Ani wąż, ani węgorz

Nie jest węgorzem, z którym łatwo go pomylić, nie jest też wodnym wężem. Dziwadło to, jak można powiedzieć o minogu, należy do krągłoustnych. Jego wężowate ciało nie ma łusek i jest pokryte gładką, śliską skórą. Od ryb różni się brakiem szczęk, jego otwór gębowy okolony jest przyssawką z ostrymi rogowatymi zębami. Płetwy ma, ale nieparzyste, zaś workowate oskrzela otwierają się siedmioma szparami umieszczonymi za oczami.
W naszych wodach żyją dwa gatunki minogów: strumieniowy (na rysunku) i rzeczny. Oba były kiedyś pospolite, a ponieważ mają smaczne mięso, więc łowiono je w dużych ilościach. Obecnie są tak dużą rzadkością, że zalicza się je do gatunków zagrożonych. Gwałtowny spadek populacji minogów nastąpił w latach pięćdziesiątych. Spółdzielnia “Troć” w Tczewie jeszcze w 1953 r. złowiła ponad 4 tys. kg minoga, w 1954 r. już tylko 712 kg, a w 1955 zaledwie 76 kg.
Z dwóch naszych minogów znacznie większy jest r z e c z n y – jego długość dochodzi do 50 cm, ma grubość kciuka i osiąga ciężar do 100 g. Rodzi się w rzece, by po kilku latach osiągnąć postać dorosłą i powędrować do morza. Już jako w pełni dojrzały, z zapasem tłuszczu, wraca do rzeki na tarło. Często dociera bardzo daleko i aż do śmierci nie przyjmuje jedzenia. Na tarło wybiera rzeki o podłożu kamienisto-piaszczystym i płytkiej, dobrze natlenionej wodzie. Samica wężowatymi ruchami ciała drąży w dnie nieckowate gniazdo, do którego składa od 20 do 40 tysięcy maleńkich ziarenek ikry. Po zapłodnieniu oboje rodzice giną w ciągu 2-4 tygodni.
Rozwój larwalny młodych trwa około czterech lat. W tym czasie żyją zagrzebane w mule, żywiąc się biernie cząstkami organicznymi. Ponieważ oczy mają ukryte pod skórą, więc nazywane są ślepicami, albo robaczycami (z powodu wyglądu zewnętrznego). Gdy są już osobnikami dorosłymi, atakują ryby i bezkręgowce, przywierając do nich okrągłym, lejkowatym aparatem gębowym i wysysają z ofiary krew oraz wyżerają miękką tkankę.
Minog s t r u m i e n i o w y, zwany też minóżkiem, jest znacznie mniejszy od rzecznego, osiąga długość 18-36 cm i grubość ołówka. Czuje się dobrze tylko w wodzie słodkiej i tam, gdzie jest miękkie, piaszczyste lub muliste dno. Żywi się głównie organizmami dennymi, zwłaszcza larwami. Kiedyś występował licznie niemal we wszystkich rzekach i potokach, obecnie można go spotkać zaledwie na kilku stanowiskach w dorzeczu Wisły i Odry oraz w rzekach przymorskich.
Czy jest szansa, że minogi znowu staną się na tyle liczne, żeby ponownie pojawiły się na naszych stołach? Nadzieją na to jest przywracanie czystości polskich rzek.
W. M.