Eureka

Eureka

ZWIERZĘTA
Morza bez fok
Ostatnią mniszkę antylską (Monachus tropicalis) widziano w 1952 r. w Morzu Karaibskim, na rafie Serranilla Bank między Jamajką a Jukatanem. Ponieważ foki żyją ok. 20-30 lat, według naukowców jakieś dorosłe osobniki mogły przetrwać do lat 60. czy 70., jednak gatunek ten uznano za wymarły. Teraz potwierdzono to oficjalnie, po pięcioletnich badaniach prowadzonych przez Narodową Administrację Oceanu i Atmosfery (NOAA). Mniszki antylskie to pierwszy gatunek fok wymarły z winy człowieka, z powodu przełowienia. Niestety, najpewniej nie będą ostatnim. Zagrożone są mniszki hawajskie (Monachus schauinslandi) i śródziemnomorskie (Monachus monachus). Populacja tych pierwszych maleje o 4% rocznie. Za trzy, cztery lata może spaść poniżej tysiąca osobników. Mniszek śródziemnomorskich jest zaledwie ok. 500.

EKOLOGIA
Największy spis Europy
300 naukowców z różnych państw przez 10 lat przeszukiwać będzie leżący w Alpach Nadmorskich, między Francją a Włochami, masyw Mercantour. 50 typów środowiska naturalnego zostanie zbadanych wielokrotnie, w różnych porach roku, by spisać jak najwięcej gatunków flory i fauny i stworzyć największy spis bioróżnorodności w Europie. W masywie Mercantour stykają się dwa parki narodowe: francuski Park Narodowy Mercantour i włoski Parco Naturale Alpi Marittime. Ponieważ nie ma między nimi żadnej fizycznej granicy, stanowią wyjątkowy ekosystem. Do tej pory znanych jest ok. 3 tys. zamieszkujących go gatunków. Spis ma dodać do tego co najmniej 2 tys., a także opisać ich funkcjonowanie w środowisku i określić, które odgrywają kluczową rolę. Mercantour jest jednym z 34 miejsc o największej bioróżnorodności na Ziemi.

PSYCHOLOGIA
Walcz ze swoją chorobą
Seniorzy, którzy nie zgadzają się na swoje ograniczenia zdrowotne i aktywnie im przeciwdziałają, żyją dłużej – uważają badacze z Kanady i USA. Carsten Wrosch z Concordia University w Montrealu i Richard Schulz z uniwersytetu w Pittsburgu analizowali długofalowy wpływ aktywnego zaangażowania się w swoje zdrowie. W badaniu wzięli udział pacjenci cierpiący zarówno na przewlekłe choroby, takie jak artretyzm, jak i na ograniczenia funkcjonalne, np. trudności w ubieraniu się. Naukowcy analizowali codzienne raporty uczestników badania o ich fizycznych dolegliwościach, m.in. bólach w klatce piersiowej czy trudnościach w oddychaniu. Okazało się, że u osób, które były bierne wobec pojawiających się dolegliwości, w ciągu dwóch lat pojawiał się co najmniej jeden kolejny problem zdrowotny. Z kolei u osób, które szukały pomocy, kiedy pojawiały się problemy, były aktywne mimo swoich ograniczeń i wierzyły, że mogą przezwyciężyć dolegliwości, nie przybywało kolejnych chorób.

ZWIERZĘTA
Bank spermy dla żab
Płazy wymierają w zastraszającym tempie. Przyczyniają się do tego niszczenie i zanieczyszczanie środowiska, zmiany klimatyczne oraz choroby, przede wszystkim spowodowane przez grzyby, które mogą unicestwić całą populację. Co trzeci gatunek płazów zagrożony jest wyginięciem. Austriaccy biolodzy z uniwersytetu w Salzburgu zamierzają ratować żaby i traszki poprzez założenie „banku spermy dla płazów” – męskie komórki rozrodcze płazów będą przechowywane w zbiornikach z płynnym azotem. W razie potrzeby posłużą do odtworzenia wymarłych zwierząt. Jako komórki jajowe posłużą komórki innych gatunków pozbawione materiału genetycznego (zamrażanie żeńskich komórek rozrodczych płazów jest bardziej skomplikowane). Austriaccy biolodzy zamierzają stworzyć bank spermy tylko rodzimych płazów, liczą jednak, że podobne projekty zrealizują także naukowcy innych krajów.

ZDROWIE
Infolinia nefrologiczna
Coraz więcej osób cierpi na choroby nerek. Dostęp do specjalistów jest mocno ograniczony. Warto zatem skorzystać z możliwości porady za pomocą infolinii nefrolologicznej. W każdy czwartek w godzinach 15.30-18.30 pod numerem telefonu 0-801-833-053 dyżurują specjalista nefrolog i pielęgniarka nefrologiczna. Opłata jak za połączenie lokalne.

ODKRYCIA
Wrak legendarnego statku
Emerytowany amerykański inżynier Jim Kennard i jego partnerzy odnaleźli na dnie jeziora Ontario wrak słynnego brytyjskiego dwumasztowca z czasów wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. HMS „Ontario” był największym brytyjskim okrętem pływającym na ogromnym jeziorze, sama jego obecność powstrzymała Amerykanów przed próbą przeniesienia wojny do Kanady. Okręt ten miał długość 25 m i uzbrojony był w 22 działa. Poszedł na dno podczas gwałtownej burzy w samą noc Halloween 1780 r., co dało początek licznym legendom. Spośród załogi liczącej ponad 120 ludzi nikt nie ocalał. Według niektórych przekazów, na pokładzie znajduje się złoto, okręt wiózł bowiem żołd dla brytyjskich garnizonów. Wrak spoczywający na głębokości 150 m jest doskonale zachowany, przetrwały nawet szyby w oknach okrętowych.

ASTRONOMIA
DNA z gwiazd
Prowadzone pod kierunkiem Brytyjczyków studium, którego wyniki opublikowano w piśmie „Earth and Planetary Science Letters”, po raz pierwszy potwierdziło, że ważny składnik wczesnego materiału genetycznego jest pochodzenia pozaziemskiego. Naukowcy z Imperial College w Londynie ustalili, że w materiale znalezionym w meteorycie Murchison są molekuły uracylu i ksantyny, będących prekursorami kwasów rybonukleinowego (RNA) i dezoksyrybonukleinowego (DNA). Dowodem pozaziemskiego pochodzenia uracylu i ksantyny jest zawarty w nich izotop węgla, który powstaje wyłącznie w kosmosie. Meteoryt Murchison spadł na Ziemię w 1969 r. w Australii.

EKOLOGIA
Zabytkowa i energooszczędna
Kamienica przy rue d’Arlon w centrum Brukseli ma 120 lat. Przy jej remoncie należało przestrzegać zaleceń konserwatora, ale dają się one znakomicie pogodzić z wykorzystaniem najnowszych technologii energii odnawialnej. Zapotrzebowanie na prąd i ciepło w sumie trzech budynków, zredukowane po renowacji o 50%, pokrywane jest ze źródeł odnawialnych. Na dachach, a nawet w oknach rozmieszczono baterie słoneczne różnych typów, a budynek dawnych stajni w podwórzu korzysta z systemu geotermicznego – czterech obiegów rur wkopanych w ziemię. Czujniki na podczerwień reagują na obecność ludzi w pomieszczeniach i w zależności od tego sterują działaniem klimatyzacji. Dwa piece służące i do ogrzewania, i do klimatyzacji, opalane są biomasą – koszt trocinowych pelet (mniej niż 5 tys. euro rocznie, 2,5 euro na metr kwadratowy) to jedyny wydatek na energię. Projektem kieruje European Renewable Energy Council (www.erec.org).

