Wąski szczyt

Wąski szczyt

Spotkanie Jaruzelski-Wałęsa-Glemp-Miodowicz miało poprzedzić obrady Okrągłego Stołu

W poprzednim numerze „Przeglądu” opisaliśmy drogę do Okrągłego Stołu. Dzisiaj publikujemy dokument dotyczący mało znanego pomysłu zorganizowania „szczytu politycznego” z udziałem wąskiej grupy polityków.
Pomysł takiego spotkania narodził się w kręgu gen. Kiszczaka po spotkaniu w Wilanowie, w miejscowej parafii, 18-19 listopada 1988 r. W rozmowach wzięli wówczas udział: Stanisław Ciosek, gen. Czesław Kiszczak, Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki, abp Bronisław Dąbrowski i bp Tadeusz Gocłowski. Rozmowy nie przyniosły znaczącego efektu, ale udała się rzecz najważniejsza – znów nawiązano dialog, zerwany po decyzji rządu o postawieniu w stan likwidacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina.
Kilka dni później Alfred Miodowicz, przywódca OPZZ, zwrócił się do Lecha Wałęsy z propozycją debaty. Starcie obu przywódców związków zawodowych zakończyło się zwycięstwem Wałęsy i przyczyniło się do zmiany jego wizerunku. Już nie był „prywatnym obywatelem”, lecz pełnoprawnym politykiem i partnerem do rozmów.
Wówczas powstał pomysł zorganizowania wewnętrznego szczytu politycznego, który mógłby zastąpić Okrągły Stół.
Notatka, której fragmenty publikujemy, pochodzi z Archiwum IPN. Inna wersja tego dokumentu została umieszczona w pracy K. Dublińskiego „Okrągły Stół”.

Warszawa, 15 grudnia 1988 r.

Tajne Specjalnego Znaczenia

Wstępna Koncepcja
warunków osiągnięcia porozumienia z konstruktywną opozycją poprzez zorganizowanie Szczytu Politycznego

  1. W świetle obecnej sytuacji społeczno-politycznej i ekonomicznej niezbędne staje się szersze zaangażowanie różnych sił społecznych do rozwiązania ważnych problemów stojących przed krajem.
  2. W procesie tym z samodzielną ofertą musi wyjść Partia, potwierdzając tym samym swą przewodnią i kierowniczą rolę w społeczeństwie.
  3. Wyniki spotkania Miodowicz-Wałęsa, przebieg pobytu Wałęsy w Paryżu wskazują, iż dotychczasowa formuła funkcjonowania ruchu związkowego jest nie do utrzymania. Wynika to zarówno z sytuacji wewnętrznej kraju, jak i oczekiwań Zachodu. W tych okolicznościach wydaje się jak najbardziej celowe, aby Partia przełamała impas w dialogu władza-opozycja i wystąpiła (w miarę możliwości na X Plenum KC PZPR) z deklaracją intencji w sprawie pluralizmu związkowego, a w tym m.in. „Solidarności”. Deklaracja ta powinna być skierowana do całego społeczeństwa, a nie tylko do opozycji. Bowiem społeczeństwo jest już zniecierpliwione i oczekuje konkretnych działań, opozycja natomiast nie spieszy się do współdziałania z władzą. Sądzi ona, że czynnik czasu działa bardziej na jej korzyść. Po ogłoszeniu deklaracji związki zawodowe skupione w OPZZ zapowiedziałyby dyskusję nad nowym modelem ruchu związkowego.
    Reasumując:
    – po debacie Miodowicz-Wałęsa i pobycie w Paryżu nie da się utrzymać dialogu z opozycją na dotychczasowym pułapie politycznym;
    – nie będzie można uniknąć relegalizacji „Solidarności” (wynika to zarówno z uwarunkowań wewnętrznych, jak i międzynarodowych);
    – istnieje niebezpieczeństwo wybuchu społecznego o podłożu ekonomicznym, z możliwością przekształcenia go w konflikt polityczny.
    Radykalnym przełamaniem impasu, z jednoczesnym przejęciem inicjatywy politycznej przez Partię, mógłby być „szczyt polityczny” – protokolarne spotkanie przywódców głównych sił politycznych kraju.
    Gospodarzem szczytu mógłby być Przewodniczący Rady Państwa, tow. Wojciech Jaruzelski, a miejscem szczytu – Belweder lub Zamek Królewski.
    Proponuje się, w wersji „A”, by uczestnikami szczytu byli:
  1. PZPR
    Józef Czyrek
    Czesław Kiszczak
    Jako architekci inicjatywy „okrągłego stołu” w jego dotychczasowej fazie.
  2. ZSL
    Roman Malinowski
    Mikołaj Kozakiewicz
  1. SD
    W. Młyńczak
    Jan Janowski
  2. PRON
    Jan Dobraczyński
    Stanisław Ciosek
  3. Z ramienia OPZZ
    Alfred Miodowicz
    Romuald Sosnowski
    Jerzy Uziębło
    (należałoby rozważyć zestawienie parytetu 1:1 w stosunku do delegacji towarzyszącej Lechowi Wałęsie – pozwalałoby to na zachowanie formuły „stron związkowych”).
  4. Przedstawiciel ChSS, PAX, PZKS, reprezentacja innych stowarzyszeń katolików świeckich, przedstawiciel Polskiej Rady Ekumenicznej.
  5. Neutralni przedstawiciele świata nauki i kultury (np. prof. prof. Jan Szczepański, Aleksander Gieysztor, Jerzy Ozdowski + dwie, trzy osoby o uznanym autorytecie).
  6. Lech Wałęsa z grupą współpracowników.
  7. Przedstawiciele Kościoła katolickiego.
    prymas Józef Glemp
    abp Bronisław Dąbrowski
    bp Tadeusz Gocłowski
    (…)
    W wersji „B” celowe byłoby przyjęcie formuły, aby do udziału w szczycie zaprosić ludzi o uznanym autorytecie w państwie i społeczeństwie (tzn. osobistości o dużym prestiżu, a nie osoby jako przedstawiciele, delegaci określonych organizacji). Byłby to więc szczyt autorytetów – Polaków, patriotów zatroskanych dalszymi losami i przyszłością Ojczyzny, a nie kolejne spotkanie reprezentantów różnorodnych organizacji politycznych i społecznych. (…)
    Warunki, które strona rządowa uważa za kardynalne, to:
    – zobowiązanie się „Solidarności” do przestrzegania obowiązującego w państwie porządku prawnego;
    – rezygnacja z zagranicznych dotacji finansowych i zaniechanie dwuznacznych politycznie kontaktów z obcymi państwami i ich przedstawicielstwami w PRL;
    – dokonanie przez liderów „Solidarności” samokrytycznego rozrachunku z przeszłością, w tym potępienie zachodnich restrykcji ekonomicznych;
    – wtopienie aktywności międzynarodowej w nurt oficjalnej polityki zagranicznej państwa, w szczególności w zakresie działalności związkowej;
    – oczyszczenie struktur i działalności „Solidarności” z ekstremalnych elementów pozazwiązkowych, zaniechanie wspierania nielegalnych ugrupowań i osób nierespektujących prawa i deklarujących cele sprzeczne z Konstytucją.
    Spotkanie robocze „okrągłego stołu” poświęcone zaprezentowaniu i omówieniu formuły Rady Porozumienia Narodowego i programu jej działania (m. in. zmiany Konstytucji, ordynacji wyborczej do Sejmu, dalszych reform politycznych, w tym nowego modelu funkcjonowania stowarzyszeń i innych organizacji społecznych).
    Szczyt mógłby być silnym impulsem dla przyśpieszenia prac „okrągłego stołu” i powołania Rady Porozumienia Narodowego.
    Przy podejmowaniu ewentualnej decyzji dotyczącej zorganizowania szczytu należy uwzględnić możliwość braku consensusu w czasie jego obrad. Celowe wydaje się podjęcie prac studyjnych nad propozycjami działań politycznych i propagandowych neutralizujących negatywny wydźwięk społeczny takiego rozwoju wydarzeń.

Kalendarium
17 lipca 1986 r. – Amnestia dla więźniów politycznych
13 grudnia 1987 r. – List otwarty prof. Jerzego Holzera do Lecha Wałęsy i gen. Wojciecha Jaruzelskiego z wezwaniem do spotkania
25 kwietnia 1988 r. – rozpoczęcie strajku komunikacji miejskiej w Bydgoszczy; w ciągu następnych dni zastrajkowały m.in.: Huta im. Lenina, Huta Stalowa Wola, Stocznia Gdańska im. Lenina
13 czerwca 1988 r. – rozpoczęcie obrad VII Plenum KC PZPR; w wygłoszonym tam referacie gen. Wojciech Jaruzelski po raz pierwszy zaproponował rozmowy Okrągłego Stołu
21 lipca 1988 r. – poufny list Lecha Wałęsy do gen. Czesława Kiszczaka ze wstępną zgodą na rozpoczęcie rozmów
15 sierpnia 1988 r. – rozpoczęcie strajku w kopalni Manifest Lipcowy; w kolejnych dniach strajki ogarnęły inne śląskie kopalnie, Stocznię Gdańską im. Lenina, Zakłady Cegielskiego w Poznaniu i wiele innych w całym kraju
26 sierpnia 1988 r. – zaproszenie przez gen. Czesława Kiszczaka przedstawicieli opozycji do rozmów
31 sierpnia 1988 r. – spotkanie gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą; Lech Wałęsa zobowiązał się do podjęcia działań mających na celu zakończenie strajków
1 września 1988 r. – zakończenie strajków
16 września 1988 r. – spotkanie Kiszczak-Wałęsa, na którym uzgodniono termin rozpoczęcia obrad Okrągłego Stołu na połowę października 1988 r.
6 października 1988 r. – komunikat Episkopatu Polski popierający inicjatywę zwołania Okrągłego Stołu
31 października 1988 r. – decyzja rządu o postawieniu Stoczni Gdańskiej im. Lenina w stan likwidacji, co doprowadziło do zerwania negocjacji w sprawie Okrągłego Stołu
30 listopada 1988 r. – debata Wałęsa-Miodowicz; według powszechnej opinii, zwycięsko wyszedł z niej Lech Wałęsa
16-17 stycznia 1989 r. – druga część X Plenum KC PZPR; w trakcie dramatycznych obrad, podczas których Wojciech Jaruzelski, Czesław Kiszczak, Mieczysław F. Rakowski i Florian Siwicki zagrozili podaniem się do dymisji, uchwalono „Stanowisko w sprawie pluralizmu politycznego i pluralizmu związkowego”, co oznaczało zgodę na relegalizację NSZZ „Solidarność”

27 stycznia 1989 r. – spotkanie w Magdalence, w trakcie którego ustalono datę i skład Okrągłego Stołu
6 lutego 1989 r. – początek obrad Okrągłego Stołu

 

 

Wydanie: 06/2004, 2004

Kategorie: Historia

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy