W czasie wojny domowej na Półwyspie Apenińskim w latach 1943-1945 zginęło prawie 200 tys. osób Włochy przystąpiły do wojny po stronie III Rzeszy Adolfa Hitlera 14 czerwca 1940 r. A 10 lipca 1943 r. na Sycylii wylądowały wojska brytyjsko-amerykańskie. Włosi byli już zmęczeni trzyletnią wojną wywołaną przez faszystów, która do tego dnia pochłonęła 200 tys. ofiar. Do końca kwietnia 1945 r. ta liczba niemal się podwoiła – 395 tys. zabitych. Jednak ludzie mieli ginąć w Italii jeszcze długo po zakończeniu II wojny światowej. Operacja „Oś” 25 lipca 1943 r. Wielka Rada Faszystowska po 21 latach odsunęła od władzy Benita Mussoliniego. Tego samego dnia duce pojechał do króla Włoch Wiktora Emanuela III, który zażądał jego dymisji ze stanowiska premiera. Mussolini nieoczekiwanie się zgodził. Król obiecał mu nietykalność, ale słowa nie dotrzymał. Razem z nowym premierem, marszałkiem Pietrem Badogliem, podjęli decyzję o aresztowaniu dyktatora. Od tego momentu w szeregach armii nastąpił rozłam. Starsi oficerowie i żołnierze, zwłaszcza z południa, zaczęli z dumą nosić odznaczenia za walki z państwami centralnymi z poprzedniej wojny, natomiast młodsi, o sympatiach faszystowskich, na hełmach malowali sobie napis „Viva il Duce!”. 3 września 1943 r. została podpisana kapitulacja Włoch, oficjalnie ogłoszono ją 8 września. Tego samego dnia wojska niemieckie rozpoczęły operację „Achse” („Oś”) – rozbrojenia włoskich jednostek w kraju oraz na terytoriach okupowanych przez Włochy. Ponad milion włoskich żołnierzy miało zostać internowanych i rozbrojonych. Niemcy poradzili sobie z tym nad wyraz sprawnie i szybko, zaskakując aliantów, którzy zakładali, że kapitulacja sojusznika sparaliżuje działania Wehrmachtu. W wielu jednostkach wybuchały bunty, jednak najmniejsza próba oporu stawiana przez włoskich żołnierzy była brutalnie dławiona. Na greckiej wysepce Kefalonia niemal cała Dywizja Piechoty „Acqui” została wybita do nogi. Natomiast Dywizja „Venezia” na Bałkanach natychmiast podporządkowała się Niemcom. Podobnie osławiona jednostka komandosów-płetwonurków z X Flotylli MAS dowodzona przez zagorzałego faszystę, kmdr. por. Junia Valeria Borghesego. Antonio Cucciati, późniejszy żołnierz X Flotylli MAS, tak pisał: „Kiedy człowiek honoru bierze udział w wojnie, powinien pozostać po tej samej stronie, po której ją zaczął. Dla nas 8 września był czarnym dniem w historii kraju”. Podobnie uważało wielu młodych Włochów. W tym samym czasie włoski Korpus Pancerno-Motorowy gen. Giacoma Carboniego próbował bronić przed Niemcami Rzymu. Przegrał dwudniową walkę. Linia podziału przebiegała między najbliższymi członkami rodziny. Oficer marynarki Alberto Conte opowiedział się po stronie nowego rządu, jego brat Vittorio, żołnierz 1. Dywizji Bersalierów, jako ochotnik walczył w armii nadal wiernej Mussoliniemu. Faszystowska północ, królewskie południe 12 września 1943 r. oddział komandosów pod dowództwem Ottona Skorzeny’ego uwolnił Mussoliniego z więzienia na szczycie Gran Sasso. Po przesiadce w Wiedniu duce poleciał do Monachium, gdzie spotkał się z rodziną, a 14 września stawił się w kwaterze głównej Hitlera. W Niemczech spotkał się także z Robertem Farinaccim i Giovannim Preziosim z Partii Faszystowskiej i z dumą zapowiedział: „A teraz zaczynamy od nowa”. 18 września 1943 r. na falach Radia Monachium duce obwieścił utworzenie Republikańskiej Partii Faszystowskiej i wprowadzenie 25 września na terenach okupowanych przez Niemców Włoskiej Republiki Socjalnej (RSI). III Rzesza nie zgodziła się jednak, aby siedzibą rządu stał się Rzym lub Bolzano. Władza faszystowska musiała przenieść się do Salò nad jeziorem Garda. Do nowej partii faszystowskiej wstąpiło łącznie ok. 500 tys. osób. Program odrodzenia faszyzmu został ogłoszony na kongresie partii w Weronie w listopadzie 1943 r. Odrzucał on monarchię, potwierdził ustawodawstwo antysemickie i rasowe z 1938 r. oraz zapowiedział walkę na śmierć i życie z bolszewizmem i „światową plutokracją”. Program przewidywał też liczne upaństwowienia przedsiębiorstw i ziemi, podwyżkę płac o 30% i zwiększenie racji żywnościowych. Dodatkowe przydziały artykułów spożywczych i odzieżowych mieli dostać robotnicy. Pierwszym zadaniem nowego rządu było rozprawienie się ze zdrajcami z 25 lipca, którzy nie zdążyli uciec z okupowanej części państwa. Przed sądem stanęli były minister spraw zagranicznych Włoch i zięć Mussoliniego Galeazzo Ciano oraz marszałek Emilio De Bono, którzy byli współinicjatorami usunięcia
Tagi:
Leszek Molendowski
