Wolontariat działa w dwie strony: ty coś komuś dajesz, ale też dostajesz Jak to jest? – Czasami przychodzę, wyciągam materiały i słyszę: „Po co tu przylazłaś, sp…”. Wtedy zabieram rzeczy i po prostu wychodzę – zaczyna 25-letnia Justyna, wolontariuszka pracująca z dziećmi z warszawskiej Pragi. – Potem dzwonią i mówią: „No dobra, możesz przyjść za tydzień”, więc przychodzę za tydzień i zaczynamy od nowa. Justyna od trzech lat prowadzi korepetycje dla dzieci z najbardziej zaniedbanych rejonów Pragi-Północ. Pytana o to, co robi, lubi żartować, że „pracuje ze złymi dziećmi”. „Złe dzieci”, żartuje dalej Justyna, wszystko robią „źle”: przeklinają, plują, palą papierosy, a zamiast siedzieć w szkole, włóczą się po ulicy, słuchając głośnego, wulgarnego rapu. W dodatku nie dziękują – znacznie częściej każą Justynie się wynosić. Ona jednak wraca – nie wtedy, kiedy usłyszy przepraszam, tylko po tym „No dobra, to przyjdź za tydzień”. W jej słowach nie słychać litości, sensacji czy mesjanizmu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z początku 2016 r. w „pracę niezarobkową poza gospodarstwem domowym” zaangażowanych było 8,5% Polek i Polaków w wieku powyżej 15 lat. Łączna praca tych osób jest równa czasowi pracy 152,6 tys. pełnoetatowych pracowników. Natomiast całkowita wartość wolontariatu w roku 2015 wyniosła 5,2 mld zł. Znamienne, że z perspektywy samych wolontariuszy pomaganie innym nie jest poświęceniem. Jest opowieścią o szacunku, zadowoleniu i poczuciu sensu. Nie jestem „dobrą panią” – Jeden z moich dziesięcioletnich uczniów zupełnie nie potrafił czytać ani pisać, choć rozwojowo wszystko było z nim w porządku. Nikt nawet nie zwrócił na to uwagi. Inny dzieciak bardzo się zdziwił, kiedy powiedziałam mu, że to, o czym słucha na historii, naprawdę się wydarzyło – wymienia Justyna. – To są dzieci poza systemem. Do szkoły chodzą tylko w teorii, w praktyce przepycha się je z klasy do klasy, żeby nie mieć z nimi do czynienia w kolejnym roku. Czasem trudno się dziwić, przeciętny nauczyciel nie ma narzędzi, żeby zajmować się na lekcji dziewięcio- czy dziesięciolatkiem, który łamie wszystkie możliwe zasady. Zresztą taki jest ich cel – wyprowadzić nauczyciela z równowagi, żeby mieć jakąkolwiek kontrolę nad sytuacją, wtedy jest bardziej przewidywalnie. Zwykle udaje im się bez pudła. Zaczęło się w liceum. Niezła z matematyki Justyna lubiła tłumaczyć trudniejsze zagadnienia koleżankom. Do „złych dzieci”, jak twierdzi, ma słabość – w szkole zadawała się z podobnymi rówieśnikami. W końcu trafiła do GPAS – Grupy Pedagogiki i Animacji Społecznej na warszawskiej Pradze-Północ. To organizacja pedagogów ulicznych, którzy prowadzą zajęcia sportowe, artystyczne i edukacyjne dla dzieci z najbardziej wykluczonych społecznie środowisk. Jednym z ich projektów, współprowadzonym z artystą Pawłem Althamerem, była słynna rzeźba „Pan Guma”. Dzieci miały wyrzeźbić coś, co jest dla nich ważne. Wymyśliły więc, że będzie to znany im od lat, zmarły kilka miesięcy wcześniej, mieszkaniec ul. Brzeskiej, nazywany przez nie „Gumą” – lokalny drobny przestępca i pijaczek, który stał zawsze na rogu Stalowej i Czynszowej i kiwał się charakterystycznie w przód i w tył, prosząc przechodniów o drobne. Przedstawiająca go rzeźba została ustawiona w tym samym miejscu, a zamontowana sprężyna powodowała, że – tak jak prawdziwy „Guma” – postać lekko się kiwała z każdym podmuchem wiatru. Od kilku lat jednak rzeźba znajduje się w muzeum, bo podobno za bardzo podkreślała złą reputację dzielnicy. – Nie jestem „dobrą panią”, a to nie są „biedne dzieci” – Justyna o swoich podopiecznych opowiada trochę jak o niesfornych znajomych. – Bywają nieznośne i agresywne. Rzadko się otwierają, a ja tego od nich nie oczekuję. Moją ambicją nie jest zmienianie ich, ich środowiska i priorytetów – przychodzę, żeby pomóc im w lekcjach. – Wiesz, tylko z tym pomaganiem tak naprawdę nie chodzi wyłącznie o lekcje – dodaje po zastanowieniu. – Ich największym problemem nie jest to, że oni czegoś nie umieją, ale to, że uważają, że nigdy się nie nauczą – mimo że nie mają żadnych ograniczeń intelektualnych. Mówią: „Nie umiem tego, jestem głupi”. Kiedy się okaże, że jakieś zadanie zrobili dobrze, nie mogą w to uwierzyć – „złe dzieci” zakładają, że zrobią źle. Człowiek potrzebuje zrobić coś dla innych – Angażowanie się to nie obowiązek. Nie każdy musi
