Książki. Historia, reportaż, wspomnienia

Historia, reportaż, wspomnienia

Michał Jagiełło \”Próba rozmowy\” Biblioteka Narodowa, Warszawa 2001
We współczesnej Polsce jedną z ważnych, a zarazem kontrowersyjnych kwestii jest problem miejsca Kościoła rzymskokatolickiego w demokratycznym społeczeństwie. \”Próba rozmowy\” to szkice o katolicyzmie odrodzeniowym i \”Tygodniku Powszechnym\”. Jednak nie jest to w ścisłym znaczeniu monografia tego pisma, lecz przedstawienie programu kulturalnego środowiska inteligencji katolickiej tworzącego ten tytuł w pierwszym okresie jego istnienia (1945-1953). Opowieść o \”Tygodniku Powszechnym\” autor poprzedza szerszym omówieniem wątków pozwalających czytelnikowi lepiej zrozumieć nie tylko program tygodnika, ale także fenomen środowiska tworzącego pismo oraz odbiorców, dla których było i jest ono ważnym źródłem intelektualnej refleksji. Wizerunek środowiska bezpośrednio związanego z krakowskim tygodnikiem powstał na podstawie tekstów opublikowanych w samym \”Tygodniku Powszechnym\” oraz w \”Znaku\”, czasem konfrontowanych z inną publicystyką. Daje to rzetelny obraz pozycji kierowanej przez świeckich katolików odpowiadających za tygodnik do rodzimej inteligencji. Michał Jagiełło zgromadził bowiem to, co rzeczywiście dotarło do czytelników. Pisarz i publicysta, autor opracowań historyczno-literackich, z obszaru historii idei oraz literatury faktu i prozy artystycznej, chce w tej książce przypomnieć tych, którzy próbowali zasklepiać szczelinę między religią i demokracją i na ten temat rozmawiać.

Janusz Niczyporowicz \”Zew Itaki\” Wydawnictwo Taurus, Białystok 2001
Murnau, małe miasteczko w Austrii, przeszło do historii sztuki, a w maleńkich Medzilaborcach na Słowacji znajduje się muzeum Andy\’ego Warhola, któremu najsłynniejsze galerie sztuki współczesnej na świecie mogłyby zazdrościć zbiorów. Bohaterami zbioru reportaży \”Zew Itaki\” są zarówno ludzie nieznani, jak i bardzo sławni. Łączy ich niezwykłość – dotycząca osobowości, losów, dokonań bądź epizodu w ich życiu. Obok historii chłopca z getta, tropiącego przez całe życie swojego zdrajcę, życiorysu człowieka, który we śnie przeczytał Ewangelię, czy opowieści o powstawaniu modelowego tłumaczenia \”Ulissesa\”, będącego jednocześnie fascynującym odkrywaniem ojczystego języka, znalazł się tutaj reportaż o mało znanym romansie Kandinsky\’ego i zakrawających na paradoksalne związkach Andy\’ego Warhola z ojczyzną jego rodziców. Opisani ludzie szukają swojego miejsca w świecie, odnajdują swoje małe ojczyzny, walczą o prawo do tożsamości i tolerancji. Punktem wyjścia zwykle jest jakiś element, który autor umiejscawia później w całym obrazie, często znajdując zaskakujące powiązania, dowodząc przy tym świetnej znajomości tematu. Teksty opatrzono kilkoma cytatami wielkich artystów, ale chyba najtrafniej pasuje tutaj myśl Josepha Conrada: \”Nie mogę w istocie zrozumieć, jaka jest korzyść z umysłu pozbawionego ciekawości. Przypominałby wiecznie zamknięty pokój\”. Niewątpliwie ciekawość zawiodła autora do opisanych miejsc i ludzi. Warto za nim podążyć.

Ryszard Danecki \”Szaraneria\” Poeticon – ZLP, Poznań 2001
Ryszard Danecki – pisarz, poeta, autor librett i tłumacz – podczas II wojny światowej był członkiem Szarych Szeregów. W książce opowiada o grupie kilkunastoletnich chłopców mieszkających w okupowanym Poznaniu, którzy od zabaw polegających na dokuczaniu Niemcom przechodzą do działalności w tajnym harcerstwie. Mówi o honorze, patriotyzmie, szacunku dla starszych, ale bez zbędnego dydaktyzmu i patosu, zachowując wszystkie cechy dobrej powieści przygodowej.

Adam Zieliński \”Jan, dawniej Josele, i sześć innych opowiadań\” Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa 2001
Losy Żydów podczas drugiej wojny światowej to niełatwy temat. Łatwo popaść w tani sentymentalizm lub narazić się na oskarżenia o banał i wtórność. Adamowi Zielińskiemu udało się uniknąć tych pułapek. Zapewne dzięki temu, że wspomnienia wojennego piekła wracają tutaj podczas zwykłych spotkań i rozmów, często ku zaskoczeniu bohatera, który nie przypuszcza, że osoba mu bliska dźwiga takie brzemię. Łatwiej dociera do nas prawda o odwadze, przyjaźni i tolerancji, gdy przekazuje ją ktoś dobrze znany.

Marian Hassa \”Harcerstwo polskie w Milanówku\” Towarzystwo Miłośników Milanówka 2001
Jedna z nielicznych publikacji poświęconych początkom polskiego harcerstwa. Książka zawiera szkic o powstaniu tego ruchu w Polsce oraz przedstawia losy poszczególnych drużyn harcerskich w Milanówku od chwili założenia pierwszej drużyny żeńskiej do końca sierpnia 1939 r. Autor jest wieloletnim działaczem harcerskim i sprawnie łączy relacje ze zbiórek i uroczystości z zapiskami ich uczestników. Potęguje to efekt autentyzmu opowieści nie tylko o harcerzach, ale także o historii Milanówka.

Krystyna Litwiniuk-Płatakis, Kazimiera Litwiniuk \”Póki pamięć dopisuje, póki jeszcze czas…\” Norbertinum, Lublin 2001
Wspomnienia matki i córki, mieszkanek Lublina, które łączyły nie tylko więzy krwi, ale także zawód lekarza i pasja społecznikowska. Ich zapiski układają się w ciekawy opis dziejów Lublina w latach 1912-1999. Główny walor książki – jak zwykle w przypadku wspomnień – to fakt, że mamy do czynienia nie z krytyczną analizą historii, lecz opowieścią uczestniczek wydarzeń. Ważne wypadki z historii kraju i miasta mieszają się z tragediami i radościami życia rodzinnego.