Raj w niebezpieczeństwie

Na świecie jest coraz mniej miejsc zasługujących na miano przyrodniczych perełek

W ciągu ostatnich 50 lat wymarła połowa gatunków zwierząt i roślin występujących na Ziemi. Zdaniem naukowców, to dopiero początek. Wraz ze znikaniem kolejnych przedstawicieli flory i fauny poważnie zagrożona jest bezcenna w środowisku naturalnym bioróżnorodność, czyli bogactwo gatunkowe. Ekolodzy wskazują 34 miejsca na świecie, unikatowe pod względem przyrodniczym i jednocześnie skazane na utratę swego bogactwa naturalnego. Zajmują one stosunkowo niewielkie terytorium, np. aż trzy czwarte ssaków zagrożonych wymarciem żyje na obszarach stanowiących niecałe 3% powierzchni Ziemi.
Przedstawiamy siedem najcenniejszych przyrodniczo miejsc na świecie.

Amazoński i atlantycki las deszczowy, Brazylia

W pierwszej kolejności trzeba wymienić Brazylię – kraj zajmujący pierwsze miejsce na świecie pod względem liczby występujących tu gatunków roślin (55 tys.), ryb słodkowodnych (3 tys.) i ssaków (ponad 520). Ponad 1,5 tys. gatunków występujących tu ptaków sytuuje Brazylię na trzecim miejscu, a bogactwo świata gadów (niemal 500 gatunków) dało Brazylii piąte miejsce na świecie. Niestety, te przyrodnicze perełki nie są należycie chronione – główne ekosystemy są poważnie zagrożone, 70 gatunkom ssaków grozi wymarcie.
Na szczególną uwagę zasługują amazoński i atlantycki las deszczowy. Ten pierwszy zajmuje obszar 3,6 mln km kw. w samej Brazylii oraz 2,4 mln km kw. w krajach sąsiednich. To największy na świecie las tropikalny i najbardziej pod względem biologicznym zróżnicowany ekosystem, w którym żyje 20% gatunków ptaków i roślin, 10% znanych na świecie gatunków ssaków oraz 10-15 razy więcej gatunków ryb niż w Europie! Do roku 2000 ok. 14% brazylijskich amazońskich lasów deszczowych zostało całkowicie zniszczonych, głównie za sprawą wyrębu drzew, hodowli i wypasu bydła, budowy dróg, aktywności górniczej, przedsięwzięć hydroelektrycznych i drobnego osadnictwa.
Ciągnący się wzdłuż południowo-wschodniego wybrzeża atlantycki las deszczowy zajmuje obecnie 13% terytorium Brazylii (zachowało się tylko 7% stanu pierwotnego. Trzy czwarte Brazylijczyków żyje na obszarach, które dawniej były lasem atlantyckim.
Las atlantycki to jeden z ekosystemów o najwyższej liczbie endemitów, czyli gatunków niespotykanych nigdzie indziej. Charakter endemiczny ma ponad połowa drzew. 72 gatunki ptaków z 620 są unikalne w skali światowej. Podobnie jak 60 z 2 tys. gadów, 253 z 280 płazów i 160 z 261 ssaków.

Polinezja i Mikronezja

Prawdziwym rajem na ziemi są Polinezja i Mikronezja obejmujące niemal 1,5 tys. wysp rozsianych na 21 mln km kw. południowego Pacyfiku (z czego ląd stanowi 47 tys. km kw.). Region słynie ze wspaniałego ekosystemu rozciągającego się od bujnych lasów do namorzynów i sawanny. Różnorodność gatunkowa zachowała się głównie dlatego, że żyjące tu zwierzęta i rośliny rozwijały się w izolacji. To sprawiło, że Polinezja i Mikronezja są uważane za jedno z najbardziej endemicznych miejsc na świecie – bogactwem wysp są niezliczone unikalne gatunki leśnych ptaków. 55% gatunków ptaków (z 292 tu występujących) można spotkać wyłącznie na tych terenach, 57% (spośród 3 tys.) gatunków roślin nie rośnie w żadnym innym zakątku świata. Jednocześnie aż 90% endemicznych roślin grozi wymarcie. Niektóre gatunki reprezentują zaledwie kilka sztuk. Tymczasem wyspy są skarbnicą unikalnych drzew. Wystarczy wspomnieć o rosnących na stokach wulkanów drzewach, które tuż przed obumarciem obficie kwitną.
Przez 200 lat, czyli od momentu pojawienia się na tych terenach człowieka, znikło 49 gatunków (w tym 25 gatunków ptaków). Wśród 88 zagrożonych wymarciem gatunków są m.in. wrona hawajska i samoański latający lis.

Madagaskar

Ogromna liczna gatunków zamieszkuje stosunkowo niewielki obszar Madagaskaru i wysp Oceanu Indyjskiego. Wystarczy się odwołać do statystyki dotyczącej zwierząt i roślin występujących tylko na Madagaskarze. Gatunków roślin jest tu 13 tys., przy czym aż 11,6 tys. z nich nie występuje w żadnym innym miejscu na świecie. Na 155 gatunków ssaków endemicznych jest 144, z 384 gatunków gadów – 367. Na liście zagrożonych wyginięciem jest 57 endemicznych gatunków ptaków oraz 51 endemicznych gatunków ssaków. Madagaskar to ojczyzna m.in. wielkich unikalnych gatunków kameleonów, specjalnych gatunków nietoperzy, np. latających lisów, czy oryginalnego gatunku szczura.
Niekontrolowane wycinanie lasów stawia pod znakiem zapytania możliwość przeżycia wielu gatunków. Żyjące na Madagaskarze naczelne są uważane za najbardziej zagrożone wymarciem. Według naukowców, na wyspie wyginęło już 90% pierwotnej roślinności. Ponad 50 gatunków lemurów dożywa kresu swych dni.

Indonezja

Indonezja słynie z ok. 500 gatunków ssaków, co plasuje ją na drugim miejscu na świecie, po Brazylii. Jest także w pierwszej piątce państw pod względem bioróżnorodności roślinnej – tu 38 tys. gatunków roślin. Niestety, zakrojona na szeroką skalę, nielegalna i niekontrolowana wycinka lasów sprawia, że przyszłość tych skarbów przyrody stoi pod znakiem zapytania. Najbardziej zagrożone są m.in. jawajski nosorożec, sumatryjski orangutan i srebrne gibony, które w naturze można zobaczyć tylko w Indonezji.
Nadmierny wyrąb lasów stanowi ogromne zagrożenie, ale trudno przypuszczać, aby zostało ograniczone. Drewno jest bowiem głównym źródłem dochodów i utrzymania milionów ludzi.

Kaukaz

Na szczególną uwagę zasługuje obszar rozciągający się od Morza Kaspijskiego po Morze Czarne – zajmuje 500 tys. km kw. i obejmuje część Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Rosji, Iranu oraz Turcji. Kaukaz jest miejscem szczególnym, żyje tu bowiem dwa razy więcej gatunków zwierząt niż na podobnych obszarach w Europie lub innych częściach Azji. Doliczono się tu aż 6,4 tys. gatunków flory (z czego 1,6 tys. endemicznych), 131 gatunków ssaków i 378 gatunków ptaków. Kaukaz słynie ze wspaniałych odmian różaneczników. Zagrożone są m.in. unikalne gatunki kóz górskich.
Niestety, w ostatnich latach już połowa tego terytorium została zdewastowana z powodu bezmyślnej i krótkowzrocznej działalności człowieka. Powstrzymanie degradacji jest tym trudniejsze, że zajmuje go wiele – często skłóconych – narodów.

Południowo-zachodnia Australia

Z naturalnych lasów w południowo-zachodniej Australii zachowało się do dnia dzisiejszego zaledwie 10% stanu pierwotnego. Obecnie zajmują one 310 tys. km kw. Do tej pory odnaleźć tu można ponad 5 tys. gatunków roślin oraz prawie 500 kręgowców. Mimo wcześniejszej dewastacji lasów obecnie są one dobrze chronione. Wśród unikalnych stworzeń żyjących na tym terenie są żółwie błotne, które z powodu zanieczyszczeń wody należą do jednego z najbardziej zagrożonych na świecie gatunku żółwi. Miejsce to jest także domem dla bezcennych gatunków papug.

Kalifornia

California Floristic Province rozciąga się od Oregonu do północnego Meksyku. Charakterystyczny klimat śródziemnomorski sprawił, że jest to przede wszystkim raj dla flory. Ponad 2 tys. gatunków roślin (spośród prawie 3,5 tys.) nie występuje nigdzie indziej na świecie. Słynne są mamutowce olbrzymie – najwyższe drzewa świata, i sekwoje wiecznie zielone. Występują tu 157 gatunków ssaków i 340 gatunków ptaków. To ojczyzna kondorów, wielkich salamander i lwów górskich.
Tereny te coraz częściej niszczą rozwój miejski i rolnictwo. Dotyczy to zwłaszcza środkowej i południowej Kalifornii. Obecnie 9,7% całkowitej powierzchni California Floristic Province znajduje się pod ochroną.