Szkodniki, ale chronione

Kózki to rodzina chrząszczy licząca aż 20 tysięcy gatunków. Kózkami nazwano je z powodu wyglądu, zwłaszcza głowy. Charakteryzuje te owady wydłużony kształt ciała, zwężające się ku tyłowi pokrywy skrzydeł i bardzo długie czułki, które umieszczone są w ten sposób, że z przodu chrząszcz przypomina głowę kozy. Wśród tysięcy gatunków kózek są groźne szkodniki lasów.
W Polsce żyje około 100 gatunków tych owadów. Niektóre są tak bardzo zagrożone, że zostały objęte ochroną. Należą do nich zwłaszcza kozioróg dębosz i kozioróg bukowiec.
Dębosz jest jednym z największych europejskich chrząszczy, osiąga długość nawet 55 mm. Wyróżnia się okazałymi czułkami, które u samców są dłuższe od całego ciała. Jest mieszkańcem starych dębów, ale można go spotkać również na innych drzewach, jak buki i graby. W postaci w pełni dojrzałej najliczniej pojawia się on w czerwcu. W ciągu dnia przesiaduje na pniach drzew, zazwyczaj pod osłoną kory. Zaniepokojony szybko biega. Lata zazwyczaj wieczorem. Żywi się sokiem uszkodzonych drzew.
W zależności od warunków klimatycznych i jakości drewna pełny cykl rozwojowy dębosza trwa od 2 do 6 lat (zazwyczaj 3-4 lata). Samica składa około stu jaj w spękanej i nasłonecznionej korze dębu. Po dwóch tygodniach wykluwają się larwy, które żerują w korze aż do wiosny następnego roku. Latem wygryzają otwory w bielu i w tryku drzewa, a w trzecim roku drążą chodniki w drewnie. Na końcu chodnika robią sobie komorę i w tej “kolebce” przechodzą proces przepoczwarzania.
Wrogami dęboszy są ptaki, mrówki, drapieżne chrząszcze pasożytnicze błąkówki, a także kolekcjonerzy i handlarze rzadkimi owadami. Jednak głównym powodem wymierania dęboszy jest wycinanie starych dębów.
Jeszcze rzadszy jest kozioróg bukowiec, podobny do dębosza, ale mniejszy. Dorosłe chrząszcze żerują na różnych kwiatach, natomiast larwy w drewnie buków. Bukowce zamieszkują lasy liściaste, zwłaszcza bukowe. Owady dorosłe pojawiają się w okresie sierpień-wrzesień i najaktywniejsze są po południu.
Zarówno dębosz, jak i bukowiec są szkodnikami drzew, ale obecnie jest ich tak mało, że nie stanowią poważniejszego zagrożenia dla dębów lub buków i oba gatunki objęte są ochroną.
W.M.