Wyższa świadomość to mniej nieuczciwości

Wojciech Kowalczyk – podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów

Czy Ministerstwu Finansów znana jest skala działalności tzw. parabanków?
– Nie ma wiarygodnych danych na temat skali działalności pozabankowych podmiotów pożyczkowych na polskim rynku, ponieważ działalność polegająca na udzielaniu pożyczek pieniężnych nie wymaga uzyskania zezwolenia czy wpisu do rejestru działalności regulowanej. Taką działalność może wykonywać praktycznie każdy przedsiębiorca. Dotychczasowe analizy, na podstawie danych GUS, wskazują, że rynek pożyczek pozabankowych ma wartość ok. 2,3-2,5 mld zł. Jeżeli odniesiemy to do wartości samych kredytów konsumpcyjnych w sektorze bankowym, których wartość na koniec 2012 r. wyniosła 132 mld zł, można zauważyć, że skala działalności podmiotów pozabankowych to jedynie ok. 2% portfela kredytów konsumpcyjnych w bankach, nie licząc pozostałych rodzajów kredytów oferowanych przez sektor bankowy.

Choć formalnie żadna działająca w Polsce instytucja finansowa nie ma prawa pożyczać pieniędzy z oprocentowaniem powyżej czterokrotności stopy lombardowej NBP, to oprocentowanie wielu kredytów i pożyczek gotówkowych nawet wielokrotnie przekracza tę wartość. Czy są sposoby na ukrócenie takich praktyk?
– Przepis art. 359 par. 21 Kodeksu cywilnego, tzw. przepis antylichwiarski, określa maksymalną wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej. Przepis ten nie obejmuje jednak innych pozaodsetkowych kosztów, takich jak ubezpieczenia, opłaty przygotowawcze, prowizje, opłata za obsługę domową itd. Dlatego rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO), uwzględniająca wszystkie koszty kredytu bądź pożyczki, często znacznie przekracza wspomnianą maksymalną wysokość ustaloną dla odsetek. Możliwym sposobem wyeliminowania praktyk podmiotów pożyczkowych, ukierunkowanych na wprowadzanie różnego rodzaju dodatkowych opłat, mogłoby być wprowadzenie maksymalnej wysokości całkowitego kosztu kredytu. Rozwiązanie w postaci limitu RRSO zostało zaproponowane w trakcie prac grupy roboczej Komitetu Stabilności Finansowej ds. instytucji parabankowych.

Jaką rolę w pilnowaniu pieniędzy Polaków odgrywa Komitet Stabilności Finansowej?
– Ustawowym celem Komitetu Stabilności Finansowej jest zapewnienie efektywnej współpracy w zakresie wspierania i utrzymania stabilności krajowego systemu finansowego poprzez wymianę informacji, opinii i ocen sytuacji w systemie finansowym w kraju i za granicą oraz koordynację działań w tym zakresie. Komitet dokonuje oceny sytuacji w krajowym systemie finansowym i na rynkach międzynarodowych, opracowuje i przyjmuje procedury współdziałania na wypadek wystąpienia zagrożenia dla stabilności polskiego systemu finansowego oraz koordynuje działania członków komitetu w sytuacji wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla krajowego systemu finansowego.

A co robi państwo, aby zwiększyć świadomość obywateli, uczulić ich, by nie ulegali oszukańczym ofertom?
– Poszczególne instytucje w ramach swoich kompetencji angażują się w działalność o charakterze edukacyjnym (NBP, KNF, UOKiK, BFG), mającą na celu podnoszenie świadomości ekonomicznej społeczeństwa. Im ta świadomość będzie wyższa, tym mniej osób będzie ulegać potencjalnie nieuczciwym ofertom. Powstała również inicjatywa międzyinstytucjonalna, w którą zaangażowanych jest kilka organów państwowych, a jej celem jest prowadzenie ogólnospołecznej kampanii informacyjnej na temat działalności podmiotów rynku pożyczkowego i podmiotów gromadzących depozyty. W ramach tej kampanii eksperci poszczególnych instytucji biorą udział w programach radiowych i telewizyjnych, udzielają wywiadów w mediach, odpowiadają na pytania zainteresowanych osób. Uruchomiono też specjalną stronę internetową kampanii, www.zanim-podpiszesz.pl, na której można się dowiedzieć m.in., w jaki sposób sprawdzić rzetelność podmiotu, z którym chcemy zawrzeć umowę.

Czy nie należałoby nakazać zamieszczania w reklamach ostrzeżeń podobnych do tych, które obowiązują na rynku parafarmaceutyków?
– Nie zapominajmy, że podmioty niemające statusu prawnego banku, ale prowadzące działalność polegającą na udzielaniu pożyczek pieniężnych, działają w warunkach polskiego rynku w pełni legalnie, nie do końca jest zatem zrozumiałe, jakiej treści ostrzeżenia miałyby być umieszczane w reklamach oraz czemu owe ostrzeżenia miałyby służyć. Jeżeli ostrzeżenie miałoby za zadanie uświadomić potencjalnemu klientowi ewentualne wysokie koszty pożyczki zaciąganej w podmiocie pozabankowym, byłoby to w istocie powielanie informacji wymaganych przepisami Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Ustawa o kredycie konsumenckim wymaga bowiem dostarczenia klientowi, przed zawarciem umowy, na jednolitym formularzu informacyjnym (aby można było łatwo porównać oferty różnych kredytodawców) podstawowych informacji o kredycie, w tym informacji o wszystkich kosztach, które klient będzie zobowiązany ponieść w związku z umową, oraz o całkowitym koszcie kredytu i rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania.

Członkami Komitetu Stabilności Finansowej są:
• minister finansów;
• prezes Narodowego Banku Polskiego;
• przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego.
Przewodniczącym Komitetu jest minister finansów.