Wszystko, co najlepsze, o twórcy mazurków, czyli…
Rok Fryderyka Chopina to obok licznych wydarzeń artystycznych także ogromna obfitość rozmaitych publikacji poświęconych naszemu największemu twórcy muzycznemu. Naliczono, że jednocześnie mamy na rynku ponad 130 nowych pozycji książkowych, z których każda w nieco inny sposób traktuje zarówno osobę wielkiego Polaka, jak i pozostawione przez niego genialne dzieło. Przydałby się jednak jakiś przewodnik lub ranking pomagający wybrać z tego bogactwa kilka rzeczy najbardziej interesujących i wartościowych, a zarazem mających nie tylko naukowy czy dokumentacyjny charakter. Które publikacje warto mieć w swojej bibliotece? Które można uznać za dobry i wartościowy prezent dla kulturalnej osoby? Czy jest jakaś jedna książka o charakterze encyklopedycznym, którą można by uznać za obejmującą wszystkie najważniejsze zagadnienia dotyczące Chopina?
Te trzy pytania zadaliśmy dr. Arturowi Szklenerowi, zastępcy dyrektora ds. nauki i wydawnictw Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina.
Encyklopedia – zero
Na pytanie o encyklopedię Chopina odpowiedź na razie wciąż jest negatywna. Tyle już napisano o Chopinie, ale ta jedna i najważniejsza książka jeszcze nie powstała. Jednak dotkliwy brak w niedługim czasie zostanie uzupełniony, bo w NIFC trwają już zaawansowane prace nad takim pokaźnym, solidnym dziełem, którego roboczy tytuł brzmi właśnie „Encyklopedia Chopina”. Redaktorem naczelnym przy tym projekcie jest nasz najwybitniejszy chopinolog prof. Mieczysław Tomaszewski, jednak nie jest to zamysł ściśle naukowy, lecz jak najbardziej popularyzatorski. Sposób podania ogromnej wiedzy, jaką udało się zebrać o naszym kompozytorze, ma być typowo encyklopedyczno-słownikowy, bez uproszczeń, ale z dbałością, by była zrozumiała dla każdego zainteresowanego, czy będzie on humanistą, czy nie. Jeśli więc padną tu jakieś fachowe terminy, to ich znaczenie zostanie wytłumaczone, aby mogły się stać jasne nawet dla czytelnika, który nie jest melomanem. Hasła encyklopedyczne, których będzie ponad 600, obejmują zagadnienia teoretyczne odnoszące się do praktyki kompozytorskiej, do samego dzieła muzycznego i jego elementów charakterystycznych dla Chopina, takich jak zwroty harmoniczne, melodyka, polifonia. Obok tego znajdziemy w encyklopedii kilkaset haseł biograficznych i odnoszących się do relacji Chopina z innymi osobami. Nie będzie to pełne przedstawienie najważniejszych postaci, np. Schumanna czy Liszta, ale uwzględniające głównie kontakty z Chopinem, zarówno te o charakterze artystycznym, muzycznym, jak też towarzyskim, emocjonalnym, uczuciowym, wreszcie także rodzinnym. Encyklopedia będzie po prostu zsumowaniem wszelkich posiadanych informacji na temat życia i twórczości Chopina, osób z kręgu artystycznego, ale także odbioru jego muzyki oraz oddziaływania na pianistów i innych artystów z całego świata, nawet na sztuki plastyczne. Ten gigantyczny projekt wydawniczy ma być gotowy dopiero w końcu tego roku, a więc jego ostateczne wydanie zapewne dojdzie do skutku dopiero w roku przyszłym.
Biblia chopinowska
Jako drugą ważną pozycję (a w istocie pierwszą) nasz ekspert wymienia wydane po raz pierwszy w 1998 r. pokaźne dzieło prof. Mieczysława Tomaszewskiego „Chopin. Człowiek, dzieło, rezonans” (Polskie Towarzystwo Muzyczne). Jest to pozycja tak dobra i wartościowa, popularnie nazywana biblią, że doczekała się obecnie drugiego wydania, nie powinno ponadto dziwić pragnienie, aby ukazała się w wersji angielskojęzycznej. Jednak do zdobycia zachodnich rynków księgarskich potrzebne jest odpowiednie wypromowanie, co o wiele lepiej od krajowych wydawców mogą przeprowadzić domy wydawnicze brytyjskie lub amerykańskie. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina poszukuje zatem takiego dobrego wydawcy w krajach anglojęzycznych.
Biblia ta to jednakże książka bardziej w typie naukowym niż popularnym, więc może być odpowiednia raczej dla teoretyka i melomana. Jej układ nie przypomina encyklopedii czy leksykonu, nie zawiera haseł uszeregowanych alfabetycznie, ale rozdziały tematyczne. Jest to jednak wyczerpujące kompendium wiedzy, pozycja licząca ponad 1000 stron i bogato ilustrowana przykładami muzycznymi.
Albumy
Wśród licznych publikacji o tematyce chopinowskiej daje się zauważyć kilka znakomitych pozycji wydanych w formie albumu, a więc w dużym formacie, często większym niż A4, bardzo atrakcyjnych graficznie, ze świetnymi ilustracjami na luksusowym papierze, ale również z bardzo bogatą zawartością informacyjną. W ostatnim czasie pojawiły się cztery takie albumy, z których każdy może zadowolić wymagającego odbiorcę – czytelnika, kolekcjonera, bibliofila.
„Chopin”, album z tekstem Mieczysława Tomaszewskiego wydawnictwa Bosz, z okładką w kolorze czarnym i białym profilem kompozytora.
„Fryderyk Chopin i jego muzyka” z tekstem Ireny Poniatowskiej wydany przez Multico. Autorka jednak nie traktuje biografii kompozytora chronologicznie, ale porusza poszczególne aspekty życia i osobowości Chopina, jego losu, poczucia tożsamości narodowej, dążenia do doskonałości w sztuce itd.
„Chopin. Biografia ilustrowana” Janusza Ekierta wydana przez Muzę. Książka napisana ciekawie, gawędziarskim językiem i przedstawiająca interpretację autorską życia kompozytora, budująca oryginalne hipotezy, czasem dosyć kontrowersyjne, co jest jednak jej walorem.
„Fryderyk Chopin. Geniusz muzyczny” Bogusława Kaczyńskiego, ukazał się nakładem wydawnictwa Debit, zawiera ponad 40 ilustracji i płytę z archiwalnymi nagraniami Artura Rubinsteina. Podobnie jak książka Ekierta koncentruje się na biografii kompozytora i pokazuje, jaki naprawdę był Chopin, co lubił, z kim się przyjaźnił, gdzie bywał, czym się interesował, kogo cenił, co było dla niego ważne w życiu. Kaczyński kreśli żywy obraz mistrza w otoczeniu rodziny, przyjaciół i towarzyszy emigracyjnej niedoli na tle życia polskiego i francuskiego środowiska artystycznego. Portret ten wzbogacają obszerne wyjątki z bogatej korespondencji Chopina.
Chopin z oddali
Do osoby i dzieła Chopina można się zbliżać poprzez bezpośrednią opowieść, ale także w sposób pośredni, np. poznając bliżej jego rodziców, miejsca, w których przebywał, pamiętniki jego przyjaciół. Wśród bogatej oferty tego typu wyróżnić można:
„Fryderyk Chopin. Korzenie” Piotra Mysłakowskiego i Andrzeja Sikorskiego, wydaną przez NIFC książkę poprzedzoną wieloletnimi badaniami archiwalnymi, opartą na źródłach bezpośrednich, obalającą wiele mitów dotyczących pochodzenia naszego wielkiego twórcy, pokazującą genealogię jego matki i ojca, a także kręgi ich najbliższych przyjaciół.
„Chopin. Książę romantyków” Adama Zamoyskiego – wydaną przez PIW. Autor to brytyjski historyk polskiego pochodzenia. Jego książka przedstawia życie twórcy jako sławnego w owym czasie Europejczyka. Poznajemy artystyczne elity paryskie, wiedeńskie i londyńskie. Na tym tle nasz kompozytor jawi się w niej jako człowiek wszechstronny, inteligentny i pełen humoru. Jego portret został nakreślony żywo i jest bliski wyobraźni czytelnika.
„Pamiętniki Fryderyka hrabiego Skarbka”, dla którego ojciec Chopina był wychowawcą i nauczycielem i który później został ojcem chrzestnym Fryderyka Chopina, również wydane przez NIFC.
„Polska Chopina”, kolejna publikacja NIFC, przewodnik po miejscach chopinowskich w Polsce, będący pozycją dla turystów, ale wywołujący niemały podziw dla samego Chopina, który okazuje się tutaj osobą bardzo mobilną, odbywającą długie podróże, najpierw w młodości po Polsce (i to na terenach trzech ówczesnych zaborów), a później po Europie (ale o tym traktować będzie kolejna książka, „Europa Chopina”).
Internetowy przewodnik po muzyce
A jak zbliżyć się do muzyki, nieśmiertelnego i genialnego dzieła Fryderyka Chopina, które dla wielu zwykłych ludzi jest wciąż tajemnicą albo pozycją o charakterze oprawy uroczystości rocznicowych?
Rozwiązanie tego problemu już nastąpiło i przybrało bardzo atrakcyjną, oryginalną formę na portalu http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/. Znajdziemy tutaj w zakładkach „Kompozycje” oraz „Gatunki” przygotowany przez Internetowe Centrum Informacji Chopinowskiej przewodnik po wszystkich utworach w doskonałym opracowaniu nieocenionego Mieczysława Tomaszewskiego, który nagrał dla Programu II Polskiego Radia cykl audycji „Dzieła wszystkie Fryderyka Chopina”. Audycje te znajdują się teraz na portalu w formie tekstowej, a towarzyszy im katalog utworów z pełną wiedzą dotyczącą ich powstania, nawet datami pierwszych wydań, odnośnikami do biogramów osób i do kalendarium. Można zresztą nie tylko wszystkiego się dowiedzieć o utworach Chopina i zobaczyć ich pierwsze takty w zapisie nutowym, ale także posłuchać wszystkich, ponieważ do bazy Internetowego Centrum Informacji Chopinowskiej zostały wprowadzone nagrania całej skomponowanej przez Chopina muzyki z serii płyt „Real Chopin”, wydanej przez NIFC, w wykonaniu najwybitniejszych artystów grających na instrumentach z epoki kompozytora. Choć na portalu internetowym jakość dźwięku odbiega nieco od tej z płyt CD, możliwość bezpłatnego zapoznania się z całą spuścizną artysty jest propozycją absolutnie niepowtarzalną. W zasobach portalu znajdują się nawet listy Fryderyka Chopina, dzięki czemu korzystając ze zwykłej wyszukiwarki, można odnajdywać charakterystyczne zwroty językowe używane przez Chopina, nazwiska i imiona jego przyjaciół, członków rodziny, i w ogóle wszystkie sprawy, o których pisał. System odnośników pozwala również sięgnąć do innych baz, np. znajdujących się na YouTube nagrań wideo wielu sławnych artystów w repertuarze chopinowskim.
Chopin dzieciom
Dobrze się stało, że reaktywowano bardzo cenne pozycje Wandy Chotomskiej, jej wiersze o Chopinie i książeczkę „Muzyka Pana Chopina”, na których wychowywało się już kilka pokoleń Polaków. Na tej podstawie powstało też wspaniałe słuchowisko radiowe, które teraz w formie audiobooku jest dostępne na półkach z książkami. Do tego można dodać Anny Czerwińskiej-Rydel „Jaśnie Pan Pichon – rzecz o Fryderyku Chopinie” z czarującymi ilustracjami Jana Wilkonia Wydawnictwa Bernardinum, a dla ambitniejszych rodziców dostępne są zeszyty edukacyjne wydane przez Multico. Są tam materiały pomocnicze, np. konkursy, zabawy dla dzieci na poziomie szkoły podstawowej, jest też płyta pomagająca poprowadzić takie zajęcia lub po prostu coś ciekawego zaproponować własnemu dziecku.
To oczywiście tylko niektóre, wybrane pozycje z bogatej oferty wydawniczej, jaka znalazła się na rynku przy okazji Roku Chopina. Warto przynajmniej przejrzeć wymienione książki i inne formy publikacji, bo wówczas zjawisko, jakim jest Chopin, stanie się dla nas bliższe i bardziej zrozumiałe.
_______________________________
Stronniczy ranking publikacji chopinowskich
1. http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/ – portal internetowy
2. Janusz Ekiert, „Chopin. Biografia ilustrowana” – album; wyd. Muza
3. Adam Zamoyski, „Chopin. Książę romantyków; wyd. PIW
4. „Polska Chopina” – przewodnik po miejscach chopinowskich w Polsce”; wyd. NIFC
5. Wanda Chotomska, „Muzyka Pana Chopina” – w formie audiobooku dla dzieci; wyd. Media Rodzina
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy