Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych – nazywana popularnie specustawą drogową – uprawnia organ do wywłaszczenia nieruchomości i gruntów (w tym rolnych), na terenie których ma docelowo być realizowana budowa drogi. Właścicielom wywłaszczonej ziemi rolnej przysługuje odszkodowanie, które w uzasadnionych przypadkach może zostać podwyższone.
Decyzja ZRID
ZRID – zezwolenie na realizację inwestycji drogowej – wydawane jest w formie decyzji administracyjnej. Decyzja ZRID wydawana jest na wniosek inwestora. W zależności od kategorii dróg, których ma dotyczyć inwestycja, decyzję ZRID może wydać starosta (w stosunku do dróg gminnych i powiatowych) lub wojewoda (dla dróg krajowych i wojewódzkich).
Sama decyzja ZRID powinna zostać wydana maksymalnie w ciągu 90 dni od dnia złożenia wniosku, a właściciel nieruchomości rolnej, której dotyczy postępowanie prowadzące do jej wydania, powinien być poinformowany o jego wszczęciu. Obowiązek zawiadomienia właściciela nieruchomości dotyczy również samego wydania decyzji ZRID.
Wydanie nieruchomości
Jednym z bezpośrednich skutków prawnych decyzji ZRID jest dokonanie podziału (lub scalenia) gruntów według potrzeb inwestora oraz przeniesienie prawa własności do danej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa czy właściwą jednostkę samorządu terytorialnego.
Tym samym dotychczasowy właściciel ziemi rolnej objętej decyzją ZRID traci prawo własności i możliwość dalszego nią gospodarowania. Co więcej, ma też obowiązek wydania nieruchomości w określonym czasie, tj. w ciągu 120 dni od daty wydania decyzji ZRID.
Termin ten nie obowiązuje jednak w przypadku decyzji ZRID z rygorem natychmiastowej wykonalności, która zobowiązuje do niezwłocznego wydania nieruchomości.
Należne odszkodowanie
Osobom, które utraciły swój majątek w skutek decyzji ZRID, przysługuje odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości pod drogi. Decyzja określająca jego wysokość wydawana jest przez ten sam organ, który wydał zezwolenie na realizację inwestycji drogowej. Starosta bądź wojewoda powinien ją wydać w ciągu 30 dni od dnia, w którym decyzja ZRID stała się ostateczną.
W przypadku decyzji ZRID o rygorze natychmiastowej wykonalności termin ten jest wydłużony do 60 dni. Oczekując na wydanie decyzji ustalającej wysokość należnego odszkodowania, warto zwracać uwagę na dotrzymywanie przez organ obowiązujących terminów. Praktyka wskazuje, że rzadko zostają one zachowane. Dowodem są wyniki kontroli NIK przeprowadzone w Mazowieckim Urzędzie Wojewódzkim oraz w warszawskim oddziale GDDKiA w zakresie nabywania nieruchomości pod drogi krajowe objęte Programem Dróg Krajowych w latach 2008-2013, które wskazują, że średni czas prowadzenia postępowania zmierzającego do ustalenia wysokości należnego odszkodowania wynosił od 185 do 200 dni.
Samo odszkodowanie ustalane jest na podstawie operatu szacunkowego nieruchomości opracowanego przez biegłego rzeczoznawcę majątkowego.
Odszkodowanie +5%
Przyznane w wydanej przez organ decyzji odszkodowanie za wywłaszczenie może zostać powiększone o 5% przyznanej kwoty. Aby móc skorzystać z tej opcji, należy wydać nieruchomość w ciągu 30 dni.
Co istotne, termin ten liczony jest od dnia:
• doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji ZRID,
• doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji ZRID rygoru natychmiastowej wykonalności,
• ustatecznienia się decyzji ZRID.
Warto też zwrócić uwagę na orzecznictwo sądów w zakresie wydania nieruchomości w terminie uprawniającym do pozyskania większego odszkodowania. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, warunkiem otrzymania podwyższonego odszkodowania jest przekazanie nieruchomości we wskazanym terminie w sposób wyraźny (np. poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli). Sama wola wydania nieruchomości przez dotychczasowego właściciela nie jest wystarczająca. Kluczowe jest objęcie wydawanego mienia przez inwestora (wyrok NSA z 10 kwietnia 2019 r., sygn. akt I OSK 2027/18). Dlatego najlepszym dowodem na wydanie nieruchomości w terminie jest złożenie oświadczenia woli przez wydającego bądź sporządzenie protokołu zdawczo-zbiorczego.
10 tys. zł więcej
Wywłaszczenie na mocy ZRID może obejmować również budynek mieszkalny bądź budynek, w którym został wyodrębniony lokal o charakterze mieszkalnym. W takiej sytuacji wywłaszczonym przysługuje zwiększenie wysokości przyznanego odszkodowania o dodatkowe 10 tys. zł. Co ważne, kwota ta przeznaczona jest na jedną nieruchomość gruntową. W przypadku, kiedy budynek mieszkalny objęty jest współwłasnością, kwota 10 tys. zł ulega podziałowi między współwłaścicieli.
Dodatek do odszkodowania przyznawany jest jednokrotnie również w przypadku, gdy dany budynek mieszkalny zlokalizowany jest na dwóch przyległych gruntach.
Warto też zwrócić uwagę, że jedynym kryterium uprawniającym do zwiększenia odszkodowania o 10 tys. zł jest kryterium „zamieszkania”. Zameldowanie w konkretnej nieruchomości czy lokalu nie jest obowiązkowe. Jeśli organ będzie miał wątpliwości w tym zakresie, ma prawo do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
Przysługujące prawa
Możliwość podwyższenia należnego odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości pod drogi jest zagwarantowane prawnie po spełnieniu określonych warunków. Biorąc jednak pod uwagę, że organ nie ma obowiązku instruowania strony w tym zakresie, wielu wywłaszczonych nie korzysta z przysługujących im praw. Dlatego w takich sytuacjach warto korzystać ze wsparcia doświadczonych prawników, którzy nie tylko wyjaśnią wszystkie przysługujące wywłaszczonym prawa, ale również pomogą w dopełnieniu wszystkich warunków uprawniających do przyznania wyższego odszkodowania. Samo odszkodowanie powinno zostać wypłacone przez inwestora w ciągu 14 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna.
Patron merytoryczny artykułu:
INLEGIS Kancelarie Prawne – Wywłaszczenie Nieruchomości
ul. Podwale 83/7
50-414 Wrocław
tel: 793 101 800
wywlaszczenie.pl
(Artykuł sponsorowany)
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy