Zacięte pióro prezydenta

Zacięte pióro prezydenta

Czym podpadli Walter Żelazny i Michał Bilewicz, że nie mogą się doczekać podpisu Andrzeja Dudy pod nominacjami profesorskimi?

Polska nauka spadła w międzynarodowych rankingach. Światowe środowiska naukowe coraz częściej zaś pytają, czy na pewno jest ona wolna, obserwując historię nominacji profesorskich dr. hab. Waltera Żelaznego z Uniwersytetu w Białymstoku oraz dr. hab. Michała Bilewicza z Uniwersytetu Warszawskiego. W pierwszym przypadku prezydent Andrzej Duda nie podpisuje dokumentów już ponad dwa lata, w drugim – ponad rok. Dlaczego? Bo ma takie prawo. Obydwaj kandydaci na profesorów otrzymali pozytywne recenzje Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych (CK), mogą też się pochwalić bogatym dorobkiem międzynarodowym.

Żelazny: Chyba czekają na moją śmierć

Walter Żelazny, były emigrant polityczny i działacz opozycji w PRL, pracuje na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku od 10 lat. Jest antropologiem kultury, zajmuje się stosunkami etnicznymi. Rada wydziału zgodziła się w 64. roku jego życia sfinansować procedurę profesorską. Wyłożyła 30 tys. zł, bo tyle mniej więcej kosztują recenzje potrzebne do zdobycia tytułu.

Obecnie Żelazny to schorowany 70-latek, po walce z rakiem i długotrwałej depresji. Do tego stanu w niemałym stopniu doprowadziły go perturbacje wokół profesury belwederskiej. Zamieszanie trwa już sześć lat. Najprawdopodobniej to najbardziej przewlekła sprawa o nadanie profesury w Polsce. Żelazny obliczył, że oprócz zdrowia kosztuje go ona z grubsza 100 tys. zł. Jako profesor belwederski miałby wyższą emeryturę, stracił też na honorariach. – W Kanadzie, żeby wygłosić niektóre wykłady, trzeba być profesorem tytularnym. Rezygnowałem z wyjazdów. Nie napisałem książki, ponieważ żyłem w ciągłym stresie. Nie zostałem członkiem PAN, nie brałem udziału w konkursach, do których potrzebna jest profesura belwederska – wymienia Żelazny.

Gorzko stwierdza, że prezydent Duda czeka chyba na jego śmierć. Znużony stanem bezruchu w Kancelarii Prezydenta oddał sprawę w ręce prawniczki. Od lipca 2019 r. pełnomocniczką prawną Waltera Żelaznego jest Małgorzata Necel-Gizowska. We wrześniu w sekretariacie sądu wojewódzkiego w Warszawie złożono skargę na Kancelarię Prezydenta RP, która przecież nie bada nominacji i prezydent nie może odmówić ich podpisania. Jego rola jest wyłącznie formalna. Wyjątkiem jest naruszenie praw autorskich przez kandydata do tytułu profesora. Jeśli prezydent ma taką wiedzę, może zwrócić się do Centralnej Komisji z prośbą o skierowanie sprawy do Komisji ds. Etyki w Nauce działającej przy Polskiej Akademii Nauk. Jeśli plagiat zostanie potwierdzony, procedura wraca do początku, więc nawet gdyby prezydent uważał, że tytuł danej osobie się nie należy, ma obowiązek wydać postanowienie.

Żeby zgromadzić dokumenty procesowe, Żelazny z prawniczką przeszli drogę przez mękę. Do Kancelarii Prezydenta trudno się dopukać. W teczce brakuje choćby tzw. donosu na Żelaznego, który podobno w 2017 r. wpłynął do CK. Tyle że dotychczas nikt tego donosu na oczy nie widział.

Profesorska książka Żelaznego dotyczy twórcy esperanto Ludwika Zamenhofa. Centralna Komisja przetrzymywała dokumenty cztery lata, w tym dwa lata czekały na jedną spóźnioną recenzję.

Interesująca jest recenzja prof. dr hab. Bożenny Chylińskiej z Instytutu Anglistyki UW. 15 marca 2015 r. pani profesor stwierdziła: „Biorąc pod uwagę wszystkie osiągnięcia dr. hab. Waltera Żelaznego od ostatniego awansu, uważam, że spełnia on warunki stawiane kandydatom do tytułu profesora”. Pod tym dokumentem widnieje odręczny dopisek z 7 lutego 2017 r.: „Niniejszym zmieniam konkluzję swojej recenzji z pozytywnej na negatywną”. I podpis.

Po wielu perturbacjach 10 kwietnia 2018 r. prezydium Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych ostatecznie jednogłośnie przyjęło wniosek o przyznanie tytułu profesora Walterowi Żelaznemu. Został przesłany do Kancelarii Prezydenta. Rok później Żelazny pisze pismo do ministra Andrzeja Dery, na jakiej podstawie prawnej jego nominacja profesorska jest wstrzymywana. Pismo pozostaje bez odpowiedzi.

– Sąd pewnie nakaże prezydentowi złożyć podpis, ale on i tak tego nie zrobi – konkluduje gorzko Żelazny.

Ostatnio zadzwonił do niego pracownik Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Stwierdził, że rzecznik zna dwa przypadki wstrzymywania nominacji profesorskich przez prezydenta: Żelaznego i Bilewicza. Biuro chciałoby przyjrzeć się sprawie.

Walter Żelazny w styczniu 2016 r. na marszu KOD wygłosił przemówienie, za które złożono na niego doniesienie do prokuratury. Mówił o rządach PiS: „Boję się, że rządzą nami nawiedzeni wariaci, którym się wydaje, że są w stanie zmienić losy świata i sprawić, żeby wrak samolotu zaczął latać (…). Tej hydrze da się łeb ukręcić i zachęcam gorąco, by rozpocząć ćwiczenia w tym kierunku”. Za słowa o ukręcaniu łba hydrze został oskarżony o… nawoływanie do ludobójstwa.

– Dwukrotnie byłem w prokuraturze, powtórzyłem, że nie zmieniam poglądów. Łeb ukręcić hydrze można w sposób demokratyczny, sprawę umorzono – mówi Żelazny.

Wywleczono jednak przy okazji sprawę sprzed ponad 40 lat: Walter Żelazny znalazł się na liście zastrzeżonej współpracowników SB, gdzie został wpisany jako „Janusz”. Akta pod numerem IPN Rz 00377/364 w dokumentacji dotyczącej Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie [1944] 1983-1990.

– Wpadłem, kolportując paryską „Kulturę”. Zapłaciłem za jej egzemplarze ok. 4,6 tys. zł. Kupiłem je od syna jednego z najwyższych dygnitarzy PRL. SB mi je zabrało, więc zażądałem zwrotu pieniędzy. SB dało mi coś do podpisania i zwrócono mi pieniądze. To wszystko – wyjaśnia Żelazny.

Warto przypomnieć, że wielu naukowców w PRL było zarejestrowanych, bo tylko to umożliwiało pracę naukową lub naukę za granicą. Ludzie, którzy znali Żelaznego w młodości, byli oburzeni. „Nigdy w to nie uwierzę, nigdy nie akceptował życia w komunie. Był mądrym, przyjaznym serdecznym młodym człowiekiem. Uważam, że ten artykuł to pisuarowa nagonka”, komentuje jedna z internautek pod artykułem o SB i sprawie „Janusza”.

Bilewicz: Ofiara własnego zaangażowania

Profesor UW, dr hab. Michał Bilewicz, kierownik Centrum Badań nad Uprzedzeniami, jest uznanym przez środowisko międzynarodowe psychologiem społecznym. Specjalizuje się w problematyce dyskryminacji i uprzedzeń, analizuje antysemityzm, rasizm i mowę nienawiści. Jest do bólu sumienny, badania naukowe przeprowadza etycznie i uczciwie prezentuje ich wyniki. Jest twórczy i kompetentny. Prawicowe media nazywają go pieszczotliwie „lewakiem” lub „grantożercą”. Bilewicz często przypomina, że stereotypy spiskowe, w tym antysemickie, są w społeczeństwie polskim trwałe i szeroko rozpowszechnione. I zdaje się, że padł ofiarą swojego publicznego zaangażowania. Bo trudno doszukać się powodów merytorycznych rocznego oczekiwania na profesurę belwederską.

Mimo młodego wieku (39 lat) jego naukowe CV jest imponujące. Mnóstwo publikacji w prestiżowych pismach, udział w międzynarodowych konferencjach. Dlatego wstyd z powodu braku prezydenckiego podpisu pod jego profesurą idzie w świat. O sprawie Bilewicza pisały „Die Zeit”, „Le Monde” czy internetowy „Jerusalem Post”. Ponadto 1000 naukowców ze świata podpisało się pod petycją w jego sprawie, a Europejskie Towarzystwo Psychologiczne, zrzeszające towarzystwa krajów członkowskich, wysłało do prezydenta Dudy list. Długo nie było reakcji. Nie tak dawno naukowcy doczekali się odpowiedzi na swoją petycję. Otóż Kancelaria Prezydenta zwróciła się kolejny raz do CK, ponieważ podejrzewała konflikt interesów. Miał on polegać na tym, że trzech z pięciu recenzentów dorobku Bilewicza to pracownicy Uniwersytetu SWPS. Tylko co Bilewicz ma z tą uczelnią wspólnego? Nikt nie zadał sobie trudu, żeby sprawdzić, że młody naukowiec tam nie pracuje.

– Ponieważ nie rozumiem, z jakiego powodu prezydent wstrzymuje moją nominację, napisałem pismo do jego kancelarii. Odpowiedź przyszła w twardych, pięknych oprawach, już spodziewałem się happy endu, otwieram, a tam na kartce, że prezydenta nie obowiązują żadne terminy – opowiada Bilewicz. – Mam więc prawo przypuszczać, że istnieją jakieś polityczne powody tej kuriozalnej sytuacji. Kancelaria Prezydenta pisała do CK w mojej sprawie trzykrotnie. Poproszono nawet o recenzje, co jest dziwne, bo wszystkie dokumenty są jawne, są zamieszczone na stronie CK. Wygląda to na granie na zwłokę. Prezydent i jego otoczenie obawiają się chyba, że podpisując niewygodną nominację profesorską, mogą stracić ileś głosów zwolenników skrajnej prawicy. Szczególnie że już grożą oni na Twitterze, że w razie mojej nominacji reelekcja prezydenta Dudy jest niepewna.

Kancelaria Prezydenta na pytanie, dlaczego wstrzymywane są te dwie nominacje, odpowiedziała: „Wnioski o nadanie tytułów profesorskich Panu dr. hab. Walterowi Żelaznemu oraz Panu dr. hab. Michałowi Bilewiczowi są w toku procedury realizowanej w Kancelarii Prezydenta RP. Postępowanie w sprawach wymienionych wniosków toczy się na podstawie przepisów Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. z 2017 r. poz. 1789 z późn. zm.), które nie zakreślają terminu, w jakim postanowienie w sprawie nadania tytułu naukowego profesora miałoby być wydane przez Prezydenta RP”.

Czyli gra na zwłokę trwa w najlepsze. W świetle prawa. Wbrew zdrowemu rozsądkowi i obyczajom.

PS Na początku lutego z pytaniem w sprawie profesury Michała Bilewicza rzecznik praw obywatelskich zwrócił się do Kancelarii Prezydenta.

Fot. Krzysztof Żuczkowski, Jerzy Doroszkiewicz/Polska Press/East News

Wydanie: 07/2020, 2020

Kategorie: Kraj

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy