Depresja sezonowa – czym jest, jakie są jej objawy i jak wygląda leczenie?

Autor: Przegląd | 30 listopada, 2023

Depresja sezonowa (określana również mianem choroby afektywnej sezonowej lub, skrótowo, SAD – od jej angielskiej nazwy brzmiącej seasonal affective disorder) to zaburzenie afektywne, cechujące się zmiennością nastroju pacjenta, uzależnioną od konkretnej pory w roku. Zazwyczaj objawy schorzenia pojawiają się jesienią, natomiast u niektórych osób obserwuje się je zimą, a nawet wiosną. Mogą być na tyle dokuczliwe, że utrudniają codzienne funkcjonowanie i odbierają radość życia. Właśnie dlatego depresję sezonową warto odróżniać od zwykłej, jesiennej chandry – należy diagnozować to schorzenie i leczyć je, by samopoczucie wróciło do normy. Jak wygląda terapia depresji sezonowej? Jak ją rozpoznać i gdzie zgłosić się po pomoc?

Depresja sezonowa – objawy choroby

Wśród najczęściej występujących objawów depresji sezonowej można wyróżnić:

• obniżony nastrój, utrzymujący się przez ponad dwa tygodnie, z jednoczesnym poczuciem braku celu, beznadziei, głębokiego smutku lub nawet rozpaczy. Często w tym stanie pacjent ma myśli rezygnacyjne;
• obniżony napęd życiowy, rozumiany jako brak sił i motywacji do wykonywania codziennych czynności;
• anhedonię – czyli stan, w którym ulubione czynności i zajęcia nie cieszą już pacjenta;
• problemy ze snem – nadmierna senność lub bezsenność, częste wybudzanie się w nocy;
• niechęć do spotkań towarzyskich, zaprzestanie wychodzenia z domu, niedotrzymywanie wcześniejszych zobowiązań;
• zaburzenia apetytu (co istotne – w klasycznej depresji obserwuje się raczej zmniejszenie apetytu, natomiast w depresji sezonowej – jego zwiększenie);
• zaburzenia koncentracji, pamięci i funkcji poznawczych, utrudniające uczenie się czy wykonywanie pracy umysłowej;
• odczuwanie nieuzasadnionego lęku i obaw przed różnymi zagrożeniami.

W diagnozowaniu depresji sezonowej istotny jest jeszcze jeden czynnik – a mianowicie nawracanie objawów w konkretnym czasie w roku. Tak, jak zostało to wspomniane – najczęściej ma to miejsce jesienią, w okolicach października lub listopada. Jeśli obniżony nastrój nie nawraca cyklicznie, wówczas może okazać się, że pacjent choruje na klasyczną odmianę depresji lub na inny rodzaj zaburzeń afektywnych.

Przyczyny sezonowej depresji

Bezpośredniej przyczyny depresji sezonowej upatruje się przede wszystkim w zmniejszeniu ekspozycji na promieniowanie słoneczne w okresie jesienno-zimowym. Taka sytuacja prowadzi do obniżenia poziomu witaminy D, wpływającej z kolei na produkcję i działanie konkretnych neuroprzekaźników: serotoniny, dopaminy, noradrenaliny. Dodatkowo zaburzona zostaje produkcja melaniny, odpowiedzialnej za regulację rytmu dobowego. Niedobór wymienionych substancji znacząco wpływa na nastrój, poczucie motywacji i spełnienia (satysfakcji) danego pacjenta oraz na zaburzenie czasu snu i czuwania.

Wciąż trwają badania nad odkryciem genetycznych czynników rozwoju depresji sezonowej. Naukowcy i lekarze podejrzewają, że podatność na tę chorobę może być dziedziczna, natomiast do tej pory nie udało się jeszcze wskazać konkretnego genu lub mutacji odpowiedzialnej za dziedziczenie depresji sezonowej.

Depresja sezonowa – leczenie farmakologiczne i terapeutyczne

Leczenie depresji sezonowej powinno łączyć w sobie trzy aspekty:

• fototerapię– czyli leczenie światłem. Do fototerapii stosuje się specjalne lampy o określonych parametrach, imitujące ekspozycję na światło słoneczne. Ten typ terapii wspiera produkcję witaminy D, a oprócz tego wpływa na poprawę nastroju pacjenta;
• farmakoterapię – u wielu pacjentów sezonowo należy włączać leki przeciwdepresyjne ze wskazaniem na działanie stymulujące. Jedną z najskuteczniejszych substancji w leczeniu depresji sezonowej jest bupropion;
• psychoterapię – zwykle w nurcie poznawczo-behawioralnym, pozwalającym na zidentyfikowanie fałszywych przekonań pacjenta na temat siebie i własnego funkcjonowania, a także na naukę technik pomagających zmienić te przekonania i uwolnić się od lęku.

Przy podejrzeniu depresji sezonowej warto zgłosić się więc zarówno do psychologa, jak i psychiatry, ponieważ połączenie wsparcia farmakologicznego, psychoterapii i fototerapii daje najlepsze efekty w łagodzeniu objawów choroby afektywnej sezonowej.

Źródła:

1. W. Rybicka, Depresja sezonowa [w:] Medycyna Praktyczna, 26.03.2021
2. K. Drozd, prof. nadzw. dr hab. n. med. Ł. Święcicki, Choroba afektywna sezonowa [w:] Medycyna po Dyplomie 01/2014
3. Mgr farm. I. Kurowska, Depresja sezonowa (choroba afektywna sezonowa, SAD, jesienna depresja). Czym jest depresja sezonowa i jak rozpoznać jej objawy? [w:] aptekaolmed.pl, 20.10.2023
4. Dr n. med. A. Z. Antosik-Wójcińska, dr n. med. M. Chojnacka, Choroba afektywna sezonowa – konieczna skuteczniejsza rozpoznawalność [w:] Psychiatria po Dyplomie 01/2016