Szybko i łatwo, ale czy warto? – rozmowa z Ernestem Makowskim

Ernest Makowski – starszy specjalista w Departamencie Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Jak duża – z punktu widzenia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – jest skala łamania prawa przez działające na naszym rynku firmy prowadzące działalność finansową?

– W 2012 r. do UOKiK wpłynęło kilkaset skarg konsumenckich na przedsiębiorców funkcjonujących na rynku usług finansowych w Polsce. Skargi te dotyczyły m.in. problemów z uciążliwą windykacją, nieudzieleniem pożyczki mimo pobrania przez pożyczkodawcę tzw. opłaty przygotowawczej czy wysokich kosztów zobowiązań finansowych związanych z likwidacją ubezpieczeniowego produktu inwestycyjnego. Sygnały napływające od konsumentów są analizowane i jeśli zachodzi podejrzenie złamania prawa – wszczynane jest postępowanie wyjaśniające, które ma na celu zweryfikowanie danej praktyki.
Jakie są konsekwencje postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez urząd?

– Jeśli istnieje podejrzenie, że działanie danego podmiotu może naruszać zbiorowe interesy konsumentów, innymi słowy, być niekorzystne dla potencjalnie nieograniczonej liczby osób – prezes urzędu może wszcząć postępowanie przeciwko konkretnemu przedsiębiorcy. W tej chwili UOKiK prowadzi prawie 200 postępowań dotyczących usług finansowych. Analizujemy umowy, regulaminy oraz informacje zawarte w reklamach dotyczących kredytów hipotecznych i konsumenckich, pożyczek, lokat oraz innych oferowanych produktów. Prowadzone obecnie postępowania najczęściej dotyczą stosowania postanowień wpisanych do rejestru klauzul niedozwolonych, uznanych za takie prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Obecnie w rejestrze znajduje się 489 klauzul z zakresu usług finansowych i bankowych. Wpis klauzuli do rejestru oznacza, że przedsiębiorcom nie wolno stosować w umowach z klientami postanowień rodzących podobne skutki.

Na rynku finansowym coraz więcej miejsca zajmują tzw. parabanki. Czy Polacy mają świadomość, na czym polega ich działalność?

– Na początku sierpnia 2012 r. TNS Polska przeprowadził na zlecenie UOKiK badanie dotyczące opinii Polaków na temat usług finansowych. Respondentów zapytano m.in., czy wiedzą, co to jest parabank. Ponad połowa (54%) w ogóle nie potrafiła odpowiedzieć. Tylko nieco ponad jedna czwarta badanych (27%) podała prawidłową odpowiedź. Co dziesiąty badany (12%) uważał, że jest to bank, który szybko i łatwo udziela pożyczek, a 7% mówiło, że to instytucja udzielająca pożyczek i przyjmująca lokaty, kontrolowana przez nadzór bankowy.

Czy parabanki to wyłącznie polska specjalność?

– Zdecydowanie nie. Świadczy o tym choćby fakt, że ustawa o kredycie konsumenckim jest wdrożeniem do polskich przepisów dyrektywy obowiązującej we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Celem tej dyrektywy jest m.in. zapewnienie konsumentom na terenie Wspólnoty dostępu do informacji, które umożliwią im wybór optymalnej oferty kredytowej. Obowiązek przekazywania jednakowego zakresu informacji obejmuje wszystkich przedsiębiorców oferujących pożyczki konsumentom, czyli zarówno banki, jak i parabanki.

Dokąd powinni się zwracać o pomoc poszkodowani klienci parabanków? Do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów?

– Zgodnie z obowiązującym prawem UOKiK podejmuje działania w przypadku naruszenia zbiorowych interesów konsumentów – czyli gdy bezprawna praktyka przedsiębiorcy dotyka nieograniczoną liczbę osób, gdy potencjalnie każdy może zostać poszkodowany. W sprawach indywidualnych bezpłatnej pomocy udzielają m.in. powiatowi i miejscy rzecznicy konsumentów albo oddziały Federacji Konsumentów. Ponadto na stronie internetowej UOKiK jest dostępny obszerny zestaw porad w formie pytań i odpowiedzi.

Dokąd po radę i pomoc?

Bezpłatną poradę prawną można otrzymać w ok. 400 biurach miejskich i powiatowych rzeczników konsumentów, którzy prowadzą też mediacje, analizują treści wzorców umownych, pomagają sporządzać reklamacje. Do ich zadań należy także przygotowanie pozwów i innych pism procesowych dla konsumentów lub występowanie do sądu z powództwem w imieniu konsumentów. Bezpłatnie można skorzystać również z pomocy telefonicznej – dzwoniąc do prawników dyżurujących od poniedziałku do piątku w godz. od 9.00 do 17.00 pod numerem infolinii 800-007-707. Z bezpłatnej pomocy ekspertów można także skorzystać, wysyłając pytania pod adresem porady@dlakonsumentów.pl, obsługiwanym przez Stowarzyszenie Konsumentów Polskich. Profesjonalną pomoc w sprawach konsumenckich świadczą też prawnicy w oddziałach Federacji Konsumentów na terenie całego kraju. Adresy oraz dane kontaktowe organizacji udzielających bezpłatnych porad prawnych konsumentom można znaleźć, korzystając z wyszukiwarki znajdującej się na stronie www.uokik.gov.pl.