KSIĄŻKA
Jak wytrzymać z facetem?
Codziennie miliony kobiet zastanawiają się, czy wybuchowość albo odwrotnie – zamykanie się w sobie ich mężów i partnerów, a także dziwne bóle, na które narzekają, są oznaką głębszego problemu. Czyżby on popadał w depresję? – pytają. O ile bowiem kobieca depresja doczekała się wielu poradników, o tyle właściwie nie ma publikacji poświęconych typowo męskiej depresji. Problem w tym, że trudno ją rozpoznać, gdyż często cierpiący na nią panowie uciekają w pracoholizm lub inne uzależnienia. Niekiedy wycofują się ze związku lub działają w myśl zasady, że najlepszą obroną jest atak.
Jeśli przypuszczasz, że mężczyzna, z którym się związałaś, zmaga się z depresją, książka znanego amerykańskiego psychologa klinicznego, Davida B. Wexlera, pomoże ci rozpoznać jej objawy. Wskaże ci, jak pomóc partnerowi, lecz również jak nie dać się zniszczyć przez jego chorobę. Książka podpowiada też, jak skutecznie porozumieć się z partnerem i przezwyciężać fizyczne objawy jego depresji, takie jak bezsenność czy zaburzenia sprawności seksualnej. Zawarte w niej rady pomogą ci zrobić to, co najlepsze, dla ciebie, dla twojego partnera i dla waszego związku.
David B. Wexler, On ma depresję. Co zrobić, kiedy mężczyzna, którego kochasz, staje się nie do zniesienia, AnWero, Gdańsk 2008

ZDROWIE
Mała czarna na zdrowie pań
U kobiet, które regularnie piją kawę, występuje mniejsze ryzyko śmierci z powodu chorób serca – donoszą hiszpańscy naukowcy w artykule opublikowanym w „Annals of Internal Medicine”. Niestety, panowie takich korzyści z picia kawy nie odnoszą. Zespół Esther Lopez-Garcii przeanalizował ponaddwudziestoletnie dane 84.214 kobiet i 41.736 mężczyzn. Naukowcy zaobserwowali, że u pań pijących dwie-trzy filiżanki kawy dziennie ryzyko śmierci z powodu chorób serca było o 25% mniejsze niż u osób niepijących kawy. Panie lubiące małą czarną miały też o 18% niższe ryzyko śmierci z powodu chorób innych niż nowotwory i choroby serca. U panów takich zależności nie stwierdzono.

BIOTECHNOLOGIA
Klony wywęszą raka
Południowokoreańscy badacze sklonowali bezpłodną suczkę, która potrafi wykrywać węchem guzy rakowe. Poinformował o tym w Seulu dyrektor firmy RNL Bio, Ra Jeong Chan. Suczka o imieniu Marine urodziła cztery szczeniaki, które nazwano Marine-R, Marine-N, Marine-L i Marine-S. Wartość rynkowa każdego z nich szacowana jest na 311 tys. euro. Operację klonowania wykonano na zlecenie japońskiej firmy biotechnologicznej Seems. Po trzech miesiącach pieski pojadą do Japonii, gdzie zostaną wyszkolone w wykrywaniu nowotworów. Niektóre psy potrafią wywęszyć guzy nowotworowe. Przyczyny tego fenomenu, o którym po raz pierwszy poinformował w 1989 r. medyczny magazyn „The Lancet”, nie są do końca znane. Naukowcy południowokoreańscy to pionierzy w klonowaniu psów, „powielili” m.in. psa potrafiącego wywęszyć narkotyki.

EKOLOGIA
Więcej niż lodówka
Île-de-Sein w departamencie Finistére w Bretanii rocznie potrzebuje 400 tys. litrów ropy do zasilania generatorów. Wyspa, której populacja poza sezonem to 280 osób, ale w sezonie rośnie sześciokrotnie, nie jest podłączona do sieci energetycznej na lądzie. 15% wytwarzanej na niej energii jest zużywane do zasilania lodówek i zamrażarek. Od 2003 r. podejmowane są różne akcje mające zmniejszyć zapotrzebowanie na prąd, tym razem wymiana chłodziarek. Kupno sprzętu klasy A+ jest dotowane w połowie, do wysokości 300 euro. Aby pozbyć się ok. setki starych lodówek, podpisano umowę z przedsiębiorstwem zajmującym się utylizacją sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zużycie prądu na wyspie powinno się zmniejszyć o 15%.

 

Wydanie: 2008, 26/2008

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy