Do KL Auschwitz trafiło od 300 do 400 Polaków aresztowanych w sierpniu 1943 r. w czasie akcji „Oderberg”. Większość z nich zginęła W nocy z 11 na 12 sierpnia 1943 r. w kilkunastu miejscowościach powiatów będzińskiego i sosnowieckiego (Zagłębie Dąbrowskie) oraz chrzanowskiego (Zagłębie Krakowskie) hitlerowcy aresztowali ok. 750 Polaków, także całe rodziny, razem z małymi dziećmi. Dorośli trafili do obozów koncentracyjnych – głównie KL Auschwitz (jako więźniowie obozu oraz więźniowie policyjni). Dzieci skierowano natomiast do tzw. Polenlagrów, skąd w sierpniu 1944 r. wysłano je do obozu karnego w Potulicach koło Bydgoszczy. Ofiarami akcji „Oderberg” byli członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej „Wolność-Równość-Niepodległość” (głównie na terenie Zagłębia Dąbrowskiego), Polskiej Partii Robotniczej (głównie na terenie powiatu chrzanowskiego) oraz Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewica (lokalna organizacja działająca na terenie powiatu chrzanowskiego, a złożona głównie z przedwojennych działaczy Komunistycznej Partii Polski). Aresztowania objęły także członków lokalnej podziemnej organizacji z Czeladzi o nazwie Związek Orła Białego, która nie była związana z lewicowym podziemiem, lecz należeli do niej przeważnie przedwojenni działacze harcerscy. Była to jedna z największych operacji represyjnych przeprowadzonych na terenie Prowincji Górnośląskiej przez niemieckiego okupanta podczas II wojny światowej. Barbarzyńska pacyfikacja Akcja „Oderberg” nie była niczym wyjątkowym w realiach okupowanej Polski. W tym samym czasie – latem 1943 r. – niemiecki okupant przeprowadził wiele różnych akcji represyjnych i odwetowych zarówno w Generalnym Gubernatorstwie, jak i na ziemiach wcielonych do Rzeszy Niemieckiej. Najbardziej znaną z nich była barbarzyńska pacyfikacja Michniowa na Kielecczyźnie (12-13 lipca 1943 r.), która urosła do rangi symbolu hitlerowskiego okrucieństwa. W tym samym czasie, kiedy przygotowywano uderzenie przeciwko podziemiu lewicowemu na terenie należącej do Rzeszy części przedwojennego powiatu chrzanowskiego, w tej jego części, która w 1939 r. została włączona do GG, przeprowadzono operację przeciw Armii Krajowej, Batalionom Chłopskim i Narodowej Organizacji Wojskowej. 20-21 lipca 1943 r. doszło do pacyfikacji Radwanowic koło Rudawy. Podobną do akcji „Oderberg” operację policyjną wymierzoną w podziemie lewicowe przeprowadzono w Prowincji Górnośląskiej w nocy z 11 na 12 lutego 1943 r. Tak samo jak w sierpniu 1943 r. aresztowano wówczas całe rodziny socjalistów i komunistów z Będzina, Bielska, Dąbrowy Górniczej, Sosnowca, Żywca i innych miejscowości. Wśród aresztowanych przeważali górnicy z Zagłębia Dąbrowskiego. W Czeladzi aresztowania objęły członków Gwardii Ludowej, PPS i Związku Orła Białego. 12 lutego 1943 r. wszystkich aresztowanych przewieziono do obozu macierzystego KL Auschwitz i umieszczono na piętrze bloku 2a, który oddano do dyspozycji więzienia policyjnego w Mysłowicach i gestapo. Ogółem znalazło się tam ok. 200 kobiet i 600 mężczyzn. Codziennie grupy 30-40 aresztowanych były przesłuchiwane przez funkcjonariuszy gestapo. Po kilku tygodniach śledztwa część aresztowanych rozstrzelano, a część osadzono w KL Auschwitz. Aresztowania w ramach akcji „Oderberg” przeprowadzano niezwykle brutalnie. Towarzyszyły im bicie, także kobiet i dzieci, niszczenie sprzętów domowych, wiązanie ofiar drutem oraz rozstrzeliwanie osób, które z jakichkolwiek przyczyn zdenerwowały gestapowców lub próbowały stawiać opór. W samej Czeladzi aresztowano od 30 do nawet 76 rodzin. W powiecie chrzanowskim aresztowano 196 osób, a na miejscu rozstrzelano siedem. Wszystkich aresztowanych – po krótkiej koncentracji w lokalnych aresztach policyjnych – przewieziono do więzienia policyjnego w Mysłowicach. Tam w bardzo brutalny sposób rozdzielono matki od dzieci (wcześniej oddzielono już mężczyzn). Tylko niektóre kobiety poddano przesłuchaniom. Większość już 13 i 14 sierpnia 1943 r. deportowano do KL Auschwitz (obozu kobiecego w Birkenau). Trafiły tam w dwóch transportach, którymi deportowano 291 więźniarek, w tym również osoby aresztowane w innych częściach ziem wcielonych do Rzeszy. Śledztwa i tortury Wszyscy mężczyźni pozostali natomiast w więzieniu w Mysłowicach, gdzie poddano ich śledztwu połączonemu z okrutnymi torturami. Ci, którzy przeżyli, zostali wysłani do KL Auschwitz oraz do innych obozów koncentracyjnych: KL Gross-Rosen, KL Lublin (Majdanek), KL Mauthausen i KL Ravensbrück. W większości jednak trafili do KL Auschwitz jako tzw. więźniowie policyjni, których nie rejestrowano w obozie, ale mieli stanąć przed policyjnym sądem doraźnym gestapo dla rejencji katowickiej i opolskiej. Mężczyzn i część kobiet rozstrzelano pod Ścianą Śmierci 22 października i 29 listopada 1943 r. oraz zamordowano w krematorium IV w Birkenau 29 lutego 1944 r. Posiedzeniami
Tagi:
Bohdan Piętka
