Kutia ze Wschodu zawędrowała w Poznańskie, a święty Mikołaj nadal konkuruje z Gwiazdorem Wigilijne obyczaje kiedyś: stół z nogami obwiązanymi powrósłami, pachnące sianko pod białym obrusem, gałązki jedliny włożone za obrazy, a w rogu izby wiązki żytniej słomy złożone z 12 źdźbeł, co symbolizowało 12 apostołów i 12 miesięcy. Z tych snopków robiono potem powrósła, którymi okręcano drzewa, by lepiej rodziły. Wigilię rozpoczynała modlitwa, czytanie odpowiedniego fragmentu Pisma Świętego i łamanie się opłatkiem. W okolicach nawiedzanych przez wilki wynoszono resztki potraw, by zwierzęta omijały dom przez cały rok. Na stole kładziono po kawałeczku każdej potrawy i opłatka dla zmarłych. Przed pasterką należało obmyć twarz w wodzie, do której wcześniej wrzucono miedziaka, by zdrowie było silne jak pieniądz. Na wigilijnym stole nie mogło zabraknąć potraw postnych z tego, co „w polu, ogrodzie, sadzie i lesie”. Dlatego w świątecznym menu były grzyby, zboża, orzechy i miód. Ich obecność miała zapewnić urodzaj na nadchodzący rok. A dzisiaj? Pierwsza gwiazdka nadal oznacza początek wieczerzy. Zawsze zostawiamy miejsce dla niespodziewanego gościa. Jednak wiele powszechnych dawniej obyczajów już zanikło. Wraz z upływem czasu i z powodu migracji ludności zacierają się różnice regionalne. „Jeszcze jakieś 50 lat temu nie tylko każdy region, ale niemalże każda wieś miały swoje miejscowe, regionalne potrawy wigilijne”, napisała Hanna Szymanderska w książce „Polska Wigilia”. Styl współczesnej wieczerzy wigilijnej stał się nieco mniej „chłopski”, a bardziej „pański”. Na stołach pojawiają się owoce morza i łosoś. Nie dziwią owoce, zwłaszcza winogrona, banany lub kiwi. Coraz popularniejsze są markowe wina. Zdaniem Barbary Ogrodowskiej z Muzeum Etnograficznego w Warszawie, autorki książki „Wigilie polskie”, na pewno możemy dziś mówić o pewnej unifikacji zwyczajów wigilijnych. – Jednak różnice są nadal widoczne szczególnie na wsi, w tych naszych małych ojczyznach. Tam tradycje zachowuje się cały czas. Ogólnie mówiąc, wigilijny schemat jest wszędzie bardzo podobny, ale różnice uwidaczniają się w potrawach i wierzeniach. Tak naprawdę wszędzie i wszyscy chcemy zachować tradycję, robić to samo, co nasze mamy i babcie – mówi Barbara Ogrodowska. – Dobrze, że pielęgnujemy te zwyczaje. Regiony Mazowsze Najważniejszym zadaniem gospodyni w Wigilię jest pieczenie placków pszennych i przygotowanie pięciu, siedmiu lub dziewięciu potraw. Podaje się kapustę z grzybami, barszcz grzybowy, tłuczone kartofle z makiem, kluski z gruszkami. Także oładki (placki) pszenne na oleju, kaszę jaglaną z olejem, prażony groch, pasternak i kisiel owsiany lub żurawinowy. Ważna jest również kutia – pęcak z makiem utartym na masę i rozprowadzony wodą osłodzoną cukrem lub miodem. Poznańskie Do tradycyjnych potraw należą sinobiała zupa z konopi, grochówka lub polewka z maku z jagłami, kluskami z sokiem z kiszonej kapusty. Do tego dochodzą kluski z makiem oraz kluski z faryną, czyli z ciemnego cukru gorszego gatunku, lub miodem. Ważne są również groch biały, suszone grzyby smażone na oleju, kapusta, kasza i gruszki. Kujawy Wieczór wigilijny był świętem wszystkich pań domu, dlatego obowiązek usługiwania spadał na gospodarza. Podlasie Najpierw podawany jest smaczny barszcz z grzybami, potem ryba smażona lub gotowana, kompot z suszonych gruszek-dziczek i czernic oraz kutia. Na wschodzie Polski na kolację wigilijną podawano potrawy okraszone jedynie olejem lnianym. Do obowiązków pana domu należało gotowanie kisielu z mąki owsianej. Obydwie te potrawy miały symbolizować zgodę i szczęście. Do stołu siada się według wieku, aby w tej samej kolejności umierać. Warmia i Mazury Tutaj wciąż zgodnie z tradycją podaje się pieczoną gęś, gęsią kiełbasę, mięso oraz ciasto i inne słodycze. Śląsk Najczęściej w tym dniu jada się suszone śliwki z fasolą lub kaszą, kartofle ze śledziem, gotowaną suszoną rzepę, fasolę maszczoną olejem, zuwkę (potrawę z serwatki, mąki i białego sera, lekko osłodzoną), bombolki i kołacze z serem lub śliwkami. Na wigilijnym stole nie może zabraknąć piernikowych serc. Do obowiązkowych dań należą także moczka i siemieniotka. Zamojskie Popularne są tu gołąbki z kaszą gryczaną wypiekane w piecu w kamiennych garnkach. Liście z kapusty do gołąbków brano z główek kiszonych
