Ucieczki Brechta

Autor: Tomasz Miłkowski | 29 sierpnia, 2016

W środowisku teatralnym uchodził za guru lewicy

Siły miałem niewiele. Cel
Był bardzo daleko
Ale wyraźnie widoczny, jakkolwiek dla mnie
Nie do osiągnięcia.
Tak minął mój czas,
Który dany mi był na ziemi.
Bertolt Brecht, Do potomnych

Mirosław Zbrojewicz – aktor teatralny i filmowy

Od lat prowadzi pan podwójne życie…

– Podwójne?

No tak, w filmie pojawia się pan jako człowiek silny, groźny, często gangster albo facet o niejasnej przeszłości. A w teatrze przeciwnie, jako ktoś wyrafinowany, subtelnie wycieniowany, nietypowy. I tak było od początku. Od debiutu w Becketcie.

– Rzeczywiście, zaczynałem od jednoaktówek Becketta, jeszcze w szkole teatralnej, potem był niezły trening w Teatrze Szwedzka 2/4, który odegrał rolę forpoczty TR Warszawa, i tak już poszło. W teatrze mogłem pokazać więcej możliwości niż w filmie, a zresztą zawsze lgnąłem do teatru.

Ale to jeszcze nie powód, żeby grać Brechta. W monodramie „Song o Brechcie” wciela się pan w postać sławnego dramaturga, reżysera i pisarza. Nie przypomina pan wyglądem Brechta.

– Też tak mi się wydawało. Toteż kiedy zaproponowano mi tę rolę, wahałem się. Wtedy autorka i reżyserka Duśka Markowska-Resich przekonała mnie, że będę pasował. Powiedziała, że jeżeli włożę okulary, to już będę bardzo przypominał Brechta.

Weźmy ten żart za dobrą monetę. A tak naprawdę?

– Tak naprawdę nie zamierzam przedstawiać Bertolta Brechta w skali jeden do jednego. Zewnętrzne podobieństwo nie jest więc istotne. Chodzi raczej o to, żeby opowiedzieć na scenie los niezwykłego człowieka, który pod wpływem nacisku okoliczności wiele razy się zmienia. Opowiedzieć o człowieku w trybach historii, który nie chce się poddać. Ostatecznie przekonał mnie tekst, dobrze napisany, układający się aktorsko. Są takie teksty, które od razu nadają się do mówienia, i takie, z którymi nie sposób coś zrobić. Dość szybko wszedłem w rytm opowieści. To nie jest jakaś awangardowa struktura, tekst został zbudowany tradycyjnie. Zaczyna się od śmierci Brechta, która na wewnętrznych taśmach jego pamięci otwiera strumień wspomnień. I kończy się też śmiercią. Jak w solidnej opowieści o budowie ramowej.

Bohater opowiada więc o swoim życiu z drugiego brzegu?

– Coś w tym jest. Tak czy owak nie ma potrzeby przywiązywania wagi do cech zewnętrznych Brechta. Znajdujemy w jego losie tyle zdarzeń i wątków, które tak wyraźnie rymują się ze współczesnością, że możemy odnieść wrażenie, jakby historia zatoczyła kolejne koło. Dużo mówię w tym monodramie o wojnie, o emigracji. Nic dziwnego, to najdramatyczniejsze fragmenty życiorysu Brechta. Doświadczył losu artysty w wolnym kraju, zmagającego się z problemami codzienności, niemającego czasem co do garnka włożyć, ale harującego jak natchniony i tworzącego swoją wizję teatru. I udało mu się wiele osiągnąć, bo poznał nawet smak sukcesu po wystawieniu „Opery za trzy grosze”, choć bardzo szybko okazało się, że nastał dla niego czas ucieczki. Uciekł z hitlerowskich Niemiec w ostatniej chwili, wielu jego kolegów nie zdążyło spakować walizek i padło ofiarą prześladowań. Włóczył się po Europie, trafił do ZSRR, ale stamtąd też uciekł, kiedy się zorientował, że nie ma tam komunistycznej sielanki. Potem trafił do Ameryki.