma krępą budowę, długą i grubą szyję, wysoki i wąski dziób, krótki ogon. Upierzenie rdzawożółte, z czarnymi i brązowymi plamami i kreskami (takie ubarwienie czyni go niemal niewidocznym wśród trzcin). Najbardziej charakterystyczne dla bąka są jego głos i pozy ciała, jakie przyjmuje w różnych sytuacjach.
Choć to ptak, to ryczy jak wół. Czyni to tylko w okresie parzenia się. Ryczeniem nie tyle wabi samicę, co raczej ogłasza zajęcie terenu. Długo mniemano, że głośne ryki wydaje spod wody, w rzeczywistości czyni to tak, jak piejący kogut, zginając szyję do tyłu. W locie nie ryczy, lecz kracze podobnie jak kruk.
Jeśli nie jest niepokojony, to stojąc, pochyla ciało ku przodowi i wyciąga długą szyję. Zaniepokojony stroszy pióra (zwłaszcza na tyle głowy), otwiera dziób i przyjmuje pozę “do ataku”. Chcąc zmylić przeciwnika, przysiada na piętach, ustawia tułów, szyję, głowę i dziób skośnie ku górze i w takiej pozycji przypomina stary, zaostrzony pal lub wiecheć trzciny. Lot bąka jest bezgłośny jak sowy, tuż nad wodą.
Trudno zobaczyć go w dzień, bo żerowanie zaczyna o zmierzchu. Nie jest wybredny, żywi się rybami i płazami, zjada wodne bezkręgowce, ale też małe ssaki i ptaki, nie gardzi pożywieniem roślinnym. Jest ptakiem wędrownym; przyloty w marcu i kwietniu, odloty od sierpnia do października, zimuje bardzo rzadko.
Gniazda buduje w trzcinach nad wodą lub na trzęsawiskach, za materiał służą mu łodygi trzcin, liście i trawa. 5-6 jaj wysiaduje tylko samica, ona też wychowuje młode.
Siedliskiem bąka są trzcinowiska, zwłaszcza w zatokach jezior i stawów, na torfowiskach i rozlewiskach rzek oraz na bagnach powstałych po zarośniętych jeziorach. Bąk nie jest towarzyski, w pobliżu nie toleruje innych ptaków, a para wymaga kilku-, nawet kilkunastohektarowej powierzchni.
Z powodu regulacji rzek i osuszania bagien, a także przemysłowego wycinania trzciny i wypalania szuwarów, kurczą się siedliska bąka. Właśnie to jest głównym powodem, że ptak ten, niegdyś pospolity, obecnie spotykany jest rzadko, nawet bardzo rzadko. Stosunkowo najłatwiej można go spotkać w dolinach Biebrzy, Narwi i Barycza oraz na pojezierzach.
W. M